Nazarov nuriddin baxronovich sportchilarnig individual psexologik xususiyatlarini

II-bob. 

2.1.Sportchilarning temperamenti to’g’risida kuzatishlar iolib borish. 

Temperament lotincha “Temperamentum”  degan  so’zdan olingan bo’lib, 

uning ma’nosi “ aralashma” demakdir.  

 

Sportchilarning temperamenti tabiiy tug’ma hususuyatlari bilan  bog’liq 

bo’lgan individual hususuiyatlarini tushunamiz.  

 

I. P. Pavlov tyempyeramyenti  quyidagicha tariflaydi: «har bir ayrim 

kishining va shuningdyek, 

har bir hayvonning 

ham eng umumiy 

xaraktyeristikasidir,  har bir individning butun faoliyatlariga muayyan qiyofa 

byeradigan nyerv sistyemasining asosiy xaraktyeristikasidir». 

 

Tyempiramyent  psixologik jixatdan olganda, sportchidagi xissiyotning 

qo’zg’alishlarida va sportchidagi umumiy xarakatchanglikda ko’rinadigan 

individual xususiyatlardir. 

 

Ba’zi sportchidagi xissiyotning qo’zg’alish tezligi va kuchi barqaror bo’ladi. 

Ba'zi sportchilarda esa bunday qo’zg’alish sust, zaif bo’lib, uzoqqa bormaydi. 

Temperamentning bunday xususiyatlari sportchidagi xissiyotning qo’zg’alishlari 

bilan birga, organizmning atrofdagi muxit ta'siriga javoban ko’rsatiladigan 

ixtiyorsiz ryeaktsiyalarida ayniqsa yaqqol ko’rinadi. Bu xususiyatlar tashqi 

tomondan sportchilarning mimikalarida, pantomimalarida (xursand yoki g’azabli 

xolatdarida) xarakat va imo-ishoralarida ko’rinib turadi. 

 

Sportchi xissiyotining bunday qo’zg’aluvchanlik xususiyatlari diqqatning 

kuchli va barqarorligida, iroda sifatlarida, sport mashg’uloti jarayonlarida va sport 

musobaqalarida aks etadi. Mana shunday ixtiyorsiz faoliyatning qanday yuz 

byerishiga  qarab, bir xil sportchilarni «tyez», «byetoqat», «syerg’ayrat», 

«jo’shqin» dyeymiz. Ba'zilarini esa «sustkash», «lapashang» va hokazolar dyeb 

yuritamiz. Bu xildagi individual xususiyatlardan sportchining tempiramyenti 

(mijozi) tarkib topadi. 

---

49 

 

 

Ayrim sportchilarda tempiramyentlarning alomatlari sportchining bolalik 

chog’larida yaqqol namoyon bo’ladi. 

Har bir sportchi o’ziga xos temperamentga ega bo’ladi. Lyekin  har  qaysi 

sportchining temperamentlarida manashunday individual tofovudlar bo’lishi bilan 

birga bunday temperamentli sportchilar umumiy o’xshash byelgilar va  alomatlari 

ham bo’ladi. Sportchilarning temperamentlarini umumiy byelgilarga qarab ajratish, 

ya'ni kyelasifikatsiya   qilish mumkin. 

Barcha tempyeramentlarga qarab to’rt tipga: