Nazariy fizika kursi

1 
d B
T o t E
  =
------—
(12. -I)
с at
div 
В
  =   0, 
(12.5)
ro t 
H
  =  
— j,
 
(] 2.(>)
с
div 
D   =   Anp.
 
(12.7)
Bu  yerda  (12.6)  ten glam ada  (12.2)  ga  asosan  siljish  tokini  ifodalovchi 
had  tu sh irib   qoldirildi.  B og'lanish  ten g lam alari  o ‘z  kuchini  saqlab  qo­
ladi.
Uzluksizlik  tenglam asini  bu  hoi  uchun  ko‘rib  chiqam iz:
v 
d p
 
,. 
d
  div 
D  
( .
 
1 
d D \  
.
 
, , 0 0 ч
d iv  J  +  
ш
  =   d lv  j  +   -  —
  =   d iv   ( ,  +  
)   »   d ,v  
j
  =   0.  (1 2 .8 )
B unga  asosan  kv azistatsionar  to k la r  s ta ts io n a r  to k la r  kabi  solenoidal 
x a ra k te rg a   ega  ekanligini  ko‘ram iz. 
K vazistatsionar  m aydon  ten g la­
m alari  sta tsio n a r  m aydon  ten glam alarid an   elektrom agnit  induksiya  hi­
sobga  olinishi  bilan  farq  qiladi.  K echikish  vaqtini  in o b atg a  olm aslik 
ten glam alarn i  yeohishda  bir  q a to r  yengilliklar  t.ug‘diradi  va  m asalani 
bir  q a to r  hollarda  oxirigacha  yechish  im konini  bcradi.
12.2 
H a r a k a td a g i  o ‘k a z g ic h la r 
u c h u n   in d u k s iy a   q o n u n i
Biz shu vaqtgacha  induksiya qonunida  m ag n it  induksiya oqim ining 
o‘zgarishi  faqat  m agnit  m aydonning  o :zgarishi  hisobiga  sodir  b o ia d i 
deb  hisoblab  keldik,  y a ’ni  o ‘tkazgichlarning  h arak atin i  in o b atg a  olma- 
dik.  B erk  k o n tu rd a  hosil  b o ia d ig a n   induksion  EYuK  uchun  oqim   qan- 
day  sab ab lar  bilan  o ‘zgarishinin  ah am iy ati  yo‘q. 
U inum an  olganda 
oqim  konturning h a ra k a ti yoki uning shaklining deform atsiyalanishi  (bu 
holni  kontur,  aniqrog‘i  uning  ayrim   qism larining  h a ra k a ti  deb  qarash  
m um kin)  hisobiga  ham   o ‘zgaradi.  Shunday  qilib,  biror  kontur  to rtib  
tu rg a n   y uzadan  o ‘tay o tg an  m agnit  induksiya  oqim i  ikki  s a b a b d a n   o‘z- 
garadi. 
Birinchisi,  m agnit  induksiya  v ektorining  o'zgarishi  hisobiga
16
  -  F.le kt ro ci in am ik a
241

---

bo'lsa,  iklrinchisi  esa  konturning  h arak ati  tufayli  bo'ladi.  H ar  ikkila 
liolni  birgalikda  ko'rib.  induksiya  qonunini  um urnlashtiram iz.
Q andaydir  berk  kontur o'zgaruvchi  tashqi  m aydonda 
v
 
с sh a rtn i 
qaniatlantiruvohi  tezlik  bilan  harakat,lanayotgan  b o isin .  Shu  kontur- 
dan  o ‘t,ayotgan  m agnit  induksiya  oqim ining  o'zgarishini  hisoblaym iz. 
Buning  uchun  (9.46)  tenglam a  bilan  ifodalanivchi  induksiya  qonunini 
quyidagi  ko'rinishda  yozamiz:
Bu  yerdagi  m agnit  induksiya  oqim ining  vaqt  birligidagi  o'zgarishini 
hosila  t a ’rifiga  ko 'ra  yozamiz:
K onturning  t  va  t  +   A t  m o m en tlard a  to rtib   tu rgan  yuzasi  (S i.