4-bobga oid masalalarning javoblari va yechimlari
1.
a) Potensial U(x) = x2e' ni uning minimumi x = 0 atrofida qatorga
yoyaylik:
U - x2 + x
3
+ — x
4
+ • • ■
Lagranj funksiyasi: L = ^ 2x2 -^
2
x‘ + x
3
+ • • • . Chastota: co = ^- = l.
b) U = U
t
*\2 f 2
[Г
— ,
со = J —.
2k
\
m
x - L
\
k
с) Potensialning minimumlari
286
а
aV
vu> /
nuqtalarda joylashgan. Shu nuqtalarning ixtiyoriy biri atrofida potensial
qatorga yoyilsa kvadratik had
' Va V
•> ,
2
V
a V 2
f- ,
\
2
(JC-Xq)
ko‘rinishga ega boiadi. Demak, со
1
—
r
(x-e)
1
d) U(x) = — = +-----+ •••. Demak,
co = —j=■
lruc
2e
\le
2. Sistemaning Lagranj funksiyasi:
L
= —
ф1 - mgR
(1 - cos
(p
)
2Rs\n —
Muvozanat nuqtasi: % =
2
arcsin
/
i
Y
e"
8
m,oR2
1/3
Shu nuqta atrofida potensialni qatorga yoyib, kvadratik hadning o‘zini
qoldirainiz:
mR- .,
1
L = ---- (p~ —
3
m q R
2
2
Chastota:
/
/
1
—
(
" ^
e~
2/3 ^
1
V
^SmgR2 ^
J
(>-%)- + ■
со = ■
R
V
%mgR~
V
4
/
2
^ о-n
2
1
i с
Aibatta, e < EmgR bo‘lishi kerak, aks holda muvozanat barqaror
boimaydi.
3.
Massaning kinetik energiyasi
T = - т а ф
. Potensialenergiyani topish
uchun prujinaga ta’sir qilayotgan kuch / ’ni prujina uzunligining o‘zgarishi
Д/ ga ko‘paytiramiz. Д/ ni cosinuslar teoremasidan topish m um kin:
l~,
"
3
/
ч
a(a-hl)
,
Al
=
yja~ + (a
+ /) - 2л (a + /)cos
q>
(ct + l)F
mcil
F
F
4. a) * ( 0 = — V 0 " " coseor) ;
b) * ( / ) = — ^r(co?-sinfi)r);
m(0~
mco
, ,
Fn сое a! - со cos (ot + a sin cot
c)
x(t) = -
0
mco
2
2
(0 +a
,
s
Fn (osinaf-asinftw
d) x(,) = ~ ---- 5-- j--- :
mco
co -a
'(•)-
mco
e)
(a
2
+ j32) +2^a2 - p 2^co2 + co4
[a *
w [2 a[i cos [it
- ( a : -
/32 + a
Г )sin
P i
J +
p [-2 a co c o sa > t +
^ a 2
+ p~ - о У
^sin
r(0
= -
0
( a
2
+
p
2)" +
2
( a 2 - /32
)ft
>2
+
co4
j
~ coe
j ^ « " -
P
+
(O'
j c o s
(it
- 2aP sin Pt]+ a ( a : + p~ -co2 ^sin cot - o ^ a 2 - p 1 +co ^
COS (Ot
\
at
14
/
\
5 . a ) x ( t ) = --- sin ct>?;
b) ---- -(sm 2 mco
2 mco"
c) *(') =
a (A + w)sin(ur-wsin(a> + A )f
m(0
д(Д + 2«)
a)
va b) yechimlar vaqt o‘tishi bilan cheklanmagan holda o‘suvchi
bo‘lib ularni kichik tebranishlar sohasida qo'llanib bo‘lmaydi. c) holda
A chekli son bo'lganda muammo yo'q, Д —> 0 holda yana b) holga
kelinadi.
6
. a) (4.32) formuladagi integral t <7’holda:
288
f
— -—
(со/
-sin
(or)
m&'T
Endi t >T dagi yechimni topaylik. Yuqoridagi integral t >T da
(integrallash yuqori chegarasi T bo'lganda)
p
-- 2— (Yet) cos ft) (? —
T) +
sin
a)(t — T)-
sin
cot
)
mco T
ga tengdir. Undan tashqari, kuch F
0
bo‘lganda t >T hoida integral
(l - cos со (/ - T))
mar
ga teng. Shularning hammasini yig’ib t >T dagi yechimni
f
t\
cos
со (i - T
) +
c2
sina>(f -Г)+ -
mco
ko‘rinishda qidirish kerakligiga kelinadi. x va uning hosilasi x ning t —T
nuqtada uzliksizligidan cr c2 doimiylarni topiladi:
c, = -- sinft>7\ c
2
= —
(l -cosfor).
mco~ T
”
mco~ T
Demak, t > T da
sin «(r- 7 ’)-sina«'
air
j
2
2
2F
0
, coT
Tebranish amplitudasi: «- V еi
+ c 2
= — r ™ — ■
mco' I
I
J?
b) t bo‘lganda: •* = —\(l-cosfttf);
mco"
t>T bo‘lganda:
F
2 F
rnT
x = —
(cos a>(T -t)~ coscot) = — у sin-- sin a>(T/2-t).
mCO
m(0~
2
p
c)
t < T
bolganda: x
= — ^j(cot- s in cot);
mco'
t > T bo'lganda:
x
= —
\-{сйТ
cosco(T -t)~ sin cot-sin co(T-t)) =
mcoT
mco~
19 — N a7ariy m exanika
289
F,
mar T
^ — [(fttf’ cos
coT
- sin <07) cos
at + (coT
sin
coT + cos
l)sino>fJ.
Tebranish amplitudasi: a =
Ja>2T2
+2(l-cos6u7)-2sin
coT.
f
d)
t < T
bo‘lganda:
x
=
— —г (sin cot-cot cos cot);
2 mco
t > T
bo‘lganda:
x
■
k
F,о
2
/nftT
cos
at.
7. (4.49) formulaning birinchi qatoridagi ifodani
F(t)
m
m
2
dan foydalanib hisoblash qulaydir:
(ReC
2
(r) + ImC
2
(r))-
£ ( ') "
■
F{t)
mco
F~(‘)
2 та)"
/ ( ” )
mco
Fa
X1
.
.
a co co sa
--------- ----- T + ;flft)sin
a
2mco a>~ + A"
va
F
(- » )
mco
i i
= a~a>~
.
Natijada
AE
=
E
(°°)-
E
(—°°) = -
F
IF ,:
aX F,, cos a
2mco~
2
l 2 + « 2
8
. a) Minimum: a
0
=
1
, v
0
= -
1
. Chastotalar: cof = cof =
6
;
b) Minimum: x =
1
, v =
1
. Chastotalar: щ = co2 =
1
.
9. a) Normal chastotalar: ц = Тб, щ -
1
; Normal koordinatlar:
x
-Q
i
+Q2, у - - — Q\
+ Q2 ■
5 - i
15
9
5 - i
5 ->
Lagranj funksiyasi: L = ~Q\ ~~rQ\ + ~Q:i ~ ~~Q'i■
8
4
2
^
290
b) N orm al chastotalar:
(0[22
=
, 1
+a>02)
,
„ 2
-±\ -------—+ e r
.
Normal koordinatlar: A’i -
61
+ C?
2
>
*2
- ^
Q\+ 2
-> Qi-
а
Щ
2
- Щ
10
. Kinetik energiya:
т
m ! -
2
-1
-2
\
M (
. 2
.2
•
2
\
T - ~
( x l + ' C3 + " - + х 2 Л '- | ) + —
[ x 2 + x 4 + ' " + x 2 ; v j -
Potensial energiy:
5
'
Harakat tenglamalari:
ntxi л-1 +
k
(2.г2я_,
-
X 2n
- x2n_2
)
= 0, M x2n
+
к
(2 x 2n - x2ll+l - x2n_,
)
=
0.
Chegaraviy shartlar: x
0
=
x2N+]
=
0
.
Yechimni turg‘un to‘lqinlar x.,n^ = Ae'{0),±
= Be,{0>,±1,up)
ko‘rinishda qidiramiz. Bu holda chastota uchun tenglama quyidagicha
bo'Iadi:
U = \ ( x l2 + i x l -
x2
f +
(x2
- X 3 ) 2 + • ■
• + ( x
2
,v - i - X
2
N f + X N ) •
к
щ:2 = -
1±Jl- — siap
mM
V
= ---
77-
m + M
col chastota ba’zi bir hollarda «optik chastota», a>2 esa «akustik chastota»
deyiladi (ko'rilayotgan sistema ba’zi bir hollarda qattiq jismning sodda-
lashtirilgan modellaridan biri bo'lib xizmat qiladi). Chegaraviy shartlarning
birinchisini qanoatlantirish uchun yuqoridagi turg'un to‘lqinlarning quyidagi
kombinatsiyasi olinishi kerak:
x
2
„-i = Ak
sin((2n-l)
x2n
=
Bk
sin
(2n(pk
)cos
(cokt
+
a k
),
kn
bunda
2
n + [ ~
ikkinchi chegaraviy shartdan olinadi.
11. Sistemaning Lagranj funksiyasi:
L =™(Xt +Х1)-\(Х1 +Xl)-^-(Xl X2 f ■
291
Harakat tenglamalari:
mX] + (k + kt
).v ,
- k lx2 =
0-
mx2+(k + kl )x2 - k lxl
= 0.
2 _
k + 2kx
a)
--sin О), / H--- sin
(
0,1
CO.
ft).
» I .
1
.
A , = — ---S ill (O ^ t-----
sin
2
I ft),
b) .V, = — (COSOO|/ + COSCIV),
x2
= — (cosffl^-cosov).
c) B irinch i zarrachadan ikkinchisiga a'/’ vaqt ichida berilgan energiya
x.) kuchning shu vaqt ichida bajargan ishiga teng:
dE - Fdx2 = kx
(x[ -
x2 )dx2 =
(aj -
x2)x2 dl.
Demak,
dE
k,v~
,
s
a) — = ----s m f t V ^ c o s o y - c o s a ij f J;
dt
2 co2
dE
k,a~
,
s.
b) — = --- cos(ti,i й, sin
co^t — со,
sin сам .
d:
2
Ko'rinib turibdiki, energiya oqimi vaqt o'tishi bilan ishorasini davriy ravishda
o'zgartirib turadi — energiya goh birinchi zarrachadan ikkinchishiga, goh
teskari oqadi.
12. a) Sistemaning Lagranj funksiyasi:
L = -{K\
lh ~л
2
‘/;')
/ 2
2
,
.2
\
£i_ ±-_ + (t?i
С с,
с
Agar quyidagi bclgilashlar kiritilsa:
л, £>, =
.r,. V A ; (/,
=
.c2 ,
ад;, = •
i
i
1
n2
= — — + -
Л , С,
С
,
a =
с^[л~л
2
9-masalaning b) qismidagi Lagranj funksiyasini olgan b o la m iz .
292
1. Birinchi tartibli tuzatraa uchun tenglama:
&xt
9
дц>"
Щ
5-bobga oid masalalarning javoblari va yechimlari
l
^
\
a~ 3(2
+ * = — (A,sinv^ + av/'i cosi//) + — + -— cos
2
i//.
Dem ak, A,
-0, ц/] =
0
.
a 2 y
a 2 y
Yechish:
x
=
acos(aty +
--- —
cos(
2
tity +
2
Chastotaga birinchi tartibli tuzatm a yo‘q ekan.
2. Birinchi tuzatma uchun tenglama:
a
2
.v,
3i
//2
+
x,
2
Д — и +
siny/ +
2
ai//, cost// 4-
sin3y/.
4
Demak. 2 A - я + — = 0, i/л =
0
.
4
fkkinchi tuzatma uchun tenglama:
Э
2
л-,
с
-- ~ +
x2 -
ду/
dA
2aw, — A -—~ +
1
1
--ci1 IA +
da [
4
128
cost// +
X
/
T
, 4
\
a
Vя "
)
5a
5
+2A-,
sini// +--------cos3
ш л
----cos5i//.
*
128
128
Asriy hadlarning paydo bo'lm aslik sharti:
A2
= 0,
у/2
= •
A
dA
L
da
3
a
2
\
a
256'
Yechim:
ea
. „
e a'
jt = л cosy/’ ---- sin
ж
-----
32
1024
^ a
2
cos5y/ + (a
2
+ 8)cos3y/
bunda
293
2
Cl = •
1
+
£
£
l £
?
w = t -- 1-- In
ci
■
+
-—
а
+ <№
,•
16
8
64
£Cl
3
x ~ a cosy
---- j(sin3i/^ + cos3y/);
32
(O
q
2 Et
In
a0
= a(
0
),
у/ = co0t-
3
-1
+ -
4%
*>
Cli\
'40
1
+ ln-
Download Do'stlaringiz bilan baham: |