Назарова М. Х. нинг “rsa криптотизимини такомиллаштириш ва уни криптотаҳлиллаш усулларини ишлаб чиқиш” мавзусидаги докторлик

Криптография тарихини шартли равишда 4 босқичга бўлиш мумкин:

• Дастлабки криптография.
• Формал криптография.
• Илмий криптография.
• Компьютер криптографияси, бу босқич криптографияда симметрик ва носимметрик криптотизимлар бўйича икки илмий йўналиш юзага келиши билан характерланади.

1. Дастлабки криптография даври

• Дастлабки криптография (XVI аср бошигача) босқичи учун содда усуллардан фойдаланиб, шифрланган матн мазмунидан бегоналарни чалғитиш хосдир. Бу босқичда ахборотни муҳофаза қилиш учун криптография оиласига мансуб, аммо айнан бўлмаган кодлаш усулларидан фойдаланилган (Скитала, Атбаш, Цезарь, Полибий квадрати).
• Фойдаланилган шифрларнинг кўпчилиги бир алифболи ўрнига қўйиш ёки кўп алифболи ўрнига қўйишга асосланган.

Дастлабки шифрлаш мосламаларидан бири сифатида ғалтак (скитала)дан фойдаланилган. Цилиндрсимон ғалтакка зич бир қават ўралган энсиз папирус лентасига дастлабки матн ҳарфлари цилиндр ўқи бўйлаб ёзилиб шифрматн шакллантирилган. Лента ғалтакдан ечиб олиниб қабул қилувчига жўнатилган. Қабул қилувчи шифрматнли лентани шифрлаш ғалтаги билан бир хил ғалтакка ўраб дастлабки матнни ўқиган. Ғалтак ўлчамлари махфий шифрлаш калити вазифасини ўтаган.

• Дастлабки шифрлаш мосламаларидан бири сифатида ғалтак (скитала)дан фойдаланилган. Цилиндрсимон ғалтакка зич бир қават ўралган энсиз папирус лентасига дастлабки матн ҳарфлари цилиндр ўқи бўйлаб ёзилиб шифрматн шакллантирилган. Лента ғалтакдан ечиб олиниб қабул қилувчига жўнатилган. Қабул қилувчи шифрматнли лентани шифрлаш ғалтаги билан бир хил ғалтакка ўраб дастлабки матнни ўқиган. Ғалтак ўлчамлари махфий шифрлаш калити вазифасини ўтаган.

• Атбаш шифри
•  
• Қадим замонларда атбаш деб аталган шифр маълум бўлган, ундан баъзан иудей матнларини шифрлашда фойдаланилган. Шифрматн яратишда дастлабки матнга тегишли алифбонинг биринчи ҳарфи охиргисига, иккинчи ҳарфи ундан аввалгисига ва ҳ.к. алмаштирилган.