Nazorat qilishning usul va uslublari. Nazorat qilishda rahbarning boshqaruv uslubi. Reja

Nazorat qilish (tekshiruv)ning usul va uslublari
Nazoratning asosiy usul va uslublariga quyidagilarni kiritish mumkin: .
— bolalarning muassasadagi mashgulotlarini, kun tartibining turli jarayonlarini kuzatish va taxlil qilish;
- pedagogik va moliyaviy-xhalik ishlariga oid hujjatlarni o’rganish va taxpil qilish;
— bolalar ishlarini taxdil qilish;
- mudira, tarbiyachilar, ota-onalar va bolalar bilan (ularning bilimi, ongi, nutqining rivojlanishini aniqiash maqsadida) suxbatlashish;
- «Pedagogik kengash», «Ishlab chiqarish majlislari»da, ota-onalar kengashlarida ishtirok etish;
— jamoat tashkilotlari vakillari bilan suxbatlashish.
Tekshiruv jarayonida qnday usul va uslublarni qo’llash —nazorat qilish turiga, muayyan guruxda tarbiyaviy jara-yonning qay jshati yoki muassasa moliyaviy-xhalik ishlarining qaysi tomonlari tekshirilishi, nazoratchi-uslubchining kasbiy maxorati va amaliy tajribasiga borliqiir.
Tekshiruv jarayonida turli usullarning qo’llanishi maktabgacha ta’lim muassasasi ishini har tomonlama o’rganishda g’oyat ahamiyatlidir.
Kuzatish usuli bu — pedagogik jarayondagi yutuq va kamchiliklarni, ishdagi qiyinchiliklarni bartaraf etish va ta’lim-tarbiya ishlari samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Shuningdek kuzatish uslubi - muassasadagi pedagogik jarayonga, uslubiy va moliyaviy-x}kalik faoliyatining xolatiga to’g’ri baxo berish va zarur xulosalar chiqarishga imkoniyat yaratadi.
Yalpi tekshirish usuli orqali muassasaning kun davomidagi faoliyatining barcha jihatlari: tashkiliy-ma’muriy, moliyaviy-xo’jaliq ta’lim-tarbiya ishlarining mazmuni, yo’nalishlari, samarasi va natijalari ko’zatiladi.
Muayyan mavzu bo’yicha nazorat qipishda esa 1 so’zatish usuli tanlab olingan mavzu va uning harakteriga bog’liq bo’ladi. Agar ta’lim-tarbiya ishlari ko’zatilayotgan bulsa, tekshiruvchi mashgulotlarni izchil taxlil qipadi, ularni tashkil etish mazmuni, tuzilishi va uslubiyatiga aloxdda ahamiyat beradi.
O’yin jarayonini ko’zatayotganda ko’zatuvchi asosiy e’tiborni o’yin turiga, o’tnash uchun yaratilgan shart-sharoit, bolalarning o’zaro munosabatlari va tarbiyachining bu jarayonni qay darajada boshqarayotganiga qaratadi.
Ba’zan pedagogik ishlarni ko’zatayotgan nazoratchi uning mazmun-moxiyati xaqida aniq, yaqiol tasavvur xosil qilmasligi mumkin. Bunday xollarda, odatda, kushimcha yoki takroriy tekshiruv ugkaziladi.
Tashkiliy-pedagogik faoliyatni kuzatishda;
— mudiraning bu ishni t5 hi tashkil etgani, uning tashkiliy-ma’muriy, tarbiyaviy va moliyaviy-xo’jalik ishlarini samarali olib borayotgani, jamoa a’zolari, tarbiyachi va boshqa xodimlar bilan munosabati, shuningdeq ota-onalar bilan o’zaro munosabatlarini qanday yo’lga kuyganiga e’tibor qaratish maqsadga muvofiqiir.
Bundan tashqari, kuzatishda muassasada kun tartibi qoidalariga qay darajada rioya etilayotgani, bolalarning bilim darajasi, ularning axloq-odobi, tarbiyachiningbilimi, malakasi, tajribasi shmda ta’lim-tarbiya usul va uslublarini qay darajada egallagani singari masalalar ham e’tibordan chetda qolmasligi keraq
Kengash tarkibiga homiylik qiluvchi muassasalarning xodimlari, ota-onalar, urta maktab, maktabgacha ta’lim, tibbiy yordam, mahalla kzhitasi vakillari kiritiladi.
Maktabgacha ta’lim mudirasi tegishli tuman Maktabgacha ta’lim bulimi tomonidan tayinlanadi
Maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyati asosan davlat byudjeti mablaglari hisobidan moliyalashtiriladi.
Xalq ta’limi vazirligi, viloyat boshqarmalari, shahar va tuman bulimlari - maktab, maktabgacha ta’lim va maktabdan tashqari, maktab-internatlar, akademik litsey va kollejlarga rahbarlik qiluvchi yuqori organlar hisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim vazirligi, viloyat boshqarmalari, shaHar va tuman bulimlari quyidagi yo’nalishlar bo’yicha faoliyat yuritadi:
— maktabgacha ta’lim;
— umumiy urta ta’lim;
— maktabdan tashqari ishlar;
— malaka oshirish.
Maktabgacha ta’limi vazirligi tizimidagi tashkilot va muassasalarga umumiy raxbarlik vazir tomonidan amalga oshiriladi. Har bir yo’nalish bhshicha raxbarlik vazir urinbosarlari, boshqarma va bulim boshliqari tomonidan amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’lim vazirligining maktabgacha ta’lim bosh boshqarmasi zimmasiga mamlakatimizda maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirish, muassasalar faoliyatiga raxbarlik qilish va uni nazorat etish vazifasi yuklatilgan.
Vazirlikning asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi:
— umuminsoniy qadriyatlar, tarixiy tajriba, xalkningkup asrlik ilmiy va madaniy an’analarini, jamiyatning kelgusi taraqqiyotini hisobga olgan xolda, respublikaning intellektual va ilmiy imkoniyatini rivojlanti­
rish, o’zining jamiyat, oila va davlat oldidagi mas’uliyatini anglaydigan, har tomonlama etuq erkin shaxsni shakllantirish maqsadida ta’lim sohasida davlat siyosatini amalga oshirish;
— ta’lim strategiyasini ishlab chiqish, uning rivojlanish istiqbolini belgilash va rejalashtirish, ta’lim tizimining xalq xo’jaligi boshqa sohalari bilan o’zaro munosabati tartibini takomillashtirish;
— ta’lim mazmunini muntazam yangilab turish hamda ta’limning jaxon andozalariga, aholining milliy, yosh va boshqa guruxpari extiyojlariga javob beradigan yangi mazmuni ishlab chiqilishini ta’minlash;
— kasb ta’limi olish va yangi ijtimoiy-iqtisodiysharoitlardagi faoliyatga tayyorlanish uchun yoshlarning umumiy urta va bazaviy ta’limi konsepsiyasini shakllantirish va ruyobga chiqarish;
— bolalar va usmirlarni ijtimoiy-xukuqiy jihatdan ximoya qilish, chora-tadbirlari kompleksini ishlab chiqish va amalga oshirish;
- O’zbekiston Respublikasi xukumatining ta’lim,ilmiy-pedagog xodimlar tayyorlash va ulardan foydalanishni takomillashtirish, ta’lim sohasi xodimining jamiyatdagi ijtimoiy maqomini qarishni amalga oshirish soxhasidagi kadrlar siyosatini ruyobga chiqarish;
- >hv-tarbiya jarayoni sifatiga davyaat ba>(osini berish, davlat tasarrufida bo’lgan va davlatga qirashli bo’lmagan ta’lim muassasalarida ishchilar va mutaxassislar tayyorlash;
- ta’limning moddiy negizini rivojlantirish va texnika bilan qiyta ji?hozlash chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish, zamonaviy ta’limni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan turli buyumlar ishlab chiqa-
rish va xizmatlar ko’rsatish yo’nalishlarini belgilash;
- ta’lim masalalarida xalqaro, davlatlararo darajalarda O’zbekiston Respublikasi manfaatlarini belgilangan tartibda ifodalash;
- ta’lim muassasalarida, ularning idoraviy bo‘ysunishidan qat’i nazar, o’quv-tarbiyaviy va uslubiy ishlarni muvofiqlashtirish, vazirliklar, davlat qhitalari va idoralar bilan birgaliqia ta’lim sifatini oshirish, bolalar va yoshlar tarbiyasi bo’yicha tadbirlarni ishlab chiqish.
Maktabgacha ta’lim boshqarmasi, uning vazifasi, ish mazmuni
Maktabgacha ta’lim boshqarmasining vazifalari kuyi-dagilardan iborat;
- maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatining asosiy yo’nalishlariga ra;hbarlik qilish;
- maktabgacha tarbiya muassasalarida ta’lim-tarbiya va tashkiliy-pedagogik ishlarga raxhbarlik qilish;
- «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va maktabgacha ta’lim konsepsiyasida va colara oid boshqa qonun hujjatlarida ko’zda tutilgan vazifalarning bajarilishi ustidan nazorat qilish;
- axholi urtasida pedagogik bilimlarni targib etishva ommalashtirish ishlarini muvofiqashtirish;
- «Ilk qadam» o’quv dasturini takomillashtirish ishlariga ra\barlik 1 hlish;
- maktabgacha ta’lim muassasalari va oilada bolalarga ta’lim-tarbiya berishning o’zaro uygunligini ta’minlash;
- pedagogika fani va amaliyoti yutuqari asosida maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya dasturlarini takomillashtirib borish;
- maktabgacha ta’lim muassasalariga uslubiy rahbarlikni amalga oshirish;
— buysunishidan qat’i nazar, maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyati ustidan nazorat qilish;
— maktabgacha ta’lim muassasalari uchun kadrlar tayyorlash va malakasini oshirish ishlariga raxbarlik qilish;
- xorijiy mamlakatlarning maktabgacha tarbiya muassasalari faoliyatini boshqaradigan idoralar bilan hamkorlikni yo’lga kuyish.
O’zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta'lim vazirligi maktabgacha ta’lim boshqarmasi unga topshirilgan faoliyat yo’nalishi br i cha vazirlikning boshqa boshqarma va bulimlari, viloyat, shahar, tuman maktabgacha ta’lim boshqarmalari (bulimlari), Iqtisodiyot, Sogliqii saqlash vazirliklari. Pedagogika fanlari akademiyasi, shuningdekqaramogida maktabgacha ta’lim muassasalari bo’lgan tarmoqiarning tegishli bulinmalari bilan amaliy hamkorligi yo’lga qilgan.
Maktabgacha ta’lim boshharmasining ish mazmuni quyidagilardan iborat:
— ta’lim-tarbiya va tashkiliy-pedagogik ishlarga raxbarlik qilish;
— ijtimoiy maktabgacha ta’lim muassasalarini rivojlantirishning asosiy yhshalishlarini anihlash;
— viloyat, shahar, tuman xalq ta’limi bulimlari, maktabgacha ta’lim boshqarmalari (bulimlari) tomonidan me’yoriy, instruktiv, metodik-dasturiy hujjatlarning bajarilishini nazorat qipish;
— ichki mexnat tartibi tuhgrisida nizom, yo’l-yuriq va qoidalarni ishlab chiqish (kasaba uyushmalari bilan Hamkorliqia);
— muassasalar tarmogi taraqsiyotining istiqboli, yilliq xalq xo’jaligi va davlat rejalarini to’zishda, kapital ko’rilish, kadrlar tayyorlash, pedagogik maxoratni oshirish va uni nazorat qipishda ishtirok etish, namunaviy binolar loyihasini ishlab chiqish, muassasalarning uskunalar va o’quv-kY5gazma qo’llanmalariga bo’lgan talabini aniqiash;
— bolalar xayoti va sogligini saqlash bzhicha tadbirlar ishlab chiqish, uning bajarilishini nazorat qilish;
— ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta’lim muassasalarining ishini tashkil etish;
— maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni tarbiyalash borasida tugshangan ilgor xorijiy tajribalarni o’rganish va amaliyotga joriy etish;
— mexdatkashlarning arizalari, xat va shikoyatlarini ko’rib chiqish va tegishli qarorlar qibul qipish va xokazolar.
Viloyat, shahar boshqarmalari bevosita Xalq ta’limi vazirligiga buysunadi. Viloyat, shahar, tuman xalq ta’limi bulimlarida maktabgacha ta’lim sektori mavjud bulib, u mazkur xududda joylashgan muassasalar faoliyatini boshqaradi, ularning ishini nazorat qipadi, pedagog xodimlar malakasini oshirish tadbirlari ham ular zimmasidadir. Tuman Maktabgacha ta’limbulimi shu vdudda joylashgan barcha maktabgacha ta’lim muassasalari, ular qaysi idora va tashkilotlarga buysunishidan qit’i nazar, nazorat etadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi nazoratchi-uslubchisining vazifalari, huquqlari va unga qo‘yilgan talablar
Maktabgacha ta’lim muassasalari ishiga bevosita rahbarlik qiglish xalq ta’limi bulimi maktabgacha ta’lim nazoratchi-uslubchi zimmasiga yuklatiladi.
Nazoratchi-uslubchi - maktabgacha ta’lim muassasalariga tegishli qonun-qoidalarning bajarilishini nazorat qshuvchi shaxsdir.
Nazoratchi-uslubchining ishi murakkab va k h qirralidir. Shuningdek u mamlakatimizda xalq ta’limi sohasiga oid chiqarilgan qonunlar, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va instruktiv, dasturiy, uslubiy hujjatlarga amal qiladi.
Nazoratchi-uslubchining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
— turli tildagi, idoraviy buysunishidan qat’i nazar, barcha maktabgacha ta’lim muassasalarida «Ilk qadam» o’quv dasturining bajarilishini ko’zatadi, tekshiradi;
— maktabgacha ta’lim muassasasi ishini har tomonlama nazorat etadi;
— amaldagi qonunlar doirasida yo’l-yuriq, buyruq, tavsiya, ko’rsatmalar beradi;
— gayriqonuniy ishlarga chek quyadi va bu haqida Maktabgacha ta’lim bulimiga axborot taqiim etadi;
— maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyatini takomillashtirish bo’yicha taklif-tavsiya, fikr-mulohazalar beradi;
— Maktabgacha ta’lim bo’limida mudira, uslubchi va tarbiyachilar uchun ilmiy-uslubiy kengashlar tashkil etadi;
— maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlarini attestatsiyadan >tkazadi;
— xodimlarni ragbatlantirish va jazolash, ishdan bushatish masalalari bo’yicha tavsiyalar beradi.