Navoiy viloyatining geoekologik muammolari

Atmosfera havosining ifloslanishi va uni oldini olish.
Ekologik muammolarni baholsh asosiy ko`rsatgich sifatida atmosfera havosini, suv va suv 
havzalarini ifloslanish darajasi, zararli moddalarni ruxsat etilgan me’yordan ortib ketishi, tuproq 
erroziyasi sho`rlanishi, yaylovlrni qashshoqlanishi kabilar inobatga olinadi. O`zbekiston 
Prezidenti I. A. Karimovning ”O`bekiston XXI asr bo`sag`asida: xavf
shartlari va taraqqiyot kafolatlari” asarida qayd etilganidek, ”Ekologiya hozirgi zamoning keng 
miqyosdagi keskin ijtimoiy muamolaridan biridir. Uni hal etish barcha hollarning manfaatlariga 
mos bo`lib, sivilizatsyaning hozirgi
qilinishiga bog`liqdir”. Bugungi kunda sanoat rivojlanib borayotgan Navoiy viloyatida ham o`z 
echimini topishi zarur bo`lgan bir qator ekologik muammolar vujudga kelgan: Viloyatda 
atmosfera havosining ifloslanishi yuqori darajadaligi kuzatilmoqda. Ishlab chiqarish texnologik 
jarayonida yiliga 637,6 ming tonna zaharli moddalar hosil bo`lib, shundan 97,2 % ushlab 
qolinadi va atmosferaga tashlanadigan zararli moddalar miqdori 51,7 ming tonnani tashkil etadi
Tozalash uskunalarining ishlash samaradorligi 92,9 %, bu ko`rsatgich o`tgan yillarga nisbatan 
1,9 % ga oshgan. 
Atmosferaga chiqariladigan zararli moddalarning asosiy qismi ( 94 % ) yirik sanoat 
korxonalariga to`g`ri keladi. Navoiy shahri Respublikamizda 
shaharlardan biridir. Aholisi 200 mingga yaqin bo`lgan Navoiy shahrida havoni ifloslantiruvchi 
Journal of Advanced Research and Stability
 02 Issue: 01 | 2022
ISSN: 2181
www.
kishilar jismidagi hayotiy jarayonlarning borishi ancha qiyin kechadi.
 
Hozirgi zamon texnika taraqqiyoti insonning tabiatga bo‘lgan salbiy ta’sirini kuchaytirib 
yubordi. Shuning uchun sog`lom tabiat muhitini saqlab qolish, tabiat boyliklaridan oqilona 
foydalanish tadbirlarini ishlab chiqish hamda hayotga tadbiq etish bugunni kunning dolzarb 
muammolaridan biri bo‘lib qolmoqda. Navoiy viloyatida ham tabiatni muhofaza qilish, inson 
bilan tabiat o‘rtasidagi muvozanatni saqlash, aholi o‘rtasida ekologik madaniyatni shakllantirish, 
shu asosda ular qalbiga tabiatni asrash-avaylash tushunchalarini singdirish va takomillashti
dolzarb bo‘lib qolmoqda. Geoekologik xavfsizlik insonlarning buguni va ertasi uchun eng 
muhim muammoga aylanib qoldi. Bu muammo mamlakatning yoki dunyoning barcha joylarida 
bo‘lib, ularda geoekologik muhitning o‘zgarish darajasi turlichadir, ayniqsa h
rivojlanib borayotgan urbanizatsiya jarayoni shaharlarning asosiy aglomeratsiyalari eng ko‘p 
ifloslanish joylariga aylanib bormoqda. Buni Navoiy shahri misolida ko‘rishimiz mumkin. 
Ma’lumki tabiatning eng muhim tarkibiy qismlaridan biri atrof
organizmlarning yashashi uchun juda ham zarurdir. Atrof-muhit asosan ikki manba; tabiiy 
omillar va inson faoliyatining mahsuli – antropogen manbalar ifloslantiradi. Viloyat ekologik 
sharoitini ifloslovchi tabiiy omillarga cho‘llanish, tog` jinslarining yemirilishi va boshqa tabiiy 
omillar natijasida ifloslansa; antropogen ifloslovchi manbalarga asosan sanoat korxonalari, 
avtomobil, havo, temir yo‘l transporti chiqindilari shuningdek, turli yoqilg`ilarni ishlatilishi 
l bo‘ladigan zararli moddalarni ko‘rsatish mumkin. Hozirgi kunda shaharda 
atmosfera havosini turli ifloslanishlardan muhofaza qilish, havo tarkibidagi zararli moddalar 
miqdorini kamaytirish, hech bo‘lmaganda hozirgi holatda saqlab qolish chora tadbirlarini
borish lozim. Havoning ifloslanishi ayniqsa geoekologik sharoitlarning nihoyatda 
yomonlashuviga olib keladi. Ifloslangan atmosfera havosining atrof muhitga, o‘simliklarga, 
insonning sog`ligiga va turmush tarziga salbiy ta’siri juda kattadir. Tadq
ko‘satadiki, atmosfera havosi ifloslangan hududlarda kasalliklarning ko‘p bo‘lishi kuzatiladi. 
Navoiy shahri respublikamizda yengil va oziq-ovqat sanoati rivojlangan shahar hisoblanib, 2010
yil yakunlariga ko‘ra shaharda 50 ga yaqin qo‘shma korxonalar bo‘lib, ularning deyarli asosiy 
ovqat sanoati tarmoqlari hisoblanadi.