Nazariy Mexanika fanidan 1- oralik Nazorat savollari

Juft kuch. Ma'lum oraliqda joylashgan, bir-biriga qaraima-qarshi yo`nalgan va miqdor jihatidan teng bo`lgan ikki kuch juft kuch deyiladi. 26-rasmda balkaga qo`yilgan juft kuch tasvirlangan. Juft kuch berilganda, juft kuch tashkil etuvchilari va bu tashkil etuvchilar orasidagi (d) masofa (26-rasm, a) yoki uning momenti (m), juft kuch ta'siridagi aylanma harakat yo`nalishi ko`rsatiladi (26-rasm, b). Juft kuch haqida keyinroq to`xtalib o`tamiz.
16. Qanday kuchlar sistemasi ekvivalet sistema deyiladi?

Bosh vcktorga o'xshash, juftning berilgan kuchlam ing keltirish nuqtasi О ga nhbatan m omentlarining algebraik yig'indisiga teng bo'lgan M„ momenti iHlomaning berilgan keltirish markazi О ga nisbatan bosh m oment deb ataladi. Shunday qilib, umumiy holda kuchlam ing tekis sistemasi berilgan О nuqtaga к i-llirilishi natijasida unga ekvivalent sistema bilan alm ashiladi, bu ekvivalent sistema hillu kuchdan - bosh vektordan va bir juftdan iborat bo'ladi, juftning m omenti I m i i lean sistem aning keltirish markazi О ga nisbatan bosh momenti deb ataladi

17. Qanday ko`pburchak kuch ko`pburchagi deyiladi?

K uchlar ko'pburchagi berk bo'lganda bunday kesishuvchi kuchlar sistemasi m uvozanatda bo'ladi. Bunda ta’sir ctuvchining kattaligi nolga teng R=0. Kesishuvchi kuchlar sistem asi teng tasir etuvchisining koordinata o'qlaridagi proeksiyasi tashkil etuvchi kuchlam ing o'sha o'qlardagi proeksiyalam ing yig'indisiga teng bo'ladi

18. Kuch o`qqa qanday proyeksiyalanadi?

Faraz qilaylik, F kuch bilan l o`q bir tekislikda yotsin. Bu holda kuchning boshi A va oxiri B nuqtalardan l o`qqa tushirilgan proyeksiyalar A₁ va B₁ orasidagi kesmaning mos ishorali uzunligi kuchning l o`qdagi proyeksiyasi deyiladi

19. Kuchning tekislikdagi proyeksiyasi qanday aniqlanadi?

Faraz qilaylik. F kuch x (yoki y) o`q bilan bir tekislikda yotmasin. Bu holda _F^

kuchni avval Oxy tekisligiga proyeksiyalaymiz. Buning uchun F kuchning boshi A va oxiridagi B nuqtadan Oxy tekislikka perpendikular AA₁ va BB₁ chiziqlarni o`tkazamiz. U holda A₁B₁  F_xy vektori muzkur kuchning Oxy tekislikdagi proyeksiyasi deb ataladi

20. Kesishuvchi kuchlar qanday geometrik qo`shishiladi?

Kesishuvchi kuchlarni geometrik qo`shishda parallelogramm yoki uchburchak usulini ketma-ket qo`llaniladi

21. Bir nuqtaga qo`yilgan kuchlarni analitik qo`shish usulini tushuntirib bering.

22. Kesishuvchi kuchlar sistemasining geometrik muvozanat sharti qanday?

kesishuvchi kuchlarning geometrik muvozanat sharti mazkur kuchlardan tuzilgan ko`pburchakning yopiq bo`lishligidir

23. Kesishuvchi kuchlar sistemasining analitik muvozanat shartlari qanday

yoziladi?

Kesishuvchi kuchlar ta’siridagi jism muvozanatda bo`lishi uchun R=0 shart bajarilishi kerak:



R Rx2 Ry2 Rz2 0. Bundan

R_x F_vx 0, R_y F_vy 0, R_z F_vz 0 (7.1)

kelib chiqadi.

Agar kesishuvchi kuchlar tekislikda joylashgan bo`lsa (7.1) formula quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:

F_vx  0^,F_vy  0. (7.2)

(7.1) va (7.2) formulalar mos ravishda fazo (tekislik)da joylashgan kesishuvchi kuchlarning analitik muvozanat shartini ifodalaydi.

24. Kuchning nuqtaga nisbatan momenti deb nimaga aytiladi? Mazkur

momentning ishorasi qanday tanlanadi?

Nuqtaga nisbatan kuch momenti, yoki kuchning statik momenti deb, shu nuqtadan kuch la’sir chizig'iga tushirilgan tik kesma uzunligi bilan kuch miqdorining ko'paytm asiga deyiladi.

M om entning musbat yoki m anfiyligi aylanish yo'nalishiga qarab belgilanadi. Agar kuch jism ni soat strelkasi bo'yicha aylantirsa. moment musbat (rasm 3.3a), aks xolda, m anfiy deb olinadi

25. Qanday holda kuchning nuqtaga nisbatan momenti nolga teng bo`ladi?

Kuchning ta’sir chizig`i moment markazidan o`tsa, uning mazkur nuqtaga nisbatan momenti nolga teng bo`ladi.

26. Kuchning o`z ta`sir chizig`i bo`ylab ko`chirilganda uning momenti qanday

o`zgaradi? o`zgarmaydi

27. Kuchning o`qqa nisbatan momenti deb nimaga aytiladi?

Kuchning o`qqa nisbatan momenti deb, kuchning o`qqa perpendikular qilib olingan tekislikdagi proyeksiyasidan o`q bilan tekislikning kesishgan nuqtasiga nisbatan olingan momentiga aytiladi

28. Qanday holda kuchning o`qqa nisbatan momenti nolga teng bo`ladi?

Agar kuchning ta'sir chizig`i o`qqa parallel yoki o`qni kesib o`tsa, uning mazkur o`qqa nisbatan momenti nolga teng bo`ladi.
29. Nuqtaga nisbatan kuch momenti bilan o`qqa nisbatan kuch momenti orasida

qanday munosabat bor?

30. Nuqtaga nisbatan kuch momentining vektorligini tushuntirib bering.

Yuqoridagi 8-mavzuda kuchniug nuqtaga misbatan momentini algebraik miqdor (kattalik), ya'ni u kuch miqdori bilan yelkasi uzunligining ko`paytmasidan iborat deb qaragan edik. Lekin jismga ta'sir qilayotgan kuch fazoda joylashgan bo`lsa, mazkur kuch momentining moduli va ishorasi jismning aylanma harakatini to`liq xarakterlay olmaydi. Shuning uchun kuchning nuqtaga nisbatan momentining vektori tushunchasi kiritiladi.

31. O`qqa nisbatan kuch momentining analitik ifodasi qanday yoziladi?

F kuchning koordinata o`qlariga proyeksiyalarini belgilasak (34-rasm), u holda kucning o`qqa nisbatan momentinining analitik ifodasi quyidagicha bo`ladi:



m_x (F)  yF_z  zF_y ,

32. Juft kuch va juft kuch momenti nima?

Juft kuch deb teng va paralel bo'lgan o 'z aro qaram a-qarshi yo'nalgan hamda bir-birlaridan J m asofada yotuvchi kuchlarga aytiladi

Juft kuch momenti deb kuchlar ta’sir ch izig'i orasidagi eng kichik m asofa (tik qilib olingan) bilan kuchlardan birining ko'paytm asiga aytiladi

33. Juft kuch momenti vektori qanday yo`nalgan va uning miqdori nimaga teng?

Juft kuch momentining vektori uni tashkil etuvchi kuchlarning ixtiyoriy nuqtaga nisbatan olingan momentlarining geometrik yig`indisiga teng.

34. Qanday shart bajarilganda ikkita juft kuch ekvivalent bo`ladi?

Bir juftni boshqa boshqa bir juft bilan alm ashtiriigandan keyin jism ning harakati o'zgarm asa, yoki um ng m uvozanati buzilm asa, kuchlarning ikki ju fti o'zaro ekvivalent deyiladi

35. Fazoda joylashgan juft kuchlar qanday qo`shiladi?

Demak, fazoda joylashgan juft kuchlar bitta juftga ekvivalent bo`lib, uning momenti berilgan juftlar momentlarining geometrik yig`indisiga teng.
36. Tekislikda joylashgan juft kuchlar qanday qo`shiladi?

Agarda juft kuchlar tekislikda joylashgan bo`lsa, ular bitta juft kuchga ekvivalent bo`Iib, uning momenti berilgan juft kuchlar momentlarining algebraik yig`indisiga teng:

37. Juft momentining erkin vektorligi haqidagi teoremani ta’riflang.