Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti
Download 1,28 Mb.
|
2018 G'OYA MAJMUA
|
NAVOIY KON-METALLURGIYA KOMBINATI NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI Kimyo-metallurgiya fakulteti “Ijtimoiy-gumanitar fanlar” kafedrasi
«MILLIY G’OYA: ASOSIY TUSHUNCHA VA TAMOYILLAR» fanidan O‘QUV - USLUBIY MAJMUA Navoiy - 2018 T.f.n. Ismoilova D.A., ass. E. D. Saparboyeva, Fayziyeva SH. N.
O‘quv-uslubiy majmua Navoiy Davlat Konchilik instituti Ilmiy-uslubiy kengashining 2018 yil “___” avgustdagi №1-sonli qaroriga muvofiq o‘quv jarayoniga tatbiq etish uchun tavsiya etilgan. Ilmiy-uslubiy kengash kotibi ___________ M. Normatova
1. Namunaviy dastur___________________ 2. Testlar___________________ 3. Nazorat uchun savollar (JN, ON, YAN)______ 4. Umumiy savollar_________________ 5. Tarqatma materiallar________________ 6. Ma’ruza matni__________________ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 
МИЛЛИЙ ҒОЯ: АСОСИЙ ТУШУНЧА ВА ТАМОЙИЛЛАР ФАНИДАН НАМУНАВИЙ ДАСТУР (бакалавр йўналиши учун) ТОШКЕНТ-2011 Мазкур намунавий дастур Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ўқув-методик бирлашмалари фаолиятини мувофиқлаштирувчи кенгашнинг 2011 йил 9 сентябрдаги 3-сон мажлис баёни билан тажрибавий дастур сифатида маъқулланган. Ушбу дастур “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанидан бакалаврнинг тайёргарлик даражаси ва зарурий билимлари мазмунига қўйиладиган талаблар асосида тайёрланган. Тажрибавий дастурни келгусида тўлдирилган ва бойитилган ҳолда чоп этиш заруратини ҳисобга олиб, фикр-мулоҳазаларингизни қуйидаги манзилга юборишингизни сўраймиз: Тошкент шаҳар, 2-Чимбой кўчаси 96-уй, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги “Маънавий-ахлоқий тарбия” бошқармаси, тел: 246- 10-58, 246-10-54. Фаннинг ўқув дастури Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетида ишлаб чиқилган.
Назаров Қ. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ДЖҚА) Саифназаров И. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ТДИУ) Мамашокиров С. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ЎзМУ) Шермуҳамедова Н. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ЎзМУ) Тўйчиев Б. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ЎзМУ) Ўтамуродов А. - фалсафа фанлари номзоди, доцент (ЎзМУ) Тоғаев Ш. - фалсафа фанлари номзоди, доцент (ЎзМУ) Тақризчилар: Шермуҳамедов C. - фалсафа фанлари доктори, профессор, ЎзФА академиги (ЎзМУ) Норқулов Д. - фалсафа фанлари доктори, профессор (ТТА) Тўраев Ш. - фалсафа фанлари номзоди, доцент (РМҒМИАМ) Валиев Б. - фалсафа фанлари номзоди, доцент (ТИУ) Тўхтаев Х. - фалсафа фанлари номзоди, доцент (ЎзМУ) Фаннинг ўқув дастури Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Илмий-услубий кенгаши томонидан тавсия этилган. (2011 йил 19 августдаги 1-сон баённома) К И Р И Ш ХХI асрда кечаётган глобал интеграция жараёнлари, дунёнинг ғоявий- мафкуравий қиёфасини ўзгартириб, янгича тафаккур услубини тақозо қилмоқда. Шу боис, Ўзбекистонда таълимнинг ижтимоийлашувига алоҳида эътибор берилиб, ўқитилаётган фанларнинг мазмунини замон талабларига мослаштирилиши бўйича ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Бу "Таълим тўғрисидаги” Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида белгиланган вазифаларни босқичма-босқич амалга ошириш жараёнида ўз ифодасини топмоқда. Хусусан, талаба ёшларимизни Ватан ва миллат манфаатлари йўлида фидоийлик кўрсата оладиган, мустақиллигимизнинг моҳиятини ва қадрини англайдиган, уни ҳар қандай хавф-хатардан асрашни ўзининг муқаддас бурчи деб биладиган, муайян мутахассисликни, касб-ҳунарни чуқур эгаллаган,мустақил, эркин фикрлайдиган, маънавий ва жисмонан баркамол инсонни тарбиялаш учун олий таълим тизимида гуманитар ва ижтимоий фанларнинг дастурларини замон талаблари асосида қайта кўриб чиқишни тақозо қилмоқда. Бу эса ёшларда тарихий воқеликка объектив баҳо бериш ва тўғри хулоса чиқариш малакаларини шаклантиришни талаб қилади. Зеро, Президент Ислом Каримов таъкидлаганидек: “Таълимни тарбиядан, тарбияни эса таълимдан ажратиб бўлмайди - бу шарқона қараш, шарқона ҳаёт фалсафаси ”1 дир. Демак, обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт барпо этаётган халқимиз тараққиётининг ғоявий тамойилларини, мамлакатимиз ҳаётида устивор бўлаётган юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ фаровонлиги ғояларига садоқат туйғуларини шакллантиришга ёрдам берадиган мавзуларни ўрганиш “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг мазмун-моҳиятини белгилайди. Мазкур фан доирасида «Миллий ғоя» ва «Миллий мафкура» тушунчалари, уларнинг мазмун-моҳияти, намоён бўлиш хусусиятлари, халқлар ва давлатлар тақдирига таъсири, ҳозирги замондаги мафкуравий жараёнлар, ёшлар қалби ва онгида бузғунчи ва вайронкор ғояларга нисбатан огоҳлик ва ҳушёрлик хусусиятлари шаклланиши билан боғлиқ масалалар ўрганилади. Миллий ғоялар ва мафкуралар тизими, ”ғоявийлик”, “ғоясизлик”, “мафкуравий фаолият”, “мафкуравий жараёнлар”, “мафкуравий таъсир”, “мафкуравий майдон ва полигонлар”, “мафкуравий инқироз”, “ғоявий бўшлиқ”, “мафкуравий профилактика”, “мафкуравий иммунитет” каби тушунча ва атамаларнинг мазмун-моҳиятини очиб бериш билан боғлиқ масалалар мажмуи ҳам ушбу фаннинг асосий мавзулари доирасига киради. “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” – мустақиллик йилларида ўрганиш имкони очилган янги фанлардан биридир. Мазкур фаннинг мақсади эзгу ғоялардан ва соғлом мафкурадан маҳрум бирон бир миллат ва Жамиятнинг узоққа бора олмаслигини, ҳар қандай халқ ва давлат ўз тараққиётининг ғоявий-мафкуравий тамойилларини белгилаб олиши зарурлиги ижтимоий жараёнларнинг муқаррар қонунияти эканлигини ёшларнинг қалби ва онгига сингдиришдан иборатдир. 1 Каримов И.А. Юксак маънавият –енгилмас куч.-Т.: Маънавият, 2008. –. Б. 62
қарши тура оладиган, ҳар томонлама баркамол инсонларни вояга етказиш, ғоявий бўшлиқ бўлишига йўл қўймаслик, ва ниҳоят, юртимизнинг юксак тараққиётини таъминлаш учун миллий истиқлол ғоясини чуқур ўрганиш эҳтиёжини юзага келтирди. «Ушбу таълимотни қандай зарурат шакллантирди?» ва «Ундан кўзланаётган мақсад-муддаолар нима?» - деган саволларга жавоблар Президентимиз Ислом Каримовнинг кўп йиллик изланишлари, асарларидаги фикр-мулоҳазаларида ўз аксини топди. Аввало, шуни таъкидлаш лозимки, миллий истиқлол ғояси тасодиф эмас, балки ўзига хос фалсафий асоси, илмий-назарий ва тарихий илдизларига эга бўлган яхлит назариядир. Шу маънода, у мамлакатимиз тараққиётининг объектив зарурияти, қонуний ҳосиласи, халқимиз мақсад-муддаоларининг ифодасидир. Бу эса, ўз навбатида, «Мафкура ҳар қандай жамият ҳаётида зарур. Мафкура бўлмаса одам, жамият, давлат ўз йўлини йўқотиши муқаррар» - деган фикрнинг ҳаққонийлигини исботлайди. Биз ушбу ҳаёт ҳақиқатини ёшлар қалби ва онгига сингдиришимиз лозим. Бу таълим тизими олдига ғоявий тарбияни кучайтиришга доир ўқув дастурлари ва адабиётларнинг янги авлодини яратиш вазифасини қўйди. Мазкур дастурни яратишда таълим тизимининг барча бўғинларида миллий ғояни ўрта мактаб, лицей, коллежларда ўқитишнинг мавжуд дастурлари таҳлил қилиниб, олий таълимда уларнинг такрорланиши бартараф этилди. “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг қонун-қоидалари, тушунча ва тамойилларини ўргатишда қуйидагиларга алоҳида эътибор бериш зарур:- мустақиллик биз учун энг олий қадрият, уни асраб-авайлаш эса ҳар биримизнинг муқаддас бурчимиз эканини талабаларнинг қалби ва онгига сингдириш; - ёшларда ғоялар ўз маъно-моҳиятига кўра бунёдкор ёки вайронкор бўлиши, уларнинг халқлар ва давлатлар тараққиётига таъсири, ҳозирги замоннинг мафкуравий манзараси, бузғунчи ғояларнинг таъсиридан ҳушёр ва огоҳ бўлиш шартлари ва мезонлари ҳақидаги ҳаётий ва ҳаққоний тасаввурларни шакллантириш; - ўқув машғулотларини олиб боришда талабаларнинг ёши, тафаккури, дунёқараши ва қизиқишларини ҳисобга олиш, таълим-тарбиянининг илғор, таъсирчан воситаларидан, замонавий ўқитиш технологияси имкониятларидан кенг фойдаланиш; - айрим тушунчаларни ҳаддан зиёд соддалаштириш, таълимнинг эскича услуб ва тамойилларни қўллаш натижасида фаннинг қадрсизланишига йўл қўймаслик; - таълим жараёнида тазйиқ ўтказмасдан маърифий асосда иш тутиш, ёшларнинг мустақил ва эркин фикрлаш, баҳс-мунозара юритиш кўникмаларини оширишга эътибор қаратиш.
- ёшларнинг ижтимоий фаолиятида муқобил ғоя ва мафкураларга оқилона муносабатни; - халқ орасида миллий ғояни тарғиб-ташвиқ қилиш малакасини; - ғоявий мафкуравий жараёнларни таҳлил қилиш, баҳолаш ва уларга мустақил ёндашувни шакллантиришдан иборатдир. Фан бўйича билим, кўникма ва малакага қўйиладиган талаблар “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” ўқув фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида бакалавр: - миллий ғоя ва мафкуранинг мазмун-моҳиятини билиш ва улардан амалиётда фойдаланиш; - миллий ғоянинг тарихий негизларини, фалсафий асосларини ўрганиш ва уларнинг ривожланиш қонуниятларини билиш; - ижтимоий-сиёсий жараёнлар ҳақидаги муқобил ғояларни қиёсий таҳлил қилиш ва уларга мустақил муносабат билдириш; - ғоявий-мафкуравий жараёнларга доир назарий билимларни амалий ҳаётда қўллаш; - ёшларда маънавий таҳдидларга қарши курашиш кўникмасини шакллантиришдан иборат.
“Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фани фалсафа, тарих, ҳуқуқшунослик, маънавият асослари, сиёсатшунослик, педагогика, психология каби ижтимоий-гуманитар фанлар билан бевосита алоқадор.
“Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанини ўрганиш орқали эгалланган билимлар ёшларнинг мафкуравий иммунитетини, сиёсий маданияти, огоҳлигини оширишга, ижтимоий жараёнларни таҳлил қилишга ўргатади.
“Миллий ғоя асосий тушунча ва тамойиллар” фанини ўқитиш жараёнида мантиқийлик, тарихийлик, обьективлик тамойилларига амал қилингани ҳолда таълимни замонавий педагогик технологиялар асосида ташкил этиш, ўқув жараёнига ахборот технологияларини жорий этишнинг ноанъанавий усулларидан фойдаланиш, айниқса, “Ақлий ҳужум”, “ФСМУ”, “Кейс-стадис”, “Бумеранг”, “Кластер”, “Матбуот конференцияси” каби методлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Асосий қисм “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари “Миллий ғоя асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг предмети: ғоя - инсоният тараққиётининг ҳаракатлантирувчи омили, ҳаётий мақсадлар ифодаси. Бунёдкор ва вайронкор, дунёвий ва диний ғоялар, уларнинг мазмуни. Бунёдкор ғояларда гуманистик тенденцияларнинг ифодаси. Ғояда эҳтиёжлар ва манфаатлар мутаносиблиги. Ғоя ва мафкуралар муқобиллигининг йўналишлари. Ғояларнинг интеллектуал асосларини ривожлантириш муаммолари. Ғоялар ривожланишида сиёсий етакчиларнинг роли. Мафкура тушунчасининг мазмуни. Мафкуранинг элементлари:мўлжал, эмоциялар, хулқ-атвор, уларнинг индивидуал ва жамоавий характери. Мафкуранинг функциялари: интеграциялаштирувчи, йўналтирувчи, таъсирчанлик, тарбиявий, ташкиллаштирувчи, гносеологик, праксиологик, прогностик, баҳолаш (қадриятли), футурологик, ҳимоя қилувчи. Мафкуранинг шакллари: анархия, монархия, тоталитаризм, либерализм, демократия. Либерал ва тоталитар мафкураларнинг зиддияти. Демократияга асосланган мафкуранинг устиворлиги. Миллий ғоя тушунчаси, унинг тузилиши ва намоён бўлиш хусусиятлари. Миллий ғоянинг умуминсоний мазмуни. Ўзбекистон мустақиллигини мустаҳкамлашда миллий ғоя ва мафкуранинг роли. Президент Ислом Каримов асарлари-миллий ғоя ва мафкуранинг илмий-услубий асоси. Ўзбекистонда яшаётган турли миллат ва этник бирликларни ягона ғоя атрофида бирлаштиришнинг тарихий зарурияти. Миллий ғояда ўз-ўзини англаш, миллий ғурур ва ифтихорнинг намоён бўлиш хусусиятлари. “Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт қуриш” -миллий мафкуранинг бош ғояси. Уни амалга оширишнинг асосий ғоялари:юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ фаровонлиги, комил инсон, ижтимоий ҳамкорлик, миллатлараро тотувлик, диний бағрикенглик. Бош ва асосий ғоялар ўртасидаги ўзаро алоқадорлик. Миллий ғоянинг гуманистик характери.
Мафкуравий жараёнларда демократик тамойилларнинг намоён бўлиши.Ғоя, мафкура ва миллий ғоя тушунчаларининг ижтимоий-сиёсий моҳияти, уларнинг умумийлиги ва фарқлари. “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг
Инсоният тарихида ғоя ва мафкуралар намоён бўлишининг асосий босқичлари. Тарихий тараққиёт жараёнида ғоя ва мафкураларнинг ўзгарувчан характери. Президент Ислом Каримов “Юксак маънавият -енгилмас куч” китобида ғоялар тарихи ва фалсафаси, миллий ғоянинг мазмун-моҳияти, шаклланиши ва намоён бўлиши ҳақида. Мифология, теология ва халқ маънавий-маданий қадриятларида миллий ғоя ва мафкуранинг ифодаланиши. “Авесто” ва Зардуштийликда ғоялар такомили. Ғарб мамлакатларида илк ғоявий қарашлар ва уларнинг такомил босқичлари. Сократ, Платон, Аристотел, Гераклит, Пифагор ва бошқа мутафаккирларнинг ғоялари ва уларнинг аҳамияти. Афина ва Рим империяси ғоялар тизими ва мафкураси.Шарқ ва Марказий Осиёда ғояларнинг намоён бўлиши, уларнинг гуманистик моҳияти. Ўрта Осиёда ислом дини ғояларининг ёйилиши.Хоразмий, Фаробий, Беруний, Ибн Сино меросида ғоялар масаласи.Темурийлар даври ғоялари, Амир Темур, Улуғбек, Навоий, Бобурнинг миллий ва умуминсоний ғоялар тўғрисидаги фикрлари. Ғарб мамлакатларида ғоявий қарашларнинг такомил босқичлари.Европа илк ўрта асрлар ва Ренессанс даври ғоялари. Христианлик ғоялари.Христианликнинг салб юришлари. Томазо Кампанелла, Томас Морнинг “Қуёш шаҳри” ҳақидаги утопик ғояси. Маркс ва Энгелснинг социализм ғояси таназзули. Европада ўрта асрларда умумий макон, миллий мумтозлик, империал, колониал ва миллий тараққиёт йўллари тўғрисидаги ғоялар. XV-XVII асрлардаги ижтимоий-сиёсий ўзгаришлар ва XVIII ва XIX асрлардаги янги замон ғояларининг шаклланиши. Ўрта Осиёда XVI-XVIII асрлардаги хонлик ва амирликлар даврида ғоялар тизими. XIX аср охири ва ХХ асрнинг 90 йилларида шаклланган ғоялар тизими. Мафкуранинг XIX аср ўрталаридан бошланган такомил босқичлари. Ғоя ва мафкура муаммосига объектив, субъектив, эволюцион ва инқилобий,сиёсий ёндошувлар. XIX аср охири ва XX аср мафкураси, унинг ўзига хос хусусиятлари. Деидеология ва реидеология йўналишлари. ХХ асрнинг охири – XXI аср бошидаги мафкуравий жараёнлар. Совет даврида коммунистик партия ғояларининг гегемонлиги ва унинг оқибатлари. Социализм тузумининг ғоявий инқирозида миллий ўз-ўзини англашнинг ўрни. Шўролар даврида мафкуравий қатағоннинг фожиавий оқибатлари. Департация (қувғин) қилинган халқларнинг маънавий- руҳий ҳолати ва уларда миллий ўзликни сақлашнинг тарихий жиҳатлари. Мустақиллик – миллий ғоя фанининг бош мавзуси. Маънавий жасорат- миллат ғояси ва руҳининг ифодаси.
Ижтимоий тараққиёт ва тарихий жараёнларнинг миллий ғоялар шаклланиши ҳамда амал қилишига таъсири. Миллий ғоя халқнинг тарихий тараққиёти асоси. Миллий ғоя ўз-ўзини англашнинг маҳсули. Миллий ғоя моҳиятида халқ манфаатининг ифодаланиши. Миллий ғоя ва мафкурани ривожлантиришнинг ижтимоий-сиёсий, маънавий, ҳуқуқий омиллари. Ғоя ва мафкураларнинг ижтимоий тараққиётдаги роли. Ижтимоий-сиёсий тузумлар ўзгаришида ғоявий- мафкуравий қарашларнинг аҳамияти. Мафкуравий мерос ва унда ворисийликнинг намоён бўлиши. Тарихий хотира ғоя ва мафкуранинг ривожланишидаги ижтимоий маънавий омил. Мафкуравий жараёнларнинг ижтимоий онг шаклларидаги инъикоси. Индивидуал онгда мафкурага муносабатнинг турли даражалари. Мафкура ва ғояларнинг кундалик воқелик билан узвийлиги. Ахлоқ ва мафкура, дин ва мафкура, санъат ва мафкура мутаносиблиги. Ижтимоий жараёнларнинг йўналишлари: иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий, ахлоқий, эстетик, диний ва бошқа ғояларнинг ўзаро муносабати. Сиёсат ва мафкуранинг ўзаро алоқадорлиги ва фарқи. Сиёсатнинг мафкуралашиш ва мафкуранинг сиёсатлаштириш оқибатлари. Мафкура амал қилишининг психологик ва ижтимоий-сиёсий механизмлари. Сиёсий ижтимоийлашув ва сиёсий тарбия муаммоси. Миллий ғояда менталитетнинг намоён бўлиши. Менталитетнинг фикрлаш услуби ва қадриятлар билан боғлиқ элементлари. Миллий ва умуминсоний ғояларнинг индивидуаллиги ва умумийлиги, интеграцияси ва дифференциацияси. Ўзбекистоннинг мустақил тараққиёти жараёнида янги ғояларнинг такомиллашув жараёни, унда авлодлараро ворислик ва янгиланишнинг намоён бўлиши. Янги ғоялар тизимидаги устувор тамойиллар, уларни амалга оширишнинг долзарб вазифалари. Истиқлолга асосланган янги ғоялар тизимини такомиллаштириш, унинг маънавий таъсирчанлиги ва мафкуравий самарасини ошириш усуллари ва йўллари. Ғоявий таҳдидларнинг йўналишлари XXI асрда мафкуравий муносабатлар кескинлашувининг ижтимоий, иқтисодий, сиёсий сабаблари. Президент Ислом Каримов мафкуравий таҳдидлар, уларнинг мазмун-моҳияти ва асосий йўналишлари ҳақида. (Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда, хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолотлари асари асосида) Шовинизм, геноцид, фашизм, неофашизм, неокоммунизм,ирқчилик, диний экстремизм, фундаментализм, терроризм ғояларининг реакцион моҳияти ва уларга қарши курашнинг тарихий зарурияти. Терроризмнинг шакллари: минтақавий ва халқаро терроризмнинг ғоявий- мафкуравий асослари. Маҳаллийчилик, миллатчилик, уруғ аймоғчилик, коррупцияга қарши кураш мафкуравий мустақиллик кафолати. Мафкурадаги мутлоқ жамоавий ва мутлоқ индивидуал ёндашувларнинг салбий оқибатлари. Евроосиё ва Шарқ мафкурасининг хусусиятлари. Жаҳон молиявий инқирозининг мафкуравий жараёнларга таъсири. ХХ асрда мафкуравий ҳамкорликнинг аҳамияти, унинг ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маънавий, ҳуқуқий асослари ҳамда миллий, ҳудудий ва умумбашарий даражалари. Мафкуравий тажовуз ва ахборот хавфсизлиги Мафкуравий тажовуз ва унга қарши миллий хавфсизликни таъминлаш зарурати. Жамиятнинг мафкуравий муқобиллашиш сабаблари. Мафкуравий гегемонизмнинг вужудга келиши. Гегемонизмнинг шакллари. Муқобил мафкуравий қарашларнинг жамият ривожланишига таъсири ва уларни мувофиқлаштириш имкониятлари. Мафкуравий таҳдиднинг ошкора ва ёпиқ характери. Ахборот хавфсизлиги ва биологик хавфсизликнинг мутаносиблиги. Ахборот коммуникацияларида мафкуравий хуружларнинг намоён бўлиши ва унга қарши ҳимоя (профилактика) воситалари. Интернет мафкуравий хуруж объекти. Виртуал мафкуравий хуружнинг оқибатлари. Ахборот хуружига қарши ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг зарурияти ва аҳамияти. Минтақавий ва глобал ахборот хавфсизлиги.Ахборот хавфсизлигининг локал ва глобал аҳамияти. Ахборот хавфсизлигининг ижтимоий маданий мерос билан боғлиқлиги ва унинг янги воқеликка мутаносиблиги. Геосиёсий манфаатлар ахборот хавфсизлиги омили. Биосиёсатда ахборот хуружларига ирсий муносабатнинг намоён бўлиши.
“Мафкуравий муносабатлар” тушунчаси, унинг мазмун –моҳияти ва намоён бўлиш хусусиятлари. Миллий ғоянинг ижтимоий субъектлар орасидаги ҳамкорлик ва ҳамжиҳатликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. Мафкуравий фаолият” тушунчаси, унинг мазмун-моҳияти ва намоён бўлиш хусусиятлари. “Ҳар қандай мафкуравий фаолият-муайян ғояни амалга ошириш жараёнидир” тамойили – идеологик аксиома. Мафкуравий фаолият тизими, унинг элементлари. Мафкуравий фаолиятни ташкил қилишнинг усуллари ва йўллари. Ғоядан мафкурага, ундан амалий фаолиятга томон бориш диалектикаси. Мафкуравий фаолият мақсадли ва мўлжалли ҳаракат сифатида. Мафкуравий фаолиятда индивидуализм ва ижтимоийликнинг намоён бўлиши. Формализм, компаниябозлик, қоғозбозлик кабиларнинг маънавий-мафкуравий оқибатлари. Бунёдкор ғояларни амалга оширишга қаратилган мафкуравий фаолият тамойиллари: яратувчанлик, гуманизм, плюрализм, толерантлик, эзгулик томон ҳаракат. Вайронкор ғоялар асосидаги бузғунчилик, ақидапарастлик, экстремизм ва терроризмга мойиллик каби мафкуравий фаолият тамойилларига қарши курашнинг зарурлиги. Мафкуравий фаолиятни амалга оширишнинг замонавий технологиялари. Оммавий ахборот воситалари, интернет ва бошқа ахборот воситаларининг мафкуравий фаолиятдаги ўрни. Мафкуравий фаолиятда миллий ғояни аҳоли онгига сингдириш, Юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ фаровонлиги ғояларининг намоён бўлиши.
Ҳозирги даврда дунёнинг мафкуравий манзараси. Мафкуравий муносабатларнинг технологик ва интеллектуал асослари. Мафкуравий таҳдидларга қарши кураш усуллари ва воситалари. Шўро сиёсий мафкурасининг расмий андозаларидан, унинг шиорлари ва рамзларидан воз кечилишининг объектив сабаблари.“Оммавий маданият”нинг оқибатларига нисбатан иммунитетни шакллантиришнинг зарурияти. Президент Ислом Каримов “Мафкуравий майдон” тушунчасининг шаклланиш ва намоён бўлиш хусусиятлари тўғрисида. Турли кўлам ва манзарага эга бўлган мафкуравий майдонларда хилма- хил ғоя ва мафкуралар тўқнашуви, зиддияти ва ўзаро ҳамкорлигининг акс этиши. Мафкуравий майдонни ташкил этувчи омиллар, воситалар ва ғоявий манбалар. Мафкуравий майдонлардаги ғоявий таъсир ва акс таъсир жараёнлари, уларга хос хусусиятларни аниқлаш имкониятлари. “Мафкуравий полигон” тушунчаси, унинг намоён бўлиш хусусиятлари. Мафкуравий полигонларнинг заҳираси, таъсир кўрсатиш усуллари ва воситалари. Мафкуравий полигонларнинг ядро полигонларидан хавфлилик сабаблари. Мафкуравий полигонларнинг ғоявий хуружи ва уларнинг асл мақсад-муддаоларини аниқлаш усуллари. Мафкуравий полигон ва мафкуравий профилактиканинг ижтимоий сиёсий зарурияти. Мафкуравий жараёнларнинг миллий тараққиётга ижобий ва салбий таъсири. Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий жараёнларни кескинлаштиришнинг ғоявий мақсадлари. Мафкуравий жараёнларнинг миллат менталитетига, сиёсий онгига диний эътиқодига, ижтимоий руҳиятига маънавий-маданий савиясига таъсири. Мафкуравий иммунитетни шакллантириш омиллари. Билим халқ маънавиятида мафкуравий иммунитетни шакллантиришнинг назарий асоси. Билимни амалиётда қўллаш малакаларини ривожлантириш воситалари. Индивидуал онгда ғоя ва мафкурага муносабатни шакллантиришда ижтимоий муҳитнинг роли ва унинг интеллектуал асослари. Мафкуравий иммунитет ва сиёсий маданият мутаносиблиги. Мафкуравий иммунитетда ақл теранлиги ва хулқ атворнинг намоён бўлиши. Мамлакатдаги иқтисодий барқарорликнинг мафкуравий иммунитетни шакллантиришдаги ўрни. Сиёсий ҳушёрлик ва сиёсий маданият мафкуравий иммунитетнинг муҳим омили. Ташқи сиёсий воқеликка нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантиришнинг ўзига хос жиҳатлари. Ўзбекистон халқаро мавқеини мустаҳкамлашнинг мафкуравий, ижтимоий тарихий аҳамияти ва зарурияти Жамият барқарорлигини таъминлашнинг ижтимоий-ғоявий асослари Жамият барқарорлигини таъминлашда иқтисодий-сиёсий,ижтимоий - маънавий омилларнинг муштараклиги. Миллий ғоянинг этносиёсат ва этномаданият ривожига таъсири. Ўзбекистонда миллий сиёсатнинг амалга оширилиши ва унда этник бирликлар манфаатлари ҳимоя қилинишининг ҳуқуқий ва ижтимоий асослари. Ўзбекистонда яшаётган этник бирликлар тафаккурида миллий ғояга садоқатни шакллантиришнинг объектив ва субъектив омиллари. Мамлакатда миллатлараро (тотувлик), ҳамкорлик, ва динлараро бағрикенглик, (толерантлик) - ижтимоий барқарорликни таъминлаш шарти, унинг сиёсий ва қонуний-ҳуқуқий асосларини мустаҳкамлашда давлатнинг бош ислоҳотчилик роли. "Ўзбекистон – ягона ватан" ғояси барқарорликни таъминлашнинг назарий асоси. Ўзбекистонда миллий маданий марказларнинг ташкил қилиниши миллатлараро барқарорликни таъминлаш воситаси. Маданий мулоқот кўп миллатли аҳоли орасидаги барқарорлик омили. Тил маданий мулоқот ва барқарорликнинг муҳим воситаси. Ўзбекистонда расмий тан олинган диний конфессиялар фаолиятининг миллатлараро тотувликни таъминлашдаги роли. 2007 йилда “Тошкент - ислом маданияти пойтахти” деб эълон қилинишининг тарихий аҳамияти. Тошкент Ислом университети ва Тошкент Ислом институтининг аҳоли онгида динга муносабатни шакллантиришдаги роли. Ўзбекистоннинг халқаро ҳамжамиятга интеграциялашуви ва сиёсий мавқеи мустаҳкамланишида миллатлараро ва динлараро толерантликни мустаҳкамлаш тажрибаларининг демократик характери ва халқаро аҳамияти. Мустақиллик ва ҳуқуқ, демократия ва ошкоралик - миллий ўз-ўзини англаш, ахлоқий янгиланиш, миллий маънавий тикланишнинг асоси. “Бу муқаддас ватанда азиздир инсон ”, “Буюк ва муқаддассан мустақил Ватан”ғояларининг ижтимоий маънавий аҳамияти. Дунё мамлакатларида яшовчи этник бирликларнинг миллий ўзлигини англаши учун яратилаётган шарт- шароитларнинг мафкуравий аҳамияти. Баъзи мамлакатларда миллат ва элатлар камситилишининг оқибатлари. Айрим МДҲ давлатларида сиёсий институтлар ва лидерларга халқ ишончи йўқолишининг сабаблари. Дунё мамлакаталаридаги беқарорлик сабаблари. Беқарорлик ҳукмрон мамлакатларда қочоқларнинг аҳволи. Дунёда тинчлик ўрнатишда барқарор демократик тараққиёт, эркинлик, ижтимоий-сиёсий ҳамкорлик, миллий ва диний тотувлик ғояларининг устувор аҳамияти. Тафаккур ўзгариши ва маънавий янгиланишда миллий ғоянинг роли Бозор муносабатларига ўтишнинг инсон тафаккурига таъсири. Тафаккурга жамият, мактаб, оила ва тарбияни амалга оширувчи бошқа омиллар таъсирининг ўзаро нисбати. Миллий ғоянинг тафаккур консерватизмини бартараф қилишдаги ўрни. Тараққиётнинг миллий моделлари ва уларнинг мазмуни. “Ўзбек модели”-эволюцион тараққиёт ғоясининг гуманистик характери. Ижтимоий онг ва тафаккур янгиланишига миллий тараққиёт моделининг ижобий таъсири. Миллий ғоя қонун устиворлигига асосланган демократик давлат ва эркин фуқаролик жамияти барпо этишнинг асосий омили. Давлат бошқарувини демократлаштириш ва жамият ҳаётини модернизациялашнинг ғоявий асослари. “Кучли давлатдан – кучли фуқаролик жамияти сари” тамойили, унинг барча соҳалардаги маънавий янгиланиш ва тафаккур ўзгаришидаги ўрни ва аҳамияти. Миллий ғоя ва маънавий ҳаёт. Истиқлол йилларида маънавий тикланиш ва юксалиш соҳасидаги ислоҳотлар жараёни. Президент ИсломКаримовнинг “Юксак маънавият - енгилмас куч” асарининг янги дунёқараш ва замонавий тафаккурни шакллантиришдаги аҳамияти. Юксак маънавиятни шакллантирадиган асосий мезонлар. Миллий ўзликни англаш ва маънавий юксалишнинг стратегик ва тактик вазифалари. Президент Ислом Каримов асарлари – миллий маънавий тараққиёт ғоясининг концептуал асоси ва уларнинг аҳамияти. Мафкуравий муносабатларда миллий ва умуминсоний манфаатлар бирлигини таъминлаш имкониятлари. Президент Ислом Каримовнинг “Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида” китобининг тафаккур янгиланишига таъсири. Миллий ғоя- маънавий янгиланишнинг назарий ва амалий асоси. Баркамол авлод тарбиясида мафкуранинг таъсирчанлик ролини ошириш вазифалари. Миллий ғояни ривожлантиришнинг институционал тизими. Дунёнинг элитар мафкуравий тизими. Ғоявий таълим-тарбия ва тарғибот-ташвиқот ишларига комплекс-системали ёндашиш тамойиллари. “Мафкуравий тарбия” тушунчаси, унинг мазмуни ва намоён бўлиш хусусиятлари. “Мафкуравий таъсир”, “мафкуравий тарбия” ва “мафкуравий профилактика” тушунчаларининг ўзаро алоқадорлиги. “Юксак маънавият - енгилмас куч” асарида маънавий тарбия, эзгу ғояларга ишонч ва садоқатни тарбиялаш масалалари. Мафкуравий тарбия тизими, унинг субъекти ва объекти.Мафкуравий тарбиянинг йўналишлари ва ижтимоий функциялари. Ғоя ва мафкуралар соҳасидаги плюрализм ва толерантликни тарбиялаш. Ижтимоий субъектлар, турли қатламлар, партиялараро муносабатлар уйғунлигини сақлаш, ижтимоий барқарорликни мустаҳкамлашда мафкуравий тарбиянинг аҳамияти. Таълим-тарбия тизимида миллий ғояни ривожлантириш имкониятлари. Миллий ғояни инсон онги ва қалбига сингдиришнинг янги педагогик- дидактик технологиясини такомиллаштириш вазифалари. Таълим-тарбия тизимида адабиёт, санъат, оммавий ахборот воситалари, маънавий- маданий ва маърифий муассасалар фаолиятларини мувофиқлаштиришнинг устувор йўналишлари. Ижтимоий институтларнинг анъанавий, индивидуал, жамоавий мафкуравий функциялари. Миллий ғояни ривожлантиришда оммавий ва сиёсий ташкилотлар, оила, маҳалла, нодавлат-нотижорат ташкилотларнинг ролини оширишнинг аҳамияти. Ғоя ҳақидаги тасаввурларнинг интеллектуал фаоллик даражалари, унда сиёсий воқеликнинг мантиқий изчил ва асосли манзарасини яратиш мўлжаллари. Сиёсий хаёл, сиёсий тасаввурларни қайта ишлаш ва ижодий ўзгартириш йўллари. Миллий ғоя ва мафкурани тарғиб-ташвиқ қилишда мутахассислар роли ва масъулияти. Миллий ғояни оммага трансформация қилишда кадрлар корпусини шакллантиришнинг зарурияти. Кадрларнинг салоҳиятини оширишда "Ўзбекистон Республикаси Таълим тўғрисидаги Қонуни" ва "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури", “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси” да белгиланган вазифаларни амалиётга тадбиқ этишнинг аҳамияти.
Семинар машғулотларини ташкил этиш бўйича кафедра профессор-ўқитувчилари томонидан кўрсатма ва тавсиялар ишлаб чиқилади. Унда дарслик ва услубий қўлланмалар асосида билимларни мустаҳкамлашга тезисларни чоп этиш орқали талабалар билимини ошириш, мавзулар бўйича кўргазмали ўқув воситаларини тайёрлаш тавсия этилади. Семинар машғулотлари учун тавсия этилаётган тахминий мавзулар: “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари. Фаннинг тарихий илдизлари, шаклланиши ва такомиллашиш омиллари. Миллий ғоя, ижтимоий тараққиёт ва мафкуравий жараёнларнинг ўзаро боғлиқлиги. Ғоявий таҳдидларнинг йўналишлари, Мафкуравий тажовуз ва ахборот хавфсизлиги. Ижтимоий сиёсий муносабатларнинг глобаллашуви жараёнида мафкуравий иммунитет. Жамият барқарорлигини таъминлашнинг ижтимоий ғоявий асослари. Тафаккур ўзгариши ва маънавий янгиланишда миллий ғоянинг роли. Миллий ғояни ривожлантиришнинг институционал тизими. Мустақил ишларни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни: Мустақил таълимнинг турли хил шакллари мавжуд бўлиб, бунда асосий эътибор талабанинг берилган мавзулар (амалий масалалар, топшириқлар ва кейс-стадилар)ни мустақил равишда, яъни аудиториядан ташқарида бажариши, ўқиб ўрганиши ва шу йўналиш бўйича билим ва кўникмаларини чуқурлаштиришига қаратилади.Талаба мустақил ишни тайёрлашда муайян фаннинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда қуйидаги шакллардан фойдаланиш тавсия этилади: дарслик ёки ўқув қўлланмалар бўйича фанлар боблари ва мавзуларини ўрганиш; тарқатма материаллар бўйича маърузалар қисмини ўзлаштириш; мустақил ишлар, кейс-стадилар билан ишлаш; махсус ёки илмий адабиётлар (монографиялар, мақолалар) бўйича фанлар бўлимлари ёки мавзулари устида ишлаш; фанга оид статистик маълумотларни ўрганиш, уларни таҳлил қилиш; талабанинг ўқув-илмий-тадқиқот ишларини бажариш билан боғлиқ бўлган фанлар бўлимлари ёки мавзуларни чуқур ўрганиш; фаол ва муаммоли ўқитиш услубидан фойдаланиладиган ўқув машғулотлари; масофавий (дистанцион) таълим. “Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанидан талабаларнинг мустақил ишларини реферат, семинар, маъруза тайёрлаш, Президент асарларини конспектлаштириш ва бошқа шаклларда ташкил этилиши тавсия этилади. Мустақил иш мавзуларини белгилашда маъруза ва семинар машғулотлари мавзуларини тўлдиришга ҳаракат қилиниши лозим. Тавсия этилаётган тахминий мустақил иш мавзулари: 1. Миллий ўз -ўзини англашнинг этномадиният ривожига таъсири. 2. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш барқарор тараққиёт омили. 3. Иқтисодий барқарорлик маънавий- маданий камолот омили. 4. Таълим ва тарбия миллий мафкурани англаш воситаси. 5. Нодавлат нотижорат ташкилотларнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётдаги аҳамияти. 6. Сиёсий хаёл ва сиёсий ҳаёт уйғунлиги. 7. Сиёсий менталитет моделлари. 8. Сиёсий менталитет ва сиёсий жараёнлар диалектикаси. 9. Мафкуравий тарбия йўналишлари ва функциялари. 10. Бунёдкор ғояларнинг гуманистик характери.
“Миллий ғоя: асосий тушунча ва тамойиллар” фанини ўқитишда замонавий (хусусан интерфаол) методлар, ахборот коммуникация (медиатаълим, амалий дастур пакетлари, презентацион, электрон-дидактик) технологияларининг қўлланиши назарда тутилади. Фанни ўқитишда электрон дарсликдан, мавзуга оид теледисклардан ва бошқа кўргазмали қуроллардан фойдаланилади. Фойдаланиладиган адабиётлар рўйхати Раҳбарий адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. – Т.: Ўзбекистон, 2011. 2. Давлат тили ҳақида (янги таҳрири). Ўзбекистон Республикасининг Қонуни.– Т.: Ўзбекистон, 1997. – 22 б. 3. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. – Т.: Шарқ, 1997. – 63 б. 4. Таълим тўғрисида. Ўзбекистон Республикасининг Қонуни. – Т.:Ўзбекистон, 1989. – 30 б. 5. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд. – Т.: Ўзбекистон, 1996. – 364 б. 6. Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2-жилд. – Т.: Ўзбекистон 1996. – 380 б. 7. Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. 3-жилд. – Т.: Ўзбекистон, 1996. – 366 б. 8. Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. 4- жилд.-Т.:Ўзбекистон, 1996.–349 б. 9. Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш давр талаби. 5-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 1997. –384 б. 10. КаримовИ.А.Тарихий хотирасиз келажак йўқ- Тошкент Шарқ, 1998. - 31б. 11. Каримов И.А Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлидан. 6-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 1998. – 429 б. 12. Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. 7-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 1999. – 410 б. 13. Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. 8-жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2000. – 528 б. 14. Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. 9-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 2001. – 432 б. 15. Каримов И.А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашамиз. 10-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 2002. – 432 б. 16. Каримов И.А. Биз танлаган йўл демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. 11- жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2003. – 320 б. 17. Каримов И.А. Тинчлик ва ҳавфсизлигимиз ўз куч-қудратимизга,ҳамжиҳатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. 12 - жилд. Т.: Ўзбекистон” 2004.-400 б. 18. Каримов И.А. Ўзбек халқи ҳеч кимга, ҳеч қачон қарам бўлмайди. 13-жилд.– Т.: Ўзбекистон, 2005.-448 б. 19.КаримовИ.А. Жамиятимизни эркинлаштириш, ислоҳотларни чуқурлаштириш, маънавиятимизни юксалтириш ва ҳалқимиз ҳаёт даражасини ошириш – барча ишларимизнинг мезони ва мақсадидир. 15-жилд. – Т.:Ўзбекистон, 2007.-318 б. 20. Каримов И.А. Мамлакатни модернизация қилиш ваиқтисодиётимизни барқарор ривожлантириш йўлида. 16-жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2008.-366 б. 21. Каримов И.А. Ватанимизнинг босқичма-босқич ва барқарор ривожланишини таъминлаш – бизнинг олий мақсадимиз. 17-жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2009.-280 б. 22. Каримов И.А. Жахон инқирозининг оқибатларини енгиш мамлакатимизни модернизация қилиш ва тараққий топган давлатлар даражасига кўтарилиш сари . 18 -жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2010. -280 б. 23. Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. - Тошкент: Маънавият, 2008. – 176 б. 24. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шаротида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. – Тошкент: Ўзбекистон, 2009. – 56 б. 25. Каримов И.А. Энг асосий мезон – ҳаёт ҳақиқатини акс эттириш. – Т.: Ўзбекистон, 2009. – Б.24. 26. Каримов И.А. Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтириш. –Т.: Ўзбекистон, 2010 27. Каримов И.А Бу муқаддас Ватанда азиздир инсонТошкент:Ўзбекистон, 2010. 28. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси: Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги маъруза. 12 ноябрь. – Тошкент: Ўзбекистон, 2010. 29. Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. – Т.: Ўзбекистон, 2011. -370 б.
1Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар-Т.:Ўзбекистон,2000. 2. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. (ўқув қўлланма). Назаров Қ тарҳирири остида. Т.: Янги аср авлоди, 2002 3. Миллий истиқлол ғояси (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим бакалавриат босқичи учун дарслик). Эршашев И таҳрири остида. –Т.: Академия,2005. 4. Мамашокиров С., Тоғаев Ш. Эркин ва фаровон ҳаёт қурилишининг ғоявий-мафкуравий масалалари. –Т.: Маънавият, 2007. 5. Миллий истиқлол ғояси: назария ва амалиёт. -Т.: Ижод дунёси, 2002. 6. Назаров Қ. Миллий истиқлол ғоясининг асосий мақсад ва вазифалари. – Т.:Янги аср авлоди, 2001. 7. Назаров Қ. Ғоялар фалсафаси .- Т.: Академия, 2011. 8. Тўраев Ш. Демократик жараёнлар ва миллий ғоя. –Т.: Маънавият, 2008. 9. Очилдиев А. Миллий ғоя ва миллатлараро муносабатлар. – Т.: Ўзбекистон,2004. Қўшимча адабиётлар: 1. Маънавият: асосий тушунчалар изоҳли луғати. Назаров Қ. таҳрири остида. -Т.: Маънавият, 2009. 2. Абилов Ў. Миллий ғоя: маънавий омиллар. Т.: Маънавият, 1999. 3. Бегматов А. Маънавият фалсафаси ёхуд Ислом Каримов асарларида янги фалсафий тизимнинг яратилиши. -Т.: 2000 йил. 4. Гафарли М.М. Касаев А.Ч. Ривожланишнинг ўзбек модели: тинчлик ва барқарорлик – тараққиёт омили. –Т.: Ўзбекистон, 2000. 5. Исломов З.М. Фуқаролик жамияти: кеча, бугун, эртага. –Т.: 2002. 6. Мамашокиров С. ва бошқалар. Ўзбекистонда янги жамият қурилишининг ғоявий-мафкуравий масалалари. (Ўқув-услубий қўлланма). –Т.: 2004. 7. Миллий ғоя: тарғибот технологиялари ва атамалар луғати. Назаров Қ таҳрири остида. –Т.: Академия нашриёти. 2007. 8. Миллий истиқлол ғоясини халқимиз онгига сингдириш омиллари ва воситалари. -Т.: 2002. 9. Миллий истиқлол ғояси: асосий хусусиятлари, фалсафий ва тарихий илдизлари. -Т.: 2002. 10. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунчалар, тамойиллар ва атамалар. (Қисқа изоҳли тажрибавий луғат) -Т.: Янги аср авлоди, 2002. 11. Мустақиллик мафкураси ва Ўзбекистонда демократик жамият қуришнинг иқтисодий, ижтимоий ва маънавий негизлари. -Т.:Университет,2001. 12. Мустақиллик: Изоҳли илмий-оммабоп луғат. Хоназаров Қ таҳрири остида. -Т.: Шарқ, 2000. 13. Мусаев Ф. Демократик жамият қуришнинг фалсафий асослари.-Т.: 2008. 14. Ортиқов М., Усмонов М. Ғоя ва мафкура. –Т.:Янги аср авлоди, 2001. 15. Отамуродов С., Мамашокиров С. Марказий Осиёда мафкуравий жараёнлар.-Т.: 2001. 16. Отамурадов С. Глобаллашув ва миллат. –Т.: 2008. 17. Туйчиев Б. Политическая культура и демократизации обшества. – Т.:НУУз, 2010. 18. Фалсафа: қомусий луғат. Назаров Қ таҳрири остида. -Т.: Шарқ, 2004. 19. Эркаев А. Миллий ғоя ва маънавият. –Т.:Маънавият, 2002. 20. Қаҳҳорова Ш. Глобал маънавият – глобаллашувнинг ғоявий асоси. – Т.:Тафаккур, 2009. 21. Қуронов М. Мафкуравий таҳдид ва ёшлар тарбияси. –Т.: Академия, 2008. Электрон таълим ресурслари: 1. “Халқ сўзи” газетаси –www info XS. Uz. 2. “Туркистон” газетаси - www turkiston sarkor. uz. 3. “Маърифат” журнали - www ma’rifat – inform. 4. “Жамият ва бошқарув” журнали - www rzult academy freenet uz. 5. “Мозийдан садо” журнали - www moziy dostlink. Net 6. www. Ziyo net.uz. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyilar» fanidan TEST TOPSHIRIQLARI. TE ST L A R G’oya nimaning mahsuli? A) Inson tafakkurining mahsuli. B) Xushyorlikning mahsuli. C) Taraqqiyotning mahsuli. D) Jamiyatning mahsuli. 2. Qaysi javobda g’oyaga to’g’ri ta’rif berilgan? A) Kishilarni ma’lum bir maqsad sari yetaklaydigan va ruhiyatga kuchli ta’sir etadigan zalvorli fikrlar to’plami g’oya deb aytiladi. B) Zo’ravonlikka asoslangan boshqaruv vositasi g’oya deb aytiladi. C) Targ’ibot tashviqotga asoslangan qarashlar g’oya deb aytiladi. D) O’tmishni ifodalovchi tarixiy faktlar g’oya deb aytiladi.
A) G’oya fikrga nisbatan zalvorli va ruhiyatga kuchli ta’sir etadi. Kishilarni ma’lum bir maqsad sari yetaklay oladi. B) G’oya zo’ravonlikni targ’ib qiladi. C) G’oya tarixiy faktlarga asoslanadi D) G’oyani fikrdan farqi yo’q.
A) G’oya bilan fikrni bog’liqligi yo’q. B) G’oya va fikr inson tafakkurining mahsuli. C) G’oya va fikr tarixiy faktlarga asoslanadi D) G’oya va fikr ilohiylik kasb etadi.
Mamlakatimiz Prezidenti I.Karimovning «Tafakkur» jurnali bosh muharririning savollariga bergan javoblari qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? A) Xushyorlikka da’vat. B) Milliy mafkura - xalq e’tiqodi va buyuk kellajakka ishonchdir. C) Jamiyatimiz mafkurasi xalqni - xalq, millatni millat qilishga xizmat etsin. D) O’z kelajagimizni o’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz. 6. “Mafkura” atamasi dastlab qaysi mutafakkirning asarlarida tahlil qilingan? A) Didro B) J. Russo C)Kabanis D)Antuan Destyu de Grasi
1) Mafkuraviy immunitetni shakllantirish 2) Baholash 3)Praksiologik 4) Boshqarish 5) Metodologik 6) Nazorat qilish 7) Gnoseologik A) 1,2,4,7. B) 1,2,3,7. C)1,3,5.6. D)1,2,4,6. 8. Prezident I.Karimovning quyidagi asarlaridan qaysi biri ilgariroq nashrdan chiqqan? A) Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik . B) O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li C) O’zbekiston kelajagi buyuk davlat D) O’zbekiston iqtisodiy islohotlarini chuqurlashtirish yo’lida
1)Ma’naviyat beshigi oilaning jamiyatdagi mavqeini oshirish; 2) YUrtdoshlarimizni ma’naviy yangilanish va islohotlar jaryonining faol ishtirokchisiga aylantirish; 3)Mamlakatimizning ichki va tashqi siyosati bilan tanishtirish; 4)Vatanga,ona zaminimizga sadoqatli, chuqur bilimli va yuksak malakali kadrlarni tarbiyalash; 5) Siyosiy partiyalarning faoliyatini jonlantirish. A) 1,2,5 B) 2,3,4
C) 3,4,5 D) 1,2,4
10. «Milliy g’oya» o’quv fanining vazifalarini aniqlang? A)Tabiat jamiyat va inson tafakkuri rivojining umumiy qonuniyatlarini o’rganish B) Milliy istiqlol g’oyasining xalqimiz qalbi va ongiga singdirish sohalari, vositalari, usul va yo’llarini o’rganish. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etishning stragetik maqsadlarini va o’ziga xos tamoyillarini o’rganish C)Jamiyatning siyosiy tizimi, siyosat, siyosiy jarayonlar, siyosiy hokimiyat uning tarkibiy qismlari, davlat hokimiyati, siyosiy partiyalar, siyosiy tashkilotlar va harakatlar bilan o’zaro munosabatda bo’lgan turli ijtimoiy guruhlar faoliyatini o’rganish. D)O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’lining iqtisodiy asoslarini o’rganish
1) Dunyoni bilishning muayyan bosqichi, hodisalar mohiyatini anglatuvchi kategoriya ekani e’tirof etiladi. 2) Xalqning kelajak orzu umidlarini ifodalaydi. 3) G’oyani ob’ektiv reallik bilan uzviy aloqada ekanini isbotlash uchun asos bo’ladi. 4) O’tmish xotirasini ifodalaydi. 5) G’oya inson tafakkurining mahsulidir. A) 2,4,5 B) 3,4,5
C) 1,2,4 D) 1,3,5
12. Milliy g’oya nima? A) Millat tafakkurining mahsuli bo’lib millatning orzu istaklari, manfaatlarini ifodalovchi g’oyalar tizimi. B) Siyosiy manfaatlarni ifodalovchi g’oyalar tizimi. C) Jamiyatning elita qismi manfaatlarini ifodalovchi g’oyalar tizimi. D) Iqtisodiy taraqqiyotga xizmat qiluvchi siyosiy choralar va tadbirlar.
1.Zardushtiylik 2. Konfutsiylik 3. Iudizm 4. Moniylik 5. Islom A)3,5,6 B) 3,4,5
C)1,3,5 D) 2,3
14. G’oya….. 1) Ijtimoiy fikr sifatida shakllanadi 2) Siyosiy guruhlar tamonidan ishlab chiqiladi 3) Amaliy harakatga undaydi 4) Muayyan mafkuraning asosi bo’ladi 5) Ziyolilar tomonidan ishlab chiqiladi 6) Biron-bir maqsadni ifodalaydi 7) Mavjud huquqiy me’yorlar asosida shakllanadi A) 2,3,4,6 B) 3,5,6,7 C) 1,3,4,6 D)1.3,6,5 15. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» siyosiy sohadagi vazifalarini aniqlang 1)Turli qatlam, millat din vakillari o’rtasidagi totuvlik tamoyilini yanada mustahkamlash. 2) Kuch va salohiyatni ijtimoiy hamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy bag’rikenglikka xizmat qildirish. 3) Millatni milliy shovinizm ruhida tarbiyalashga xizmat qilish. 4) Milliy qadriyatlar, til, madaniyat, diniy e’tiqod, urf-odat va an’analarini hurmat qilish. 5) Tolerantlikka qarshi kurashish A) 1,2,4 B) 1,3,5
C) 2,3,5 D) 2,4,5
16. Kimlar O’zbekiston xalqini tashkil etadi? A) Millati, ijtimoiy kelib chiqishi va e’tiqodidan qat’iy nazar O’zbekistonda yashovchi barcha aholi. B) O’zbekiston xalqini millatidan qat’iy nazar O’zbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil qiladi C)O’zbekiston xalqinning millatidan qat’iy nazar 16 yoshga to’lgan O’zbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil qiladi D)O’zbekiston xalqini faqat o’zbeklar tashkil qiladi
1.Bunyodkor. 2. Vayronkor. 3. Ilmiy. 4. Badiiy. 5. Milliy 6. Ijtimoiy. 7. Diniy. A) 1,2 B) 3,4,5
C) 2,5,7 D) 1,2,3,4,6 18. G’oya va mafkuralar qanday turlarga bo’linadi? A) Monizm, dualizm , idealizm B) Ilmiy, falsafiy, diniy C) Ozodlik, birdamlik, xamkorlik D)Materializm, plyuralizm
A) Umummiliy manfaatlardan shaxsiy va sulolaviy manfaatlarni ustun bo’lishi, ilm-ma’rifatni rivojlantirishga yetarli e’tibor berilmagani B) CHor Rossiyasi qo’shinlarining bosqinchilik yurishlari C) Ilmiy, falsafiy, diniy mafkuralar kurashi D) yevropa sanoatining rivojlanishi
A) Ma’naviy jasorat. B) Ozodlik uchun kurash. C) Vatanparvarlik. D) Vatan himoyasidagi qahramonlik.
A) Bozor munosabatlari sharoitida kuchli ijtimoiy siyosat yuritish. B) Siyosiy hayotning barcha sohalarini erkinlashtirish, aholining siyosiy faolligini oshirish. C)Fuqarolarning huquqiy tengligi, qonun ustuvorligini taminlash. D)Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish, ta’lim tarbiya tizimini takomillashtirish.
1. Hinduizm 2. Animizm 3. Xristianlik 4. Sintoizm 5. Buddizm A) 3,5
B) 1,3,5 C) 2,4,5
D) 1,4 23. Jadidchilik harakatining namoyondalarini aniqlang ? A) Behbudiy, Fitrat, CHo’lpon, A.Avloniy B) Behbudiy, Fitrat, CHo’lpon, A.Donish C) Nizomulmulk, Munavvar Qori, Behbudiy D) A.Donish, Fitrat, CHo’lpon
1) Muayyan g’oyaga ishontirish, uyushtirish. 2) Milliy ma’naviy qadriyatlarni qayta tiklash. 3) Safarbar etish, ma’naviy-ruhiy rag’batlantirish, g’oyaviy tarbiyalash. 4) G’oyaviy immunitetni shakllantirish, harakat dasturi bo’lish. 5) Jamiyat a’zolarini ijtimoiy, iqtisodiy tenglashtirishga xizmat qilish. A) 1,2,3
B) 1,3,4 C) 2,4,5
D) 3,4,5 25. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» o’quv fanininig predmetini aniqlang? A) Milliy g’oyaning tarixiy asoslari, ilmiy, falsafiy ildizlarini o’rganish. Milliy istiqlol g’oyasini yaxlit ta’limot sifatidagi qonunlari va asosiy xususiyatlarini bilib olish B) Jamiyat hayotida ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy me’yorlarni tahlil qilish C) Diniy e’tiqodni shaklantirish D) Jamiyat xayotini tahlil etishga qaratilgan inson faoliyatini va uni amalga oshirishni eng samarali usullarini tadqiq qilish.
A) Insonning tabiati va ijtimoiy tuzumining mohiyatini belgilaydigan g’oyadir. B) Mazlumlarni o’z erki uchun kurashga chorlaydigan, qullik va qaramlikning har qanday ko’rinishini inkor etadigan g’oyadir. C) Muayyan ijtimoiy guruh yoki qatlamning, millat yoki davlatning maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma’naviy tamoyillarini ifoda etadigan g’oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari tizimidir. D) Voqelik va hayot ta’sirida vujudga keladigan, uni aks ettirish asosida shakllanadigan dunyoni bilishning o’ziga xos shaklidir.
A) Milliy mafkura-xalq e’tiqodi va buyuk kellajakka ishonchdir. B) Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni millat qilishga xizmat etsin. C)Ozod va obod Vatan, erkin va faravon hayot pirovard maqsadimiz D)Vatan ozodligi- oliy saodat
1.Ilmiy 2.Progressiv 3.Inqilobiy 4.Badiiy 5.Diniy 6. Tadrijiy 7.Monizm 8.Regressiv A)1,2,3,6 B) 4,5,7,8 C)1,4,7,8 D) 2,3,6,8 29. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» o’quv fanining maqsadi… 1)Milliy g’oyaning asosiy tushuncha va tamoyillarini yosh avlod ongiga singdirish 2) YOsh avlod ongida mafkuraviy immunitet asoslarini shakllantirish, yuksak fazilatlarga ega, ezgu g’oyalar bilan qurollangan komil insonlarni tarbiyalash 3)YOsh avlodni Vatan ravnaqi, yurt tinchligi , xalq farovonligi kabi g’oyalar ruhida tarbiyalash 4) Millatni milliy shovinizm ruhida tarbiyalashga xizmat qilish. 5) Tolerantlikka qarshi kurashish A) 2,4,5 B) 3,4,5
C) 1,2,3 D) 2,3,5
30. «Avesto»dagi eng asosiy bunyodkor g’oyalarni aniqlang? A) Ezgu fikr, ezgu so’z, ezgu amal B) Tabiatni asrash, mehnat, yolg’on gapirmaslik C) Olov, tuproq, suv, havoni muqaddas bilish D) savdo-sodiqda shartnomalarga amal qilish, qarzni vaqtida to’lash, aldamchilik va hiyonatdan holi bo’lish.
A) BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasidagi ma’ruzada ilgari surilgan edi. B) «O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li» asarida ilgari surilgan. C)Respublika Oliy Kengashi 12-sessiyasidagi ma’ruzada ilgari surilgan. D)«Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin» asarida ilgari surilgan.
A) G’oyaviy manipulyatsiya olib borish B) G’aflatda saqlash C)Tarixini unitishga mahkum etish. D) iqtisodiy qaramlikka erishish
A)Mustabid, inqilobiy, liberal, progressiv. B) Ilmiy, diniy, milliy, panteistik. C)Monizm, dualizm, idealizm. D)Milliy, hududiy, umuminsoniy
1) Jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilish. 2) Dunyoqarashni shakllantirish, uyushtirish. 3) Dunyoni bilishning maxsus usuli sifatida namoyon bo’lish. 4)Siyosiy ong va huququy madaniyatni o’stirish. 5)Ijtimoiy tabaqalanishning oldini olish. A) 1,4,5 B) 1,3,4
C) 2,3,4 D) 1,2,5
35. Prezident I.Karimovning qaysi asarida yuksak ma’naviyatni shakllantirish masalasi ilgari surilgan? A)Hushyorlikka da’vat B) YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch. C) O’zbekiston kelajagi buyuk davlat D) Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik
A)YAngi dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi. B) Metodologik funksiya C)Evrestik funksiya D) Ijtimoiy ong shakllanishida hukmronlik qilish funksiyasi
A) Fashizm, dogmatizm, bol’shevizm, moniylik. B) Fashizm, dogmatizm, bol’shevizm, anarxizm. C) Konfutsiylik, zardushtiylik, shovinizm. D) Mazdak, so’fizm, buddizm.
A) Ro’za, zakot, haj. B) Ezgu so’z, ezgu fikr, ezgu ish. C) Dehqonchilik, chorvachilik. D) Savdo-sotiqni, sudxo’rlikni rag’batlantirish.
A) Farobiy B) Beruniy C) Nizomulmulk D) A.Navoiy
1) Odamlarimizda mustaqil dunyoqarash va erkin fikrlashni shakllantirish; 2) Milliy totuvlik, hamjihatlikni istiqbolimiz yo’lidagi eng katta g’oyalardan hisoblanishi tushuntirish, uni nosog’lom mahalliychilik, urug’-aymoqchilik deb ataladigan illatlardan holi etish; 3) Hayotga endi qadam qo’yayotgan yosh avlodning dunyoqarashiga yangicha ma’no va mazmun baxsh etish orqali unda faol hayotiy pozitsiyani, milliy g’oyaga ishonch va e’tiqodni shakllantirish. 4) Globallashuv jarayonlarini o’rganadi. 5) Ularda Vatan taqdiri uchun ma’sullik, yagona Vatan tuyg’usini mustahkamlash; A) 1,2,3,5 B) 2,3,4,5 C) 1,2,3,4 D) 2,3,4,5 41. Mafkuraning asosiy vazifalari nimalardan iborat? 1) Dunyoqarashni shakllantirish 2) Bilish usulublarini tahlil qilish 3) Safarbar etish 4) Uyushtirish 5) Xuquqiy madaniyatni oshirish 6) G’oyaviy tarbiyalash 7) E’tiqodni shakllantirish A) 1,3,4,6,7 B) 1,2,3,4,6 C)1,3,4,5,6 D)1,2,4,5,7 42. YAkkaxokimlikka intilgan, mutlaqo haqiqatni da’vo qiladigan mafkuraning istiqboli yo’q. CHunki, unda… 1) Fikrlar rang-barangligi va qarashlar xilma-xilligi barham topadi. 2) Mafkuraviy kurashlar inkor qilinadi. 3) Hurfikrlik va vijdon erkinligi cheklanadi. 4) Muayyan guruh yoki partiya g’oyalari hukmron mafkuraga aylanadi. 5) Turli millatlar, ijtimoiy guruhlar, qatlamlarning manfaatlari hisobga olinadi. A) 1,2,5 B) 2,4,5
C) 1,3,4 D) 2,3,5
43. «Milliy g’oyaning tarixiy ildizlarini aniqlang? A)Animizm, Fetishizm, totemizm B) Xalqning tarixiy xotirasi C)YOzma manbalar D) Rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish tajribalari.
A)Farobiy B) Beruniy C)Nizomulmulk D)A.Navoiy
1) Insonning borliqqa bo’lgan munosabati asosida 2) Hayotga bo’lgan munosabati asosida 3) Belgilab qo’yilgan qonunlar asosida 4) Oldiga qo’ygan maqsadlar asosida 5) Tashkilotlar tomonidan ishlab chiqiladi A) 1,2,4 B) 1,2,3,4 C)2,3,4
1) Mazdak 2) Konfutsiylik 3) Zardushtiylik 4) Buddaviylik 5) Lao-Szi ta’limoti 6) Braxmanizm A) 1,2,5 B) 1,3,4
C)1,3,6 D)3,4,6
47. Milliy g’oya qanday falsafiy asoslarga tayanadi? B) Mafkuraviy immunitetga C)Diniy ilohiy qadriyatlarga D)YOsh avlodni Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi oliyjanob g’oyalar ruhida tarbiyalash vazifalariga
A) Milliy mafkura-xalq e’tiqodi va buyuk kellajakka ishonchdir. B) Ozod va obod Vatan , erkin va farovon hayot pirovard maksadimiz C)O’zbekiston XXI asrga intilmoqda D)Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni millat qilishga xizmat etsin.
A) G’oyani dunyoni bilishning muayayn bosqichidamutlaqlik mohiyatini anglatuvchi kategoriya ekani e’tirof etiladi B) G’oyaning ob’ektiv reallik bilan uzviy aloqada ekanligini isbotlash uchun asos bo’ladi C) G’oya inson tafakkurining mahsulidir D) G’oya jamiyat manfaatlariga ijobiy xizmat qiladi.
A) Bir hukmron millatning «irqiy-etnik sofligi»ni mutloqlashtirishni targ’ib qiladi. B) Xalqlarning milliy-etnik o’ziga xosliklarni yo’qotishga harakat qiladi. C) XVII asrdan boshlab yevropada insoniyat naslni irqiy guruhlar jumladan «oq», «qora» va «sariq» irqqa ajratish uchun xizmat qilgan. D) Milliy rivojlanishga xizmat qiladi.
A)O’zga xalqlarning ilg’or tajribalari va ma’daniyatini o’rganish B) Oila, mahalla el-yurt muqaddasligi C)Xalqimiz hayotida jamoa bo’lib yashash ruhining ustuvorligi D) Urush olovini yoqish
A) O’zbekiston XXI asrga intilmoqda B) O’zbekiston bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’li C) Islohotlarni amalga oshirishda qatiyatlik bo’laylik D) O’zbekistonni kelajagi buyuk davlat
1) Milliy falsafiy meros 2) Qonun ustuvorligi 3) Diniy bag’rikenglik 4) Dunyoviy kashfiyotlarga 5) Dunyoviy bilimlarga 6) O’zga xalqlarning ilg’or tajribalari va madaniyatini o’rganish 7) halollik va mehr oqibat A) 2,3,5,6 B) 1,2,3.5 C) 1,3,4,7 D) 4,5,6,7 54. Bugungi kunda qanday ijtimoiy-tarixiy omillar asosida dunyoni bo’lib olishga urinayotgan mafkuralar mavjud? 1) Milliy belgilarga qarab; 2) Buyuk davlatchilik gegemonizmi asosida; 3) Diniy mansublik asosida; 4) Hududiy belgilarga qarab; 5) Etnik birlik yoki sobiq ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy birlik asosida. A) 1,2,4 B) 2,3,5
C) 1,3,4 D) 1,2,5
55. «Xavfsizlikni qanday saqlab qolish lozim? Barqororlikni qanday ta’minlash darkor? Taraqqiyot yo’lidan sobitqadam rivojlanishga nimalar hisobiga erishish mumkin?» - I.Karimovning qaysi asarida ushbu muammolarga javob izlangan? A) Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz B) O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari, taraqqiyot kafolatlari C) O’zbekiston XXI asrga intilmoqda D) O’z kelajagimizni o’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz
A)Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q B) Vatan ozodligi –oliy saodat C)Bunyodkorlik- farovon hayot asosi D) Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori
1) Turli millat vakillari hurmat va ular bilan bahamjihatlik yashash 2) Ayol zotiga ehtirom 3) Sabr-qanoat, mehnatsevarlik 4) Diniy bag’rikenglik 5) Ota-onaga,mahalla jamoalariga, rahbarlarga hurmat-e’tibor 6) Dunyoviy bilimlarga intilish ma’rifatparvarlik 7) Oila, mahalla, el-yurt muqaddasligi A) 1,2,6,7 B) 2,3,5,7 C)4,5,6,7 D)3,4,6,7
A) Bir hukmron millatning «irqiy etnik sofligi»ni mutloqlashtirish targ’ib qilinadi. B) Xalqlarning milliy etnik o’ziga xosliklarini yo’qotishga harakat qiladi. C)XVII asrdan boshlab yevropada insoniyat naslini irqiy guruhlar, jumladan, «oq», «qora» va «sariq» irqqa ajratish uchun xizmat qiladi. D) Muayyan davlatning o’z mavqei va ta’sirini o’zga hududva mintaqalarda kuchaytirishga qaratilgan siyosati.
A) Inson ongi va tushunchalari tizimida hayot haqidagi falsafiy, siyosiy huquqiy, diniy, estetik, axloqiy , badiiy, kasbiy qarashlarini maqsadli shakllantirish jarayonidir. B) Murosa falsafasi bo’lib, xilma xil fikrlar va qarashlarga ega bo’lgan, turli millat, irq va dinga mansub shaxs va guruhlarning umumiy maqsad yo’lidagi hamjihatligini ta’minlaydi. C) Xilma-xil diniy e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin, bir vatanda, oliyjanob g’oya va niyatlar yo’lida hamkor va hamjihat bo’lib yashashni anglatadi. D) Turli xil xalqlar birgalikda istiqomat qiladigan mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi, tinchlik va barqarorliknining kafolati bo’lib xizmat qiladi.
1) Iqtisodiy va ijtimoiy – siyosiy barqarorlikning ta’minlanishi 2) Sanoat sohasini modernizatsiya qilishi 3) Iqtisodiy islohotlar huquqiy negizning barpo etilshi 4) Jahon iqtisodiy hamjamiyatiga qo’shilishi 5) Fermer xo’jaliklarining tashkil etilishi A) 1,3,4 B) 2,3,5
C) 2,3,4 D) 2,4,5
61. Milliy mafkuraning asosiy g’oyalariga qaysi javob kirmaydi? A)Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi; B) Komil inson, ijtimoiy hamkorlik; C)Millatlararo totuvlik, diniy tolerantlik D) Milliy g’urur, milliy o’zlikni anglash, tarixiy xotirani tiklash.
A) Muayyan davlatning o’z mavqei va ta’sirini o’zga hudud va mintaqalarda kuchaytirishga qaratilgan siyosati. B) Muayyan kuchlar tomonidan bo’ladigan siyosiy , mafkuraviy va iqtisodiy hukmronlik deb yoki millatlararo va davlatlararo mintaqaviy munosabatlarda unga intilish deb ta’riflash mumkin C) Sobiq ijtimoiy-siyosiy birliklarni qayta tiklashga urinish D) Millatlarning baxt saodati yo’lida birlashish, ularga xizmat qilish.
1) Mamlakat ichida ijtimoiy parokandalikni keltirib chiqarishga urinish 2) Mintaqa davlatlari o’rtasida turli ziddiyatlarni yuzaga keltirishga urinish 3)Xalqaro maydonda muayyan mamlakat haqida noto’g’ri noxolis tasavvurlarni shakllantirishga urinish 4)Davlatlar va millatlar dini, madaniyati xilma xilligi to’g’risida axborot va ma’lumotlar tarqatish 5) Davlatlar o’rtasida erkin raqobat rivojiga qarshi faoliyat A) 1,2,3 B) 2,3,5
C) 1,2,5 D) 3,4,5
64. G’oyaviy manipulyatsiya nima? A)Tinchlik va barqarorlik taraqqiyot g’oyalari targ’iboti. B) Vayronkor g’oyalarning vujudga kelishi C) Do’stlik, tinchlik va bunyodkorlik yo’lidagi g’oyalarni kamsitish D) G’arazli maqsadni yashirin tutgan holda kishilarni g’oyalar ta’sirida boshqarish
A) Teizm, materializm, plyuralizm B) Badiiy, ijtimoiy, siyosiy C) Ilmiy, falsafiy, milliy D) Tinchlik, bag’rikenglik, insonparvarlik
A) Muayyan davlatning o’z mavqei va ta’sirini o’zga hudud va mintaqalarda kuchaytirishga qaratilgan siyosati. B) Muayyan kuchlar tomonidan bo’ladigan siyosiy, mafkuraviy va iqtisodiy hukmronlik deb yoki millatlararo va davlatlararo mintaqaviy munosabatlarda unga intilish deb ta’riflash mumkin. C)«Geo»- yer, «siyosat»- davlat, ijtimoiy ish. Davlat va yer bilan bog’liq masalalar. D)«Geo»- yer, “politika” – siyosat – yer sharining turli mintaqalarida olib boriladigan siyosat.
A) Inson ongi va tushunchalari tizimida hayot haqidagi falsafiy, siyosiy huquqiy, diniy, estetik, axloqiy, badiiy, kasbiy qarashlarini maqsadli shakllantirish jarayonidir B) Murosa falsafasi bo’lib, xilma xil fikrlar va qarashlarga ega bo’lgan, turli millat, irq va dinga mansub shaxs va guruhlarning umumiy maqsad yo’lidagi hamjihatligini ta’minlaydi C) Xilma-xil diniy e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin, bir vatanda, oliyjanob g’oya va niyatlar yo’lida hamkor va hamjihat bo’lib yashashni anglatadi D) Turli xil xalqlar birgalikda istiqomat qiladigan mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi, tinchlik va barqarorliknining kafolati bo’lib xizmat qiladi.
A) 130 dan ortiq B) 100 ga yaqin C)150 dan ortiq D) 50 dan ortiq
A) Umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik. B) Xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish. C) Insonning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi. Vatanparvarlik. D) Axloqiy fazilatlarga ega bo’lish
A)Inson ongi va qalbini egallash B) Ozod va obod Vatan,erkin va farovon hayot barpo etish C) Muayyan g’oyasi ishontirish D)G’oyaviy immunitetni shakllantirish
A)Diniy qadriyatlarni qayta tiklash. B) Mintaqada barqarorlikni, diniy va millatlararo nizolarni vujudga keltirish. C) Siyosiy hokimiyatni qo’lga kiritish. D)Islom dinining sofligi uchun kurash.
A) 2000y 2 mart B) 2002y 23 aprel’ C)2006 yil 25 avgust D)1996y 26 aprel
1) Ozodlik 2) Tinchlik 3) Millatchilik 4) Bag’rikenglik 5) Mustabidlik 6) Hamkorlik 7) Vatansizlik A)1,2,3,4 B) 1,2,4,5 C) 1,2,4,6 D)2,4,5,6
A) Markaziy Osiyo xalqlari o’rtasidagi uyg’unlikni tamoyilni yanada mustahkamlash, shu orqali xavfsizlik, barqarorlik va taraqqiyotni ta’minlash. B) Islohotlarni bosqichma – bosqich amalga oshirish, aholining yordamga muxtoj qatlamlarini muhofazalash g’oyasini targ’ib qilish. C) Kuch va salohiyatni ijtimoiy hamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy bag’rikenglikka xizmat qildirish D) Milliy qadriyatlar, til madaniyat diniy e’tiqod urf-odat va an’analarini hurmat qilish
A) Olamning asosi bitta deya ta’lim beruvchi yo’nalish. B) Olamning ibtidosi ham ruhiy, ham moddiy asosga egaligini uqtiradi. C) Olamning asosida ko’p narsalarni yotishi haqidagi g’oyalarni ilgari surish D)Olam mavjudligi masalalarida ruhiy va ilohiy tamoyillarni ustuvor deb bilish
A) Bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik tamoildlarga asoslangan fuqarolik jamiyati. B) Totalitar jamiyat. C) Sotsialistik jamiyat. D) Postindustrial jamiyat. 77. I.Karimovning qaysi asarida “Kuchli davlatdan – kuchli jamiyat sari” konsepsiyasi ilgari surilgan? A) Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz. B) O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari, taraqqiyot kafolatlari. C) O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. D) O’z kelajagimizni o’zimiz qo’limiz bilan qurmoqdamiz. 78. Mafkuraviy jihatdan dualizm olamni qanday tushuntiradi? A) Olamning asosi bitta deya ta’lim beruvchi yo’nalish. B) Olamning ibtidosi ham ruhiy, ham moddiy asosga egaligini uqtiradi. C) Olamning asosida ko’p narsalarni yotishi haqidagi g’oyalarni ilgari suradi. D)Olam mavjudligi masalalarida ruhiy va ilohiy tamoyillarni ustuvor deb bilish.
1) YUksak ma’naviyatli barkamol insonni tarbiyalash; 2) YUrtdoshlarimizni ma’naviy yangilanish va islohotlar jarayonining faol ishtirok etishi yo’naltirish; 3) Fuqarolarning huquqiy tengligi, qonun ustuvorligini taminlash 4) Vatanga ona zaminga sadoqatli, chuqur bilimli va yuksak malakali kadrlarni tarbiyalash; 5) Siyosiy hayotning barcha sohalarini erkinlashtirish, aholining siyosiy faolligini oshirish. A) 1,3,4 B) 1,2,4
C) 2,3,5 D) 3,4,5
80. «Oldimizda turgan eng muhim masala, bu milliy istiqlol mafkurasini yaratish va xayotimizga tatbiq etishdir» - ushbu jumla I. Karimovning qaysi asarida keltirilgan? A) Xushyorlikka da’vat. B) Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik. C) Milliy mafkura – xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. D) YAngi uy qurmay turib, eskisini buzmang.
A) Olamning ibtidosi ham ruhiy, ham moddiy asosga egaligini uqtiradi. B) Olamning asosida ko’p narsalarni yotishi haqidagi g’oyalarni ilgari surish. C) Olam mavjudligi masalalarida ruhiy va ilohiy tamoyillarni ustuvor deb bilish. D) Olamning yaratilishi masalalarida moddani ustuvor deb bilish. 82. Milliy g’oyaning tarixiy ildizlarini aniqlang? A) Matrealizm, idealizm,dualizm B) Xaqqoniy yozilgan tarix C) Milliy davlatchilik an’analari
A) Ibn-Sino B) Farobiy C) Al-Xorazmiy D) Al-Farg’oniy
B) Kuchli ijtimoiy muhofaza siyosati yurgizishni targ’ib qilish C) Iqtisodiyotga xorij sarmoyasini jalb qilishni targ’ib qilmaslik D) Iqtisodiy globallashuvni cheklash 85. Milliy g’oyaning tarixiy ildizlari qaysi javobda to’g’ri keltirilgan? 1) Xaqqoniy yozilgan tarix 2) Xalq og’zaki ijodi 3) Idealizm 4) San’at va adabiyot durdonalari 5) Diniy bag’rikenglik 6) Buyuk mutafakkirlar merosi 7) Qadimiy obidalar 8) Fateshizm A) 1,2,3,5,7 B) 1,2,4,6,7 C) 2,4,5,6,7 D) 2,3,6,7,8 86. Milliy g’oya qanday falsafiy asoslarga tayanadi? A) Jahon falsafiy durdonalariga. B) Siyosiy sohadagi vazifalariga C) Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish bilan bog’liq vazifalariga D) Dunyoviy kashfiyotlar
A) Bir hukmron millatning «irqiy etnik sofligi»ni mutloqlashtirish targ’ib qilinadi B) Xalqlarning milliy etnik o’ziga xosliklarini yo’qotishga harakat qiladi C) XVII asrdan boshlab yevropada insoniyat naslini irqiy guruhlar, jumladan, «oq», «qora» va «sariq» irqqa ajratish uchun xizmat qiladi D) Muayyan davlatning o’z mavqei va ta’sirini o’zga hudud va mintaqalarda kuchaytirishga qaratilgan siyosati.
1) Milliy belgilarga qarab; 2) Buyuk davlatchilik gegemonizmi asosida; 3) Diniy mansublik va etnik birlik asosida; 4) Hududiy belgilarga qarab; 5) Sobiq ijtimoiy-siyosiy va siyosiy birliklarni qayta tiklash asosida A) 1,2,4 B) 1,2,5
C) 1,3,4 D) 2,3,5
89. Milliy g’oya qanday umumbashariy tamoyillarga tayanadi? A) Dunyoviy bilimlarga intilish, ma’rifatparvarlik, barcha millat vakillariga hurmat va ular bilan bahamjihat yashash B) Jahon falsafasi durdonalariga C) Adolatli jamiyat haqidagi ta’limotlar D) Mintaqada buyuk davlatlarni qo’llab-quvvatlash
1) Umume’tirof etilgan tamoyillar va qonunlar, siyosiy plyuralizm; Ateizm; 3) Moddiy farovonlikning birinchi o’ringa qo’yilishi; 4) Millatlararo totuvlik; 5) Dinlararo bag’rikenglik. A) 1,2,3
B) 1,4,5 C) 2,3,5
D) 2,3,4 91. Milliy mafkura qanday milliy xususiyatlarga asoslanadi? 1) Xalqimizning hayotida jamoa bo’lib yashash ruhining ustuvorligi; 2) Xalqimizning serfarzandligiga; 3) Dunyoviy bilimlarga intilish, ma’rifatparvarlik; 4) Mehmondo’stlik, dabdabali to’ylar qilishga intilish; 5) Millatning o’lmas ruhi - ona tiliga muhabbat A) 1,3,5 B) 2,4,5
C) 2,3,4 D) 3,4,5
92. Quyidagi keltirilgan diniy mafkuralardan qaysi birlari milliy asosga ega emas? 1.Fetishizm2. Sintoizm3. Konfutsiylik 4. Buddizm 5.Iudaizm 6. Islom 7.Zardushtiylik8.Hinduizm A) 1,4,6,7 B) 2,3,5,8 C) 3,4,5,6 D) 3,4,6,8
A) Mamlakatning mustaqilligi, hududiy yaxlitligi, sarhadlar daxlsizligi B) Jamiyatda qonunning ustuvorligi, adolat, demokratiya, erkinlik C)Har bir oila va butun xalqning farovonligi D) Bozor iqtisodiyoti sharoitida jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishining keskin kuchayishi.
1) Inson qalbi va ongiga ijobiy ta’sir etadigan tushuncha va tuyg’ular, go’zal va hayotiy g’oyalar tizimini o’zida mujassam etishi. 2) Umume’tirof etilgan tamoyillar va qonunlar, siyosiy plyuralizm; 3) Har qanday ilg’or g’oyani o’zida singdirishi va har qanday yot va begona g’oyaga qarshi javob bera olishi. 4) Kuchli ijtimoiy muhofaza siyosati yurgizishni targ’ib qilish. 5) Millat, xalq va jamiyatni birlashtiruvchi kuch, yuksak ishonch-e’tiqod manbai bo’lishi. A) 1,3,5 B) 1,2,4
C) 2,4,5 D) 2,3,4
95. Milliy mafkura qanday tamoyillarga ega? 1) Milliy shovinizm mazmun mohiyatini tushuntirish. 2) O’zbekiston kelajagi buyuk bo’lishi uchun jahondagi rivojlangan davlatlar bilan hamkorlikni kuchaytirish 3) Mustaqil dunyoqarash va erkin tafakkurni shakllantirish 4) Hur fikrli va jur’atsizlikdan holi nisonni tarbiyalash. 5) «O’zbekiston yagona Vatan» degan tushunchani shakllantirish A) 1,2,3 B) 1,2,4
C) 3,4,5 D) 1,2,5
96. Milliy mafkuraning asosiy goyalari qaysi javobda to’g’ri keltirilgan? 1. Vatan ravnaqi. 2. Komil inson. 3. Adabiyot va san’at. 4. Millatlararo totuvlik 5. YUrt tinchligi. 6. Xalollik va mehr-oqibat. 7. Xalq farovonligi. 8. Qonun ustuvorligi. A) 1,2,3,4,5 B) 2,3,5,6,8 C) 3,4,6,7,8 D) 1,2,4,5.7 97.Hozirgi kunda AQSHning ziyolilari tomonidan yangi mafkura - “liberal-natsionalizm” mafkurasini yaratish zarurligi haqidagi fikr o’rtaga tashlanmoqda. Bu mafkura ... A) Milliy va irqiy jihatdan bo’linib ketgan ko’p sonli ijtimoiy guruhlarni “AQSH - millatlar hamjamiyatidir” g’oyasi atrofida birlashtirishni nazarda tutadi. B) Panamerikanizm mafkurasi asosida AQSH ulug’ligi va qudratini ifodadlashni nazarda tutadi. C) Amerika amerikaliklar uchun shioriga tayanib Lotin Amerikasi mamlakatlariga beg’araz yordamni nazarda tutadi. D) Demokratiya, inson erki va uning huquqlari kafolatlarini mustahkamlashni nazarda tutadi.
A) Inson onggi va tushunchalari tizimida hayot xaqidagi falsafiy, siyosiy xuquqiy, diniy, estetik, axloqiy, badiiy, kasbiy qarashlarini maqsadli shakllantirish jarayonidir B) Murosa falsafasi bo’lib, xilma xil fikrlar va qarashlarga ega bo’lgan, turli millat, irq va dinga mansub shaxs va guruhlarning umumiy maqsad yo’lidagi hamjihatligini ta’minlaydi C) Xilma-xil diniy e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin, bir vatanda, oliyjanob g’oya va niyatlar yo’lida hamkor va hamjihat bo’lib yashashni anglatadi D) Turli xil xalqlar birgalikda istiqomat qiladigan mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi, tinchlik va barqarorlikning kafolati bo’lib xizmat qiladi.
A) Inson ongi va tushunchalari tizimida hayot xaqidagi falsafiy, siyosiy xuquqiy, diniy, estetik, axloqiy, badiiy, kasbiy qarashlarini maqsadli shakllantirish jarayonidir B) Murosa falsafasi bo’lib, xilma xil fikrlar va qarashlarga ega bo’lgan, turli millat, irq va dinga mansub shaxs va guruhlarning umumiy maqsad yo’lidagi hamjihatligini ta’minlaydi C) Xilma-xil diniy e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin , bir vatanda, oliyjanob g’oya va niyatlar yo’lida hamkor va hamjihat bo’lib yashashni anglatadi D)Turli xil xalqlar birgalikda istiqomat qiladigan mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi, tinchlik va barqarorlikning kafolati bo’lib xizmat qiladi.
1) Milliy g’oya asosida yoshlar milliy ruhda tarbiyalanadi; 2) yoshlar miliy g’oyaning ilg’or rivojlantiruvchilari va kelajak avlodga yetkazuvchilari hisoblanadi; 3) Mehnat jamoalari, siyosiy partiyalar, ommaviy axborot vositalari faoliyatida yoshlar ko’pchilikni tashkil etadi; 4) Fan va ilmiy muassasalar madaniyat va madaniy-ma’rifiy muassasalarda yoshlar ta’lim va tarbiya oladi, bunda ta’limga qo’shib milliy g’oyani singdirish qulay; 5) yoshlar qanchalik miliy g’oyada ifodalangan maqsadlarni anglab olgan bo’lsa jamiyat shunchalik taraqqiyotga erishadi. A) 1,2,3 B) 1,2,5
C) 2,3,4 D) 1,3,4
101. Prezidentimiz I.Karimovning O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma’ruzasi nima deb nomlanadi? A) Mamalakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish ustuvor maqsadimiz. B) Kuchli davlatdan kuchli jamiyatga o’tish strategik maqsadimiz. C) Ma’naviyat – insonning ulg’ayish va kuch-qudrat manbaidir. D) Asosiy vazifamiz Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir.
A) 4 ta
B) 5 ta C) 6 ta D) 3 ta
A) Qonun ijodkorligini yetishmayotganligi. B) Islohotlar talablari bilan bog’liq uzoq istiqbolga mo’ljallangan dasturga ega ekanligi C) Hayotiy zarur bo’lgan qonunlarni kiritish tashabbusi bilan chiqayotganligi. D) Inson huquqlarini ta’minlash borasidagi qonunlar qabul qilinishi yetarli emasligi
A) Qabul qilingan qonunlarning ijrosi ustidan qat’iy parlament nazoratini o’rnatilishi. B) YAngi qonunlarni qabul qilish. C) Qonunchilik palatasi va Senatining hamkorligini kuchaytirish D) Adabiyot va san’at, jismoniy tarbiya va sport sohasida yangi qonunlarni qabul qilish.
A) 2009-2012 yillar B) 2010- 2015 yillar C) 2009-2010 yillar D) 2009-2015 yillar
A) 9 %
B) 8.1 % C) 8.8 %
D) 7.8 % 107. Keyingi besh yil mobaynida qonunchilik palatasiga nechta qonun loyihasi taqdim etilgan? A) 297 ta B) 276 ta C) 301 ta D) 272 ta
A) 44
B) 42 C) 43
D) 47 «MILLIY G’OYA» FANIDAN TEST SAVOLLARI JAVOBLARI
«Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyilar» fanidan NAZORAT SAVOLLARI. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanidan nazorat savollari 1. «G’oya» tushunchasi, uning mohiyati va mazmuni. 2. Mafkura tushunchasi 3. Milliy g’oyani urganishning ob’ektiv zarurati 4. G’oyalarning namoyon bo’lishi va xilma-xil ko’rinishlari. 5. Diniy g’oyalar 6. Falsafiy g’oyalar 7. Ilmiy g’oyalar 8. Ijtimoiy-siyosiy g’oyalar 9. Badiiy g’oyalar 10. Sinfiy, milliy, umumxalq, umuminsoniy g’oyalar. 11. Inson hamda jamiyat hayotida g’oya va mafkuralarning o’rni. 12. Mafkuraviy plyuralizm. 13. Globallashuv jarayonlarida milliy g’oyaga ehtiyojning ortishi 14. Milliy g’oyaning mustaqillikni mustahkamlashda namoyon bыlishi 15. Bunyodkor g’oya va mafkuralar hamda ularning ijtimoiy taraqqiyotdagi o’rni va ahamiyati 16. Vayronkor g’oya va mafkuralarning ijtimoiy taraqqiyotga salbiy ta’siri 17. «G’oyaviy bo’shliq» tushunchasi, uning namoyon bo’lish xususiyatlari. 18. Diniy ekstremizm va uning xavfli mohiyati. 19. Ma’naviy sohadagi O’zbekiston jamiyatida olib borilayotgan islohatlarning mohiyati, mazmuni va ahamiyati. 20. Iqtisodiy sohadagi O’zbekiston jamiyatida olib borilayotgan islohatlarning mohiyati, mazmuni va ahamiyati. 21. Ijtimoiy sohadagi O’zbekiston jamiyatida olib borilayotgan islohatlarning mohiyati, mazmuni va ahamiyati. 22. YAngi jamiyatni barpo etishda mafkuraviy muammolarni hal qilish vazifalari. 23. Hozirgi dunyo va uning mafkuraviy manzarasi 24. Milliy g’oya - xalqning ishonchi va e’tiqodi 25. 1990 yillarning boshlarida mafkuraviy bo’shliqning yuzaga kelish sabablari. 26. Milliy mafkuraning bosh g’oyasi - ozod va obod Vatan, erkin va faravon hayot. 27. Vatan ravnaqi g’oyasi 28. YUrt tinchligi g’oyasi. 29. Xalq farovonligi g’oyasi. 30. Komil inson g’oyasi. 31. Ijtimoiy hamkorlik g’oyasi 32. Millatlararo hamjihatlik g’oyasi 33. Diniy bag’rikenglik g’oyasi 34. O’rta ijtimoiy qatlamning shakllanishi va farovon hayot qurishning o’zaro aloqadorligi 35. Milliy g’oya va yoshlar 36. Milliy g’urur va or-nomus 37. Bugungi kunda mamlakatimizga qarshi qaratilgan mafkuraviy tahdidlar. 38. Islom xalifaligini tiklash g’oyalari va ularning zararli oqibatlari 39. Pansovetizm, sobiq ittifoqni tiklash g’oyalari va ularning zararli mohiyati 40. Tariximizni, milliy qadriyatlarimiz va dinning mohiyatini soxtalashtirishga intilishlar. 41. Mintaqaviy majoralar 43. YOvuz g’oyalar va unga asoslangan mafkuralar. 44. Sinfiy antogonizm va uning ijtimoiy taraqqiyotga, barqarorlilikga salbiy ta’siri 45. Fashizm va uning ijtimoiy taraqqiyotga, barqarorlilikga salbiy ta’siri 46. SHovinizm va uning har xil ko’rinishglarining ijtimoiy taraqqiyotga, barqarorlilikga salbiy ta’siri 47. Diniy aqidaparastlik va uning ijtimoiy taraqqiyotga, barqarorlilikga salbiy ta’siri 48. Milliy g’oyaning falsafiy asoslari. 49. Milliy g’oyaning diniy asoslari 50. Milliy g’oyaning dunyoviy asoslari 51. Milliy g’oyaning huquqiy negizlari 52. Beruniyning ijtimoiy-axloqiy qarashlari va ularning milliy g’oyani shakllantirishdagi ahamiyati 53. Forobiyning adolatli jamiyat haqidagi qarashlari va ularning milliy g’oyani shakllantirishdagi ahamiyati 54. Ibn Sinoning dualizmi va uning milliy g’oyani shakllantirishdagi ahamiyati 55. Navoiyning komil inson g’oyalari va ularning milliy g’oyani shakllantirishdagi ahamiyati 56. Milliy g’oya va milliy ma’naviy qadriyatlar 57. Milliy g’oyaning umuminsoniy tamoyillari 58. Milliy g’oyaning amal qilish tamoyillari 59. Milliy g’oya va demokratik rivojlanish 60. Demokratiya va jamiyat hayotini erkinlashtirish. 61. Tarixda g’oya va mafkuralarni mutlaqlashtirish oqibatlari. 62. Rasizm g’oyalari va ularning ijtimoiy taraqqiyotga salbiy ta’siri 63. Rasizm, buyuk davlatchilik shovinizmi, diniy aqidaparastlik g’oya va mafkuralarni mutlaqlashtirish sifatida. 64. Umuminsoniylikning ustivorligi, milliy qadriyatlarga sodiqlik, qonun ustivorligi. 65. Fuqarolarning huquq va erkinliklari 66. Milliy qadriyatlar, milliy meros va ularga sodiqlik 67. Milliy til, madaniyat, urf-odat va an’analar, millatlararo hamjihatlik. 68. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi. 69. Hozirgi davr va mafkuraviy poligonlar. 70. Geosiyosat va uning asosiy tamoyillari 71. Xalifalikni tiklash g’oyasining xavfli va zararli mohiyati 72. Mafkuraviy immunitet. 73. G’oyaviy manipulyatsiya 74. Hozirgi davr’ geopolitik maqsadlar va mafkuraviy siyosat. 75. YOt va begona g’oyalarning kirib kelishi va ularga qarshi kurash. 76. Mafkura-milliy o’zlikni anglatuvchi kuch. 77. O’zlikni anglash 78. Milliy ma’naviy meros, qadriyatlarning tarkibi, ko’rinishlari 79. Ijtimoiy taraqqiyot-g’oya va mafkuralar tarixidir. 80. Mafkura va geosiyosat 81. G’oyaviy barqarorlik va g’oyaviy beqarorlik tushunchalari 82. G’oyaviy kurash 83. Tarixiy bitiklarda mafkuraviy immunitet haqida 84. Milliy istiqlol g’oyasi tushunchasi, uning mohiyati va mazmuni. 85. «O’zbekiston - yagona Vatan».g’oyasining mohiyati va ahamiyati 86. «Turkiston umumiy uyimiz» g’oyasining mohiyati va ahamiyati 87. Jamiyat hayotida globallashuv 88. Ozod shaxs va erkin fuqaroni shakllantirishning ahamiyati 89. Zardushtiylik g’oyalari 90. Amir Temurning bunyodkor g’oyalari 91. Maxatma Gandining bunyodkorlik g’oyalari 92. Islom Karimov - milliy istiqlol g’oyasining asoschisi 93. I.Karimovning asarlarida milliy istiqlol g’oyasi masalalarining yoritilishi 94. I.Karimovning «YUksak ma’naviyat - engilmas kuch» asarida milliy g’oya masalalari 95. Ma’naviyat, odob-axloq yot va zararli g’oyalarga ishonchli to’siq 96. Markaziy Osiyodagi mafkuraviy jarayonlar 97. Mintaqada tinchlik va barqarorlikni saqlash yo’lidagi hamkorlik 98. «Demokratiya tranziti» va uning mohiyat-mazmuni 99. O’zbekistonning Markaziyo Osiyo mintaqasida tinchlik va barqarorlikni saqlash yo’lidagi siyosatining mohiyat-mazmuni «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanidan oraliq nazorat savollari. G’oyaning turlari, mazmuni, mohiyati. Sivilizatsiyalar taraqqiyotida bunyodkor g’oyalarning o’rni. Globallashuv tushunchasining mohiyati va mazmuni. Mafkura nima? Mafkuralarning qanday tarixiy shakllari bo’lgan? Ijtimoiy taraqqiyotda g’oyalar qanday o’rin tutadi? Xavfsizlik va barqarorlik tushunchasi. Jamiyat taraqqiyotida diniy tasavvurlar. Mafkuraviy immunitet nima? G’oyaviy bo’shliqni to’ldirish zarurati. Uning bugungi kun uchun ahamiyati. Milliy g’oya fanining predmeti maqsad vazifalari. G’oya va mafkuralarni jamiyat taraqqiyoti bilan bog’liqligi. Globallashuv tushunchasiga Prezident Islom Karimov bergan bahosi. Mafkurasiz millat va g’oyasiz inson bo’lishi mumkinmi? Jamiyat taraqqiyotida g’oyalar qanday o’rin tutadi? Hukmronlik qilishga intilayotgan qanday mafkura shakllari mavjud? G’oya nima? G’oyaning turlari. Globallashuv ko’rinishlari. Sivilizatsiyalar tarixida Vayronkor g’oyalarning salbiy oqibatlari. G’oya tushunchasi. Milliy g’oyaning tarixiy ildizlari. G’oyaning ijtimoiy xarakterga yega ekanligi. Milliy g’oyaning falsafiy ildizlari. Globallashuv jarayonining xususiyatri. Mafkura tushunchasi uning mohiyati va mazmuni. Sivilizatsiyalar tarixida Vayronkor va buzg’unchi g’oyalarning salbiy oqibatlari. Globallashuv sohalari: ma’naviy, iqtisodiy, siyosiy, ekologik sohalarining mazmun mohiyati. Milliy g’oyaning mazmun mohiyati, qonunlari va tayanch tushunchalari. Mafkuralarni mutloqlashtirishning salbiy oqibatlari. «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyilar» fanidan GLOSSARIY GLOSSARIY 1 G’oya – muayyan fikr, maqsad sari yetaklovchi kuch. 2 G’oya – ideya, fikr, karash va h.k. 3 Milliy g’oya – millatning o’tmishi, buguni, istiqboli, manfaat va maqsadini ifodalovchi ijtimoiy g’oya. 4 Milliy g’oya – millatning o’tmishi, buguni va kelajagini mujassam bog’lab, ko’prik bo’lib xizmat qiluvchi g’oya. 5 Milliy g’oya – xar bir shaxs va butun jamiyatga tegishli g’oya. 6 Mafkura – fikrlash majmui, g’oyalar tizimi, e’tiqod. 7 Mafkura - < Mafkura – umummilliy, umumxalq ahamiyatiga ega g’oya bo’lib, u xalqni millatni birlashtiruvchi, umumsafarbarlikka da’vat etuvchi kuchdir. 8 Mafkuraviy poligon – odamlar qalbi va ongini egallashga qaratilgan g’oya. 9 Mafkuraviy poligon – yot g’oyaviy < 10 Mafkuraviy profilaktika – ijtimoiy institutlar tomonidan amalga oshiriladigan g’oyaviy – tar biyaviy ta’lim tarbiya tizimi. 11 Mafkuraviy profilaktika – ijtimoiy institutlar tomonidan amalga oshiriladigan g’oyaviy – tarbiyaviy ta’lim tarbiya tizimi. 12 Mafkuraviy immunitet - (lot. Immunitatis – biror narsadan ozod etish) – shaxs, ijtimoiy gurux, millat, jamiyat turli zararli g’oyaviy ta’sirlardan ximoyalasha xizat qiluvchi tizim. 13 Mafkuravi tarbiya – insonni g’oyaviy bilimlar ilan kurollantirish jarayoni. 14 Vatan – kishilarning yashab turgan, ularning avlod va ajdodlari tug’ilib o’sgan joyi, xududi, ijtimoiy muhiti, mamlakati. 15 Vatanparvarlik – kishining o’zi to’g’ilib o’sgan, kamol topgan joy zamin o’lkaga bo’lgan mehr – muhabbatini, munosabatlarini ifoda etadigan ijtimoiy va ma’naviy – axloqiy hissiyotlari, fazilatlaridir. 16 “Millat” – “millat” so’zi “o’zak”, “tub mohiyat”, “negiz” degan ma’noni bildiradi. 17 Milliy qadriyatlar – milliy mafkuraning tarbiyaviy elementi. 18 Iqtisod – muloqot, gaplashish, kelishish, savdolashish, ikki tomonga to’g’ri keladigan umumiy narxni, raqamni, xulosani topish demakdir. 19 An’analar – jamiyat hayoti turli sohalarining moddiy va ma’naviy faoliyat shakllarining, kishilar o’rtasidagi aloqalar va munosabatlarning avloddan-avlodga o’tishi, ajdodlar hayoti belgilari va xususiyatlarining takrorlanish tarzi, dunyoda an’analar va urf-odatlarga ega bo’lmagan millat yoki elat yo’q. 20 Islom – so’zi arabcha bo’lib, “xudoga o’zini topshirish”, “itoat”, “bo’ysinish” ma’nosini anglatadi. 21 Ma’naviyat – insonni jamiki boshqa mavjudodlardan ajratuvchi ijtimoiy xodisa. 22 Ma’naviyat – insonning ruxiyatini, uning o’z-sho’ini anglashi, didi, farosati, adolat bilan razillikni, yaxshilik bilan yomonlikni, go’zallik bilan hunuklikni, vazminlik bilan johillikni ajrata bilish qobiliyati, aql-zakovatini, yuksak maqsad va g’oyalarini qo’ya bilishi, ularni amalga oshirish uchun xarakat qilish va intilish salohiyatidir. 23 Ma’rifat – bilim va madaniyatning qo’shma mazmuni bo’lib, maorif esa ana shu mazmunni yoyish kurash, vositasidir. 24 Meros – insoniyatning har bir tarixiy bosqichda yashagan avlodlaritomonidan yaratilgan va keyingi avlodga yetib kelgan barcha moddiy va ma’naviy boyliklar majmuidir. 25 Milliy mafkura – o’zligimizni, muqaddas an’analarimizni anglash tuyg’ularini, xalqimizni ko’p asrlar davomida shakllangan ezgu orzularini, jamiyatimiz oldiga qo’yilgan oliy maqsad va oliy g’oyadir. 26 Milliy ma’naviyat – muayyan elat, millatga, uning ajdodlariga xos bo’lgan g’oyat qimmatli ma’naviy boyliklardir. 27 Milliy tarbiya – u yoki bu millatni, elatni tashkil etuvchi kishilarni milliy madaniyatini meros, qadriyatlarni, urf-odatlarni, an’analarni o’zlashtirishdagi faoliyatni rivojlantirishdir, u milliy ong va milliy o’zlikni anglashning sub’ektidir. 28 Siyosat – yunoncha so’z bo’lib, mazmuni davlat yoki jamoat ishlarini anglatadi. Siyosat – katta ijtimoiy guruhlar, millatlar, davlatlar ichki va tashqi munosabatlari sohasidagi faoliyatni anglatadi. 29 Tasavvuf – sufiylik insonni o’rgatar ekan, avvalo, kishining ko’ngliga, diniga tayanadi, ko’ngilni, qalbni tarbiyalashga, ko’ngil kishisini voyaga yetkazish va intilishdir. 30 Temur tuzuklari – Amir Temur tomonidan davlatning rivojlanishi uchun va davlatning taraqqiyoti uchun aytilgan fikr mulohazalar. 31 Umuminsoniy ma’naviyat – butun insoniyatga jahon xalqlariga tegishli bo’lgan ma’naviy-axloqiy boyliklardir. 32 Monoteistik – yakkaxudolik g’oyasi. 33 Teizm – ilohiylikni mutlaqlashtirish. 34 Ateizm – dahriylikni mutlaqlashtirish. 35 Kosmopolitizm – dunyo fuqaroligi, o’zining butun dunyoga mansubligini teran anglash g’oyasi. 36 Ideologizatsiya – mafkuralashtirish. 37 Deideologizatsiya – mafkurasiz. 38 Reideologizatsiya – qayta tiklash, milliy g’oya va mafkuraga e’tibor. 39 Regresiv – reaksion, antidemokratik. 40.Valyuntarizm – ob’ektiv taraqqiyot qonunlarini rad etuvchi oqim. 41 Fatalizm – taqdirga tan berish. 42 Fundamentalizm – “ sof” islomni tiklash. 43 Pragmatizm -- voqelikni tajriba “ong oqimi” deb talqin etuvchi. 44 Ekzistensializm -- mavjudlik, erkinlikka erishish. 45 Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi -- g’oyaviy qarama - qarshiliklar murakkab tus olgan davr. 46 SHovinizm – fransuz burjua millatchiligining o’ta reaksion formasi. 47 Gomogenlashuv – tarkibi, kelib chiqishi jihatidan bir hil, bir jinsli. 48 Globallashuv – muttasil davom etadigan tarixiy jarayon. 49 G’oyaviy bo’shliq – muayyan sharoitda jamiyat, undagi toifa va qatlamlarning ongida sodir bo’ladigan g’oyasizlik, mafkuraviy vakuum holati. 50 Beqarorlik – notinchlik. 51 Barqarorlik – tinchlik, osoyishtalik. 52 Ekstremizm – fransuzcha-lotincha so’z bo’lib, keskin fikrlarning bildirilish, keskin choralarga tarafdorlik. 53 Xizbut - Tahrir – reaksion ruhdagi diniy – siyosiy tashkilot bo’lib, arab tilidan “Ozodlik partiyasi” degan ma’noni bildiradi. 55 Manipulyatsiya – qo’l, odamlar bilan ob’ekt sifatida munosabatga kirishish. 56 Merkantilizm – pul jamg’arish, mol-dunyoga hirs qo’yish. 57 Jamiyat mafkurasi – xalqni – xalq, millatni – millat qilishga xizmat qiluvchi kuch. 58 Maqsad degani – xalqni, millatni birlashtiruvchi, yo’lga boshlovchi bayroq. 59 Ongli turmush – jamiyat hayotining bosh mezoni. 60 Jaholat – ma’rifaatning kushandasi. 61 Milliy g’oya – millatning o’tmishi, buguni va kelajagini mujassam bog’lab, ko’prik bo’lib xizmat qiluvchi g’oya. 62 Jamoatchilik ongi – ijtimoiy ong shakli. 63 Milliy qadriyatlar – milliy mafkuraning tarbiyaviy elementi. 64 Mahalla – o’zini o’zi boshqarish maktabi. 65 E’tiqod – ishonmoq, amin bo’lmoq. 66 Milliy o’zlikni anglash – o’z tarixini bilish. 67 Millat - arabcha xalq. 68 Sinkretik – turlicha g’oyalarning bir butunlikda joylashuvi. 69 Sinergitek – o’z-o’zini tamomillashturuvchi, keng, ko’p o’lchovli va ochiq tizimli. 70 “Zombi” – xotirasidan yiroqlashtirish. 71 “Sadizm” – jinsiy buzuqlik, azob berib huzurlanish. 72 Kuch – bilim va tafakkurda. 73 “Axborotlashgan jamiyat” – dunyodagi “to’rtinchi hokimiyat” bo’lib, telekanallar va turli axborotlar tizimini o’z ichiga oluvchi tushuncha.
Adabiyotlar ro’yxati O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -T.: “O’zbekiston”, 2010. Karimov I.A. Vatanimizning bosqichma- bosqich va barqaror rivojlanishini ta’minlash -- bizning oliy maqsadimiz. 17- jild. T. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.6. -T.: “O’zbekiston”, 1997 Karimov I.A. Jamiyat mafkurasi xalqni xalq, millatni millat qilishga xizmat etsin. T.7. -T.: “O’zbekiston”, 1999. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi - xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. T.8. -T.: “O’zbekiston”, 2000. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. T.8. –T.: “O’zbekiston”, 2000, Karimov I.A. “Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar” risolasidagi so’z boshi. T.9. –T.: “O’zbekiston”, 2001 Karimov I.A. Biz tanlagan yo’l-demokratik taraqqiyot va ma’rifiy dunyo bilan hamkorlik yo’li. -T.: “O’zbekiston”, 2003. Karimov I.A. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch –T.: “Ma’naviyat” 2008 Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Ma’ruza matni. Mualliflar jamoasi «YAngi asr avlodi».2001 Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushincha va tamoyillar. o’quv qo’llanma. Mualiflar jamoasi «YAngi asr avlodi». 2001 y Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. o’quv qo’llanma. Mualliflar jamoasi Toshkent. «O’zbekiston” 2000 Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Toshkent: O’zbekiston, 2001 Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Izohli ko’rgazmali vositalar. Mualliflar jamoasi Toshkent. «YAngi asr avlodi». 2001 y Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushincha va tamoyillar. Izohli lug’at. Mualiflar jamoasi Toshkent. «YAngi asr avlodi». 2002y Ideya natsionalniy nezavisimosti: osnovny panyatiye i prinsipы.. Izohli lug’at. Mualiflar jamoasi Toshkent «YAngi asr avlodi». 2002y Azizxo’jayev A. Milliy istiqlol g’oyasi va targ’ibot texnologiyasi. Jamiyat va boshqaruv. 2000. №3 20-21 bet. Alimardonov T. Milliy ruhiyatning axloqiy mohiyati. Jamiyat va boshqaruv. 2003. №4 11-13 bet. Otamurotov S., Mamashokirov S., Xolbekov A. Markaziy Osiyo: g’oyaviy jarayonlar va mafkuraviy tahdidlar. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Otamuratov S. Jamiyat siyosiy hayotini erkinlashtirish. Jamiyat va boshqaruv. 2g’g’3. №2 18-19 bet. Otamuratov S. Milliy rivojlanish falsafasi. T.Akademiya, 2005 yil. Ochildiyev A. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi –T. “Ijod dunyosi” 2002 Ochildiyev A. Barqarorlik va taraqqiyot omili. Jamiyat va boshqaruv. 2003. № 27-30 bet. Z. Islomov.Bunyodkor g’oyalar “Ijod dunyosi” 2002y. D. Alimova.Insoniyat tarixi g’oya va mafkuralar tarixidir. Toshkent “Ijod dunyosi” 2002y. M. Ortiqov. Foya va mafkura. “Ijod dunyosi”Toshkent 2002y. I. Ergashev.O’zbekistonning mustaqil taraqqayoti va mavkuraviy jarayonlar.Toshkent “Ijod dunyosi” 2002y. Raxmonov R., G’ofurov Z. Mustaqillik va milliy o’zlikni anglashning tiklanishi. Toshkent.O’zbekiston 1999. Erkayev A, Mo’minov A, Qaxramonov A, O’zbekistonda barpo etilayotgan jamiyat –T.Ijod dunyosi 2002 M. Qarshiboyev.Taraqqiyotning uzbek modeli. Toshkent “Ijod dunyosi” 2002y. B. To’rayev.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy xususiyatlari, falsafiy va tarixiy ildizlari .Toshkent “Ijod dunyosi” 2002y. SH. Qurbonov, E.Seytxalilov.Milliy istiqlol poyasini shakllantirishda tashkiliy-uslubiy yondashuvlar. Toshkent “Akademiya”2002 Milliy istiqlol g’oyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik. –T., “Akademiya”, 2005 y. Milliy istiqlol g’oyasi: nazariya va amaliyot. –T., Ijod dunyosi 2002. Milliy istiqlol g’oyasi: amal qilish tamoillari. –T., Ijod dunyosi. 2002. Muxtorov A. SHaxs tarbiyasida Milliy g’oya, ehtiyoj va manfaatlar uyg’unligi. –T. yangi asr avlodi. 2003. Boboyev H., G’ofurov Z. Milliy istiqlol mafkurasi va taraqqiyot. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Boboyorov B. O’zbekistonda millatlararo munosabatlarning rivojlanishi. Jamiyat va boshqaruv. 2003 №4 24-26 betlar. Jakbarov M. Komil inson g’oyasi. -T.: YAngi asr avlodi, 2002. Jo’rayev N. Mafkuraviy immunitet. -T.: Ma’naviyat, 2001. Jo’rayev N. G’oyaviy imunitet yoki ma’naviy xaloskorlik tuyg’usi.-T. O’zbekiston 2001-64 bet. Jo’rayev N. Milliy istiqlol g’oyasi va tarixni anglash. Jamiyat va boshqaruv. 2003. №2 4-7 bet. Jumayev Z. Maxalliychilik –xavfli illat. Jamiyat va boshqaruv. 2003. №3 14-16 bet. Zakurlayev A. G’oyalar kurashi –T. Movarounnaxr 2000 Minavarov S. Bunyodkor g’oyalar. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Karimova V. Targ’ibotning psixologik uslublari. –T.: Ma’naviyat, 2001. Islomov Z., Isoqov B., YUsupov O., Muhammadiyev D., Karimova V., Umarov A., quronov M. Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongiga singdirish omillari va vositalari. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasi: falsafiy va huquqiy jihatlar. –T.: 2001. Milliy istiqlol g’oyasi targ’ibotining ilmiy asoslari. –T.: 2002. Milliy g’oya – bizning g’oya. –T.: 2001. Millatlararo hamjihatlik-barqarorlik omili. –T.: 1999. Murtazo qarshiboy. Bunyodkor xalq g’oyasi. –T.: Ma’naviyat, 2001. Nazarov Q. Milliy istiqlol g’oyasining asosiy maqsad va vazifalari. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Norboyev T., Ortiqov M., Usmonov M. G’oya va mafkura. –T.: YAngi asr avlodi, 2001. Nurmatova M., Isxoqov YO. Millatlararo munosabatlar va tinchlikparvarlik g’oyalari. Ijtimoy fikr. Inson huquqlari. 2003.№3. 45-49 bet. Toshboyev O. Kelajak qayg’usi yoxud Globallashuv jarayoni. Tafakkur. 2007. №1 16-19 bet. Umarova N. Mafkura targ’iboti. Tafakkur. 2001 33 12-17 bet. CHoriyev A., Mansurov A. G’oya, tarix va milliy tafakkur. –T.: YAngi asr avlodi, 2002. Qodirova M. YOshlar ongida g’oyaviy dunyoqarashni shakllantirish. –T.: YAngi asr avlodi, 2002. Qarshiboyev M. Qalb bunyodkorligi. Tafakkur. 2001 №2 4-11 betlar. G’aybullayeva X. Milliy istiqlol g’oyasi: yangicha mazmun va talqin. Ijtimoiy fikr va inson huquqlari. 2006. №4., 154-158 bet. Otamurotov S.O. Globallashuv va millat. – T.: YAngi asr avlodi, 2008. Xajiyeva M. O’zbekistonda tolerantlik jarayoni –T.: «ABU MATBUOT-KONSALT», 2008. Jo’rayev T. Milliy davlatchilik: xavfsizlik va barqarorlik –T., “Akademiya”, 2007 y. Milliy G’oya: nazariy manbalar. –T., “Akademiya”, 2007 y. Milliy g’oya: targ’ibot texnologiyalari va atamalar lug’ati. –T., “Akademiya”, 2005 y. Ijtimoiy- falsafiy fanlar: nazariya va amaliyot (ilmiy uslubiy maqolalar to’plami) -T.: “Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti” 2008 y. Tafakkur jurnali №1,2,3 2008 yil. (Ma’naviyat va milliy g’oya bilan bog’liq maqolalar tavsiya etiladi). To’rayev SH. Demokratik jarayonlar va milliy g’oya. –T.: “Ma’naviyat”, 2008 y. SHodiyev G’. Ma’naviyat va yoshlar. –T.: «ABU MATBUOT-KONSALT», 2008. Isoqov B. Ziyoliylik mas’uliyati. –T.: “Ma’naviyat”, 2008 y. Saidov H. Matbuot – milliy manfaatlar himoyachisi. –T.: “Ma’naviyat”, 2008 y. Nazarov N. Globallashuv sharoitida milliy xavfsizlikka tahdid soluvchi omillar. –T.: 2005 Islom Karimovning “YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli asarini oliy ta’lim muassasalarida o’rganish bo’yicha dastur va uslubiy qo’llanma. –T.: 2008 y. Abilov O’. Milliy g’oya, ma’naviy omillar. –T.: Ma’naviyat, 1999. Avesto haqida. Tilab Mahmudov. –T.: “SHarq”, 2000. Abdurahimova N., Ergashev F.R. Turkistonda chor mustalamlaka tizimi. –T.: “Akademiya”, 2002. Buyuk siymolar, allomalar. -T.: “Ma’naviyat”, 1995. Jaloliddin Manguberdi. –T.: “SHarq”, 1999. Jakbarov M. Komil inson g’oyasi: tarixiy-falsafiy tahlil. –T.: Abu Ali ibn Sino nashriyoti, 2000. Islom: bag’rikenglik va mutaassiblik. –T.: 1998. “Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar” fani bo’yicha o’quv dasturini tayyorlash va ta’lim tizimiga joriy etish to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2001 yil 18 yanvardagi Farmoyishi. Murtazo Qarshiboy. YAngilanishdan buyuk o’zgarish sari. –T.: g’afur g’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 2001. Mustaqillik. Izohli ilmiy-ommabop lug’at. –T.: SHarq, 2000. Norboyev T. Milliy g’oya – ijtimoiy taraqqiyot tayanchi. “Muloqot”, 2003. № 3. Olimov S. Milliy mafkura – xalq tayanadigan kuch. T.: 2000. Sadulla Otamuratov, Sarvar Otamuratov. O’zbekistonda ma’naviy-ruhiy tiklanish. “YAngi asr avlodi”, Toshkent, 2003. Sulaymonova Fozila. SHarq va g’arb. –T.: “O’zbekiston”, 1997. Tarix, mustaqillik, milliy g’oya. –T.: “Akademiya”, 2001. SHarafuddin Ali YAzdiy. Zafarnoma. –T.: “SHarq”, 1997. SHarafitdinov O. Istiqlol fidoiylari: Mustafo CHo’qay, CHo’lpon, Otajon Xoshim. –T., 1993. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda (SHarhlar). T., O’zbekiston, 2000. O’zbekiston yuksalish yo’lida. –T.: “O’zbekiston”, 2001. O’zbekistonning yangi tarixi. 1- kitob. Turkiston chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. –T.: “SHarq”, 2000. O’zbekistonning yangi tarixi. 2- kitob. O’zbekiston sovet mustamlakachiligi davrida. –T.: “SHarq”, 2000. O’zbekistonning yangi tarixi. 3-kitob. Mustaqil O’zbekiston tarixi. –T.: “SHarq”, 2000. Qosimov B. Milliy uyg’onish. –T., “Ma’naviyat”, 2003. O’zbekiston Milliy ensiklopediyasi. 1-12 jildlar. Amir Temur jahon tarixida. YUNESKO. Parij – 1996 Avesto: YAsht kitobi. –T.: SHarq”, 2001. Barot Boyqobilov. O’zbeknoma. –T.: “SHarq”, 1999. Buxoro sharq durdonasi. YUNESKO. –T.: “SHarq”, 1997. Karimov N. Istiqlolni uyg’otgan shoir. –T., “Ma’naviyat”, 2000. Karimov N. Milliy ozodlik kurashchilari va adabiyot. –T., “Kamalak”, 1997. Karimov N. CHo’lpon: Ma’rifiy roman. –T., “SHarq”, 2003. Komilov N. Tasavvuf. Birinchi kitob. T., “YOzuvchi”, 1996. Komilov N. Tafakkur karvonlari. T., “Ma’naviyat”, 1999. Konfutsiy. “Uroki mudrosti”. Moskva. “Nauka , 1998. Rizayev SH. Jadid dramasi. –T., “SHarq”, 1997. Rizayev SH. Sahna ma’naviyati. –T., “Ma’naviyat”, 2000. Umarova N. Milliy istiqlol g’oyasini umumiy ta’lim tizimida singdirish texnologiyasi. 2003. Umarova N. Zamona zulmni ko’tarmas yoxud insoniyatning kulfati haqida. “Xalq so’zi”, 19 may 2004 yil. Usmon Qoraboyev. O’zbek xalqi bayramlari. “SHarq”, Toshkent, 2002. Xolbekov A. Idirov U. Sotsiologiya: izohli luhat - ma’lumotnoma. –T.: “Ibn Sino”, 1998. 160-b. Xristian-Islom muloqoti Germaniya-O’zbekiston. (Xalqaro seminar materiallari). To’plam.. -T.: Akademiya, 2003. Xiva gorod tisyachi kupolov. YUNESKO. –T.: “SHarq”, 1997. SHarafitdinov O. Sardaftar sahifalari: maqolalar, xotiralar. –T., “YOzuvchi”, 1998. SHarafitdinov O. CHo’lponni anglash. –T., “YOzuvchi”, 1994. SHopengauer A. “Svoboda voli i nravstvennost”. Moskva, “Respublika”, 1992. Ergashev I. Taraqqiyot falsafasi. T.: Akademiya. 2000. Ergashev F., Ergashev I. Fidoyilik - hayot mazmuni. “O’zbekiston” -T.: 2001. Ergashev I.‚ SHaripov B.‚ Jakbarov M. Jamiyatni erkinlashtirish va ma’naviyat. -T.: Akademiya. 2002. Ergashev I. Siyosat falsafasi. –T.: Akademiya. 2004. G’aybulloh as-Salom, Ne’matulloh Otajon. Jahongashta “Boburnoma”. –T.: A. Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1996. G’aybulloh as-Salom. Ey umri aziz. Birinchi kitob. T., “SHarq”, 1997. G’aybulloh as-Salom. Ezgulikka chog’lan odamzod. Ikkinchi kitob. T., “SHarq” 1997. Husniddinov Z. Islom – yo’nalishlar, mashablar, oqimlar. –T.: “Movarounnahr”, 2000. Paxrutdinov SH. Tahdid - halokatli kuch. T.: “Akademiya”, 2001. « Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyilar» fanidan MA’RUZАLAR MATNI. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI KONCHILIK INSTITUTI «Ijtimoiy-gumanitar fanlar» KAFEDRASI «Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar» FANIDAN MA’RUZALAR M A T N I (O’zbekiston Respublikasi Oliy Ta’lim bakalavriat bosqichi uchun) Mazkur ma’ruzalar matni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlari asosida va«Milliy istiqlol g’oyasi” darsligi (Akademiya 2005) asosida tayyorlangan. (Ma’ruza matni kafedraning ____ avgust 2018 yilgi yig’ilishida muhokama qilingan va tasdiqlangan. Bayonnoma №1)
Har bir kishi o’zi yashayotgan jamiyat mamlakat yoki davlatning maqsadini, uni ifoda etadigan g’oyalarini bilishi, aniq tasavvur etishi kerak. SHunda bu maqsadlar uning ong va tafakkuridan joy oladi. YOki shunchaki joy olib qolmasdan, asta-sekin unga nisbatan ishonch, e’tiqod paydo bo’ladi. Ishonch, e’tiqod shundayki, usiz inson o’z yo’lini, maqsad va manfaatlarini ko’ra olmaydi. U qancha mustkahkam bo’lsa, bu g’oya yoki maqsad yo’lida o’zini bag’ishlash, faoliyatini unga mos tarzda ko’radi, undan chekinish hollarini esa, qabul qila olmaydi. G’oya, maqsadlar har bir inson hatti-harakati, faoliyati bilan mushtarak tarzda uyg’unlashib boradi. Jamiyatning o’z-o’zini tashkil etishga, insonlarni, jamiyat a’zolarini, millatni, xalqni birlashtirishga, uyushtirishga xizmat qiladi. Aniq maqsadlar sari yo’naltiradi. Milliy g’oya odamlarning o’zaro hamkor va hamjihatliligini ta’minlaydi. Kuchli ma’naviy ruhiy omilga aylanib taraqqiyotga xizmat qiladi. Darhaqiqat, milliy g’oya O’zbekistonda ana shunday ezgu maqsad yo’lida xizmat qiladigan yoki shunga undaydigan, safarbar etuvchi kuchga ega bo’lgan g’oyalar, maqsadlarni o’zida mujassam etgan ma’naviy, ruhiy, kuch-quvvat manbaidir. Milliy g’oya fikrni-fikrdan, g’oyani-g’oyadan, ma’rifatning-jaholatdan farqini ko’rishga, ezgu fikr, g’oya va amallar bilan birga yovuz, tajovuzkor fikr, g’oyalar borligidan ham ogoh etadi. Milliy g’oya insonlarni, xalq, millatni ezgu fikr, g’oyalar va amallar atrofida birlashtirishga xizmat qiladi. Ularda yovuz va tajovuzkor g’oyaning har qanday ko’rinishiga nisbatan g’oyaviy immunitetni mustahkamlaydi. Ezgu, bunyodkor g’oyalar bilan yashashga, o’z faoliyatini erkin, farovon hayotga yo’naltirishga harakat qiladi. SHuning uchun ham uning talabalarimiz tomonidan chuqur o’zlashtirilishi mamlakatimiz va xalqimiz manfaatlari yo’lida faol va fidoiy bo’lishlariga yordamlashadi.
O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov 2000 yil 8 iyunda «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan javoblarida mafkura dunyosida bo’shliqqa yo’l qo’yib bo’lmasligi, hozirgi paytda ro’y berayotgan ayrim salbiy holatlar, yovuz ishlar, avvalo, mafkuraviy bo’shliq tufayli sodir bo’layotganligini ta’kidlab o’tgan edi. «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasi mazmunini xalqqa, yoshlar tarbiyasi jarayoniga olib kirish bugungi kunning dolzarb masalasi qilib qo’yildi. Bu avvalo 3 jihatni o’z ichiga qamrab oladi: 1) Milliy dasturning asosiy maqsadi barkamol shaxsni shakllan-tirish. Aslida bu Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining ham ustuvor jihatidir. 2) Milliy dastur maqsad va vazifalarining amalga oshirilishi huquqiy davlat qurish, tafakkur va munozara madaniyatini rivojlantirish, shaxs ichki dunyosini boyitishdan iboratdir. 3) Milliy g’oyani ijtimoiy ong sifatida shakllantirishni davr taqozo etmoqda. SHuningdek, Prezident Islom Karimov «Jamiyatni baxt-saodatga, buyuk va yorug’ kelajakka boshlab boruvchi yagona kuch - ma’naviyatdir» - degan edilar. Aql-zakovatli, yuksak ma’naviyatli kishilar tufayli jamiyat yangilanib, kuchayib, taraqqiy topib boradi. YOshlar ongida g’oyaviy bo’shliq paydo bo’lishiga yo’l qo’ymaslik, ularni milliy istiqlol g’oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash va Vatanimiz ravnaqiga xizmat qiladigan barkamol avlodni voyaga yetkazish bugungi kunning eng dolzarb vazifasidir. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi «O’quv dasturlari, darsliklar va o’quv qo’llanmalarni qayta ko’rib chiqish va yangilarini yaratish bo’yicha respublika muvofiqlashtirish komissiyasi» kengaytirilgan majlisining 2000 yil 30 sentyabrdagi «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar fanini uzluksiz ta’lim tizimiga joriy etish haqida»gi Qaroriga ko’ra 2000-2001 o’quv yilining 2-choragidan e’tiboran umumiy o’rta ta’lim muassasalarining o’quv rejasidagi 7-9-sinflar uchun «Ma’naviyat asoslari» o’rniga «Milliy g’oya va ma’naviyat asoslari» o’quv fani joriy etildi. 2000 yil 9 oktyabrda Xalq ta’limi, Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirliklari bu masalani yana bir bor ko’rib chiqib uni hayotga joriy qilish uchun zaruriy ishlarni belgilab oldilar. 2001 yil 18 yanvarda O’zbekiston Prezidentining «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» fani bo’yicha ta’lim dasturlarini yaratish va respublika ta’lim tizimiga joriy etish to’g’risida»gi Farmoyishi qabul qilindi1. SHuningdek, 2006 yil 25 avgustda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish to’g’risida»2 qarori qabul qilindi. Qarorga binoan Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashi huzuridagi Milliy mafkura ilmiy targ’ibot markazi o’rniga Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashining ilmiy-amaliy yo’nalishda faoliyat olib boradigan, davlat byudjeti hisobidan moliyalashtiriladigan Milliy g’oya va mafkura ilmiy-amaliy markazi tashkil etildi. YA’ni Respublika «Ma’naviyat va ma’rifat» markazi Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashining amaliy targ’ibot yo’nalishida faoliyat olib boradigan Respublika targ’ibot markaziga aylantirildi.
Tarixiy xotirani uyg’otish, o’tmishdan saboq chiqarish, o’zlikni anglash mezoni. Xalq maqsadlarini ifoda etib, jamiyat a’zolarini birlashtiruvchi g’oyaviy vazifani bajaradi. Millat, xalq va jamiyatni birlashtiruvchi kuch, yuksak ishonch e’tiborining manbaidir. O’zbekistonda yashovchi barcha xalq, millat, elat, ijtimoiy qatlam vakillariga birday taalluqlidir. Millat aholisi ongi va qalbida «O’zbekiston - yagona Vatan» degan tushunchani shakllantirishga xizmat qiladi. Turli millat, qatlam, uning vakillari, siyosiy partiya va ijtimoiy guruhlar mafkurasidan ustun turadigan yuksak fenomen - ijtimoiy hodisa mazmuniga egadir. Biron-bir dunyoqarashni mutloqlashtirmaslik yoki biron-bir kuch, partiya yoki guruh qo’lida siyosiy qurolga aylanmaslik. Har qanday ilg’or g’oyani singdirish va har qanday yovuz g’oyaga qarshi javob bera olish. Sub’ektivizm, valyuntorizm kabi illatlardan xoli va jamiyatimizning xolis fikriga tayanuvchi ob’ektiv mafkura bo’lish. So’z bilan ishni, nazariya bilan hayotni birlashtira olish1. Davr o’zgarishlariga qarab, o’zi ifodalaydigan g’oya, manfaat, muddaolarni amalga oshirishning yangi-yangi vositalaridan ijodiy foydalanish. Milliy g’oya ana shu qayd etilgan sifatlarga javob bergan taqdirdagina kutilayotgan maqsadlarga erishish mumkin. Ammo, milliy istiqlol g’oyasi o’z-o’zidan inson ongiga, tafakkuriga singib, ishonch va e’tiqodiga aylanib qolmaydi. Bunga har bir inson o’z hayoti davomida erishib boradi. Milliy g’oyaning mazmun-mohiyatini tushunchalari, shakllanish qonuniyatlari, namoyon bo’lish xususiyatlari, uni xalqimiz qalbiga singdirish yo’llari va usullari ushbu fanning mohiyatini belgilaydi. Uning tushuncha va kategoriyalari bir butun, yaxlit tizim shaklida namoyon bo’ladi. Milliy g’oyaning fan sifatida e’tirof etilishi uning o’ziga xos predmeti, ob’ekti, maqsad va vazifalari mavjudligini anglatadi. Birinchidan, boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar qatori «Milliy istiqlol g’oyasi» fanining ham muayyan bilimlar tizimi, o’ziga xos mavzulari, tushunchalari, qonun va kategoriyalari mavjud. Ikkinchidan, uning boshqa fanlar qatori o’z predmeti, ob’ekti, maqsad va vazifalari bor. Milliy g’oyaning predmeti – milliy g’oyaning shakllanishi, keng jamoatchilikning ishonchi va e’tiqodiga aylanishi, uning madaniy negizlarini ijtimoiy hayot, mehnat faoliyatida namoyon bo’lish shart-sharoitlari, omillari, qonuniyatlarining ilmiy-nazariy asoslarini o’rganadigan fanlar. Milliy g’oyaning ob’ekti sifatida O’zbekistonning o’ziga xos tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy milliy-madaniy rivojlanish xususiyatlarini, qadriyatlarini e’tirof etish mumkin. SHuningdek, xalqning madaniyati, milliy-madaniy merosini, odamlarning ijtimoiy munosabatlarini qator toptirish bilan bog’liq maqsadlarini jamiyat hayotida namoyon bo’lishini tahlil etish ham muhimdir. SHuningdek, fanning ob’ekti - O’zbekiston tanlagan taraqqiyot yo’li va ijtimoiy rivojlanishning milliy-ma’naviy negizlari, umumbashariy tamoyillar tashkil etadi. G’oyalarning turlari. Tafakkurning mahsuli sifatida g’oya tevarak olamni o’rganish, bilish jarayonida vujudga keladi. Ijtimoiy ongning barcha shakllari - ilm-fan, din, falsafa, san’at va badiiy adabiyot, axloq, siyosat va huquq - muayyan bir g’oyalarni yaratadi, ularga tayanadi va ularni rivoj-lantiradi. Ma’lum ma’noda aytish mumkinki, har bir ong sohasining o’z g’oyalari mavjud bo’ladi. Mazmuni-mohiyatiga ko’ra namoyon bo’lish shakliga qarab, g’oyalarning asosiy turlari quyidagilardan iborat: - ijtimoiy-siyosiy g’oyalar; - siyosiy g’oyalar. - ilmiy g’oyalar; - bunyodkor g’oyalar; - buzg’unchi g’oyalar; - diniy g’oyalar; - falsafiy g’oyalar; - badiiy g’oyalar; - milliy g’oyalar; - umuminsoniy g’oyalar va hokazo. Milliy g`oya odamlarni ezgu g`oyalarga ishontrish, ularni uyushtirish, olijanob maqsadlar sari safarbar etishda ma’naviy-ruhiy jihatdan ulkan ahamiyat kasb etadi. CHunki xalqninng ruhi, kayfiyati, hissiy kechinmalari va faoliyat ko`rstaishga shayligi uning harakat kechinmalari va faoliyat ko`rsatishga shayligi uning harakat dasturi bo`lgan umummilliy g`oyaga ishonchi bilan belgilanadi. Ana shunday ishonch jamiyat a’zolarida mustahkam e’tiqodni shakllantirib, ularni yanada jipslashtiradi, mamlakat fuqarolarini Vatan manfaatlari bilan uyg`unlashtirishga chorlaydi. Bunday mutahkam e’tiqodga ega bo`lgan va komil ishonch asosida o`z hayot yo`lini aniq belgilab olgan inson yot va zararli g`oyalar ta’siriga aslo berilmaydi, o`tkinchi qiyinchiliklarga bardosh beradi. Unda g`oyaviy iroda mustahkam bo`ladi. SHu ma’noda, milliy istiqlol g`oyasi ham xalqimizning yangi jamiyat qurish borasidagi xarakat dasturi desak, mubolag`a bo`lmaydi. Milliy g`oyaning maqsad va vazifalari umuminsoniy qadriyat ustuvorligi tamoyiliga to`la-to`kis mos keladi. Ular mamlakatimizning jahondagi ilg`or davlatlar tajribasi asosida mafkuraviy jarayonlarda fikrlar xilma-xilligi va qararshlar rang-barangligi (plyuarizm), demokratik erkinliklar va inson huquqlarini saqlashga doir xalqaro andozalarga hamohangligi bilan ham katta ahamiyatga ega. SHu ma’noda milliy istiqlol g`oyasining maqsad va vazifalari umubashariy tamoyillar, mintaqaviy jarayonlar va milliy manfaatlar o`rtasidag o`zaro aloqadorlikni o`zida aks ettiradi, shu bilan birga, alqimizning iroda-intilishlarini namoyon etuvchi samarali tizimga aylanadi. Mustaqillik yillarida jamiyatimiz a’zolarining dunyoqarashi, fikrlash tarzida teran o`zgarishlar ro`y berdi. Xalqimizni birlashtiradigan, bunyodkorlik faoliyatiga safarbar etadigan, uning ezgu maqsadlari va hayotiy manfaatlarini o`zida ifodala digan milliy g`oya va mafkurani yaratish ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy taraqqiyotimizning muhim sharti bo`lib qoldi. Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek, “Oldimizga qo`ygan olijanob maqsad-muddaolarimizga yetish, eski mafkuraviy asoratlardan batamom xalos bo`lish, g`oyaviy bo`shliq paydo bo`lishiga yo`q qo`ymaslik,begona va yot g`oyalarning xurujidan himoyalanish, banday tajovvuzlarga qarshi tura oladigan har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish zarurati xalqimiz va jamiyatimiz manfaatlariga mos yangi mafkurani shakllantirishni taqozo etmoqda” Mafkuraning maqsadlari bo`lishi tabiiyyu chunki, har qanday mafkura o`z oldiga muayyan maqsadni qo`yadi. Bu maqsadlar irovard natijaga erishishning yo`llari, vosita va usullarini belgilaydi. Mafkuraning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: - Odamlarni muayyan g`oyaga ishontirish; - SHu g`oya atrofida uyushtirish; - G`oyani amalga oshirish uchun safarbar etish; - Kishilarni ma’naviy-ruhiy jihatdan rag`batlantirish; - G’oyaviy tarbiyalash; - Harakat dasturi bo`lish. Quyida milliy istiqlol g`oyasi nuqtai nazaridan mafkuraning ana shu xususiyatlarining mohiyati va mazmuni bilan qisqacha tanishamiz. 1. Odamlarni muayyan g`oyaga ishontirish. Makura g`oyalar sistemasi sifatida biror bir g`oyani targ`ib etish, kishilarni shu g`oyanng to`g`ri, hayotiy va ilg`or ekanligiga ishontirishni o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi. Demokratik jamiyatda amal qiladigan pyuralizm (fikrlar, qarashlar rang-barangligi) kishilarga o`z ayotiy manfaatlarni, maqsad va intilishlarini aks etiradigan ilg`or g`oyani tanlash, himoya qilish va rivojlantirish imkonini beradi. Milliy g`oyaning shakllanishini tahlil qilish jamiyatda biron bir g`oyaning to`g`ri, ilmiy va hayotiyligiga ishonch hosil qilish o`z-o`zidan ro`y bermasligini ko`rsatadi. Mafkuraga ishonch uyg`otish, unda aks etgan g`oyalar ta’sirida odamlarni safarbar etish funksiyasi muayyan shaxslarning faoliyati orqali ro`yobga chiqadi. CHunki, ishontirmoq – kishilarning ruhi, kayfiyati, hissiy kechinmalari, qalbi va shuurirga ta’sir qilsoqdir. Bu vazifani amalga oshiruvchi kishilardan yuksak insoniy fazilatlar, o`z g`oya yo`lida fidoyilik, bilim, malaka, nutq, mahorati va boshqalar talab etiladi. Fuqarolarni uyushtirish Insonlarni g`oyaviy tarbiyalan Dunyoqarashlikka safarbar etish Fuqarodarga qarshi zarur immunitetni shakllantirish Jamiyatni isloh qilishning harakat dasturiga aylanishi Jamiyat a’zolarini yangi yutqlarga erishishda ma’naviy rag`batlantirish Turli xalqaro va millatlararo demokratik jamiyat qurish ishlariga safarbar etish, ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishga erishishga tayyorlash Keng xalq ommasini biron bir g`oyaning ilg`or va insonparvar ekanligiga ishontirmoq uchun, avvalo, mazkur g`oya xalq hayotiga yaqin, bevosita daxldor bo`lishi, ikkinchidan, uni odamlar ongiga yetkazishning eng qulay voita va usullarini aniqlab olish kerak bo`ladi. Mustaqillik g`oyasining o`zagi bo`lgan – tanlagan taraqqiyot yo`limizning to`g`ri, adolatli va haqqoniy ekanligiga, u mana shu zaminda istiqomat qiladigan har bir insonning hayotiy manfaatlariga mos tushishiga keng ommani ishontirish, kishilarni ozod va obod Vatan, arkin va farovon hayot barpo etish yo`lidagi bunyodkorlik ishlariga safarbar etish milliy istiqlol mafkurasining asosiy maqsadlaridan biridir. Mafkuraviy targ`ibot ishlarining muvaffaqiyatini belgilaydigan shunday hayotiy qonuniyat bor: boshqallarni bir g`oyaga ishontirmoq uchun, aavlo, unga o`zing yurakdan ishonishing, boshqalarni yondirmoq uchun o`zing yonishing, boshqalarni g`aflat uyqusidan uyg`otmoq uchun o`zng uyg`oq va bedor bo`lishing shart! Milliy g`oyaning xalqparvar, taraqqiyparvar ekanligiga bo`lgan ishonch kundalik hayot sinovlaridan o`tsagina, so`z va ish birligiga erishsagina, bu g`oya mustahkam e’tiqodga aylanadi. E’tiqod ustuvor yerda chinakam insoniy hayot bo`ladi; e’tiqod uchun, ilg`or g`oya tantanasi uchun kurash jarayonida inson shaxsi shakllanadi; u bunyodkor kuchga aylanadi. 2. G`oya asosida kishilarn uyushtirish. Jamiyat faqat o`z shaxsiy manfaatini ko`zlaydgan odamlar yig`indisidan iborat emas. Umumiy manfaatlarni teran aynglash kishilarning jamiyat kishilarning jamiyat bo`lib uyushishlariga, ijtimoiy talab va normalarni e’tirof etib, ularga amal qilishlariga sabab bo`ladi. Bu, ayniqsa, hozirgi o`tish davrida nihoyatda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ana shu sababdan ham jamiyat a’zolarini umumiy maqsad va manfaatlar yo`lida birlashtirish mafkuraning asosiy vazifalaridan biridir. O`zining Vatan deb atalmish ulug` bir oilaga mansubligini his etish tuyg`usi o`z-o`zidan paydo bo`lmaydi, balki muttssil va izchil tarbiya samarasi o`laroq, yuzaga keladi. Oiladagi totuvlik, ahillik, mehr-shafqat xislatlari uzluksiz ravishda turli shakllarda olib boriladigan axloqiy tarbiyaning mahsuli bo`lgani kabi, jamiyatning g`oya xilma-xil qatlamlarini umumiy manfaatlar atrofida jipslashtirish, odamlar o`rtasida hamjihatlik, totuvlik, o`zaro yordam xislatlarini shakllantirish ham izchil tarbiya vositasida amalga oshirila. SHu ma’noda aytish mumkinki, milliy istiqlol g`oyasi kishilar ongiga teran singishi bilan ular umumiy maqsad sari intiluvchi mslakdoshlarga aylanadilar. 3. G`oyani amalga oshirish uchun safarbar etish. Mafkuraning bunyodkorlik funksiyalaridan biri ilg`or g`oyani amalga oshirish uchun kishilarni safarbar etishdir. Mafkurada ifoda etilgan g`oya va maqsad jamiyatdagi ko`plab partiyalar, ijtimoiy harakat va tashkilotlarning faoliyati dasturiga asos bo`ldi, ijtimoiy rivojlanshga kuchli turtki beradi. U jamiyatda ro`y beradigan tub o`zgarishlarga zamin yaratadi, unga keng xalq ommasini ma’naviy-ruhiy jihatdan tayyorlaydi, so`ngra bunyodkorlik ishlariga safarbar etadi. Jahon tarixida bunga misollar juda ko`p. Bunyodkor mafkuranng safarbar etuvchi roli tub ijtimoiy-iqtisodiy yuksalishlarda, jamiyat hayotidagi ma’naviy o`zgarishlarda yaqqol ko`zga tashlanadi. Buni xalqlarning chet el bosqinchilariga qarshi kurashida, turli bunyodkorlik ishlarida, chunonchi hashar yo`li bilan suv inshootlari, ko`priklar, yo`llar, shahar va qishloqlar qurishdaig umumiy safarbarlik ishlarida ko`rish mumkin. Jamiyatda turli sosial guruhlar, sinflar, qatlamlar mafkura asosida siyosiy-ijtimoiy jarayonlarga o`z munosabatlarini belgilaydilar. Biroq, mafkuraning safarbar etuvchilik xususiyai sosial o`zgarishlar jarayonida doim ham ko`zga aniq tashlanavermaydi, balki, tub ijtimoiy o`zgarishlar davrida yaqqolroq namoyon bo`ladi. Masalan, mamlakat mustaqilligi va yaxlitligiga tahdid soladigan mafkuraviy xavf-xatarlar kuchaygan paytlarda kishilarni Vatan istiqloli, ravnaqi yo`lida jipslashtirish va safarbar etishda milliy mafkura muhim rol o`ynaydi. Siyosiy kurashlar davrida aholining juda oz qismini va tor doiradagi manfaatlarni ko`zlovchi, buzg`unchilikni maqsad qilib olgan mafkuralar ham dunyoga kelishi mumkin. Bunday mafkuraga ega bo`lgan gurular bilan aholining asosiy qismini tashkil etuvchi guruh va sinflar o`rtasida mafkuraviy masalalarda turli ixtiloflar kelib chiqadi. Zero, Prezidentimiz ta’kidlagani kabi: “Xalq – o`zining ming yillik an’ana va tajribalari, so`nmas xotirasi va buyuk tuyg`lari bilan yashab kelayotgan qudratli kuch. yolg`onga, aldovga duch kelgan paytda uning asriy qadriyatlari, doimo uyg`rq vijdoni tilga kiradi, nahaqlikka, qabihlikka, qarshi kurashga da’vat etadi”[2]Mafkuraning safarbar etuvchilik funksiyasi, ayniqsa, mafkuraviy kurashlar jarayonida to`laroq namoyon bo`ladi. Zero, mafkuraviy ziddiyatlar keskinlashgan davrda maqsadga erishishning qo`pol vositasidir, xususan bosqinchilik, terror, qo`poruvchilik, inqilobiy usullar ishga solinishi mumkin. Bu – mafkuraviy kurashning o`ta qo`pol va g`ayriinsoniy usullari bo`lib, ularga qarshi turashda sobitqadamlik, bardosh, sabot va faollik talab qilinadi. Bu jarayonda bunyodkorlik g`oyalari bilan qurollangan keng xalq ommasining ideallari, manfaatlarini o`zida mujassamlashtiruvchi mafkuragina insonparvarlik, taraqqiyparvarlik tamoyillari asosida mamlakat, xalq taqdirida ijobiy ahamiyatga ega bo`ladi, kishilarni ezgu ishlarga da’vat etadi. 4. Kishilarni ma’naviy-ruhiy jihatdan qo`llab-quvvatlash. Mafkura taraqqiyotning eng og`ir, murakkab davrida, ayniqsa bir jitimoiy-siyosiy tuzumdan yangisiga o`tish jarayonida keng xalq ommasini ma’naviy-ruhiy jihatdan qo`llab-quvvatlaydi, ularda kelajakka ishonch tuyg`ularini uyg`otishga xizmat qiladi. Ana shu sababdan ham chinakam milliy mafkura bo`lgan istiqlol g`oyasi o`zining jozibasi bilan kishilarni o`z kuchiga ishonishga, istiqbolga umid bilan qarashga da’vat etadi. Ana shu sabbadan ham chinakam milliy mafkura bo`lgan istiqlol g`oyasi o`zining jozibasi bilan kishilarni o`z kuchiga ishonishga, istiqbolga umid iblan qarashga da’vat etadi. Unda xalq fantaziyasi, orzu-umidlarining qay darajada aks etishi ham muhim ahamiyatga ega. CHunki, to`q, farovon va baxtli hayot qurish, ijtimoiy adolatni qaror toptirish, millatlararo totuvlik, tinchlik, do`stlik yer uzidagi barcha xalqlarning azaliy orzusidir. Demak, milliy istiqlol mafkurasining hayotiyligi, ta’sirchanligi xalq orzu-umidarini nechog`li to`la va yorqin aks ettirishi, ularni ro`yobga chiqarishning yo`llari va vositalarini qay darajada to`g`ri belgilanishiga bog`liqdir. Zero, jamiyat a’zolari milliy istiqlol mafkurasida o`z hayotiy manfaatlari, orzu-umidalari ifodasini ko`rsagina odamlarni ruhan bardam, uyg`oq va faol qila oladigan kuchga aylanadi. 5. G`oyaviy tarbiyalash. Jamiyatdagi mavjud g`oyalarga faol munosabat, faol hayotiy pozisiyani tarbyalash mafkuraning yana bir muhim maqsadidir. G`oyaviy tarbiya axloqiy, siyosiy, huquqiy tarbiyaning asosini tashkil etadi. Har qanday axloqiy, siyosiy, huquqiy tarbiya muayyan g`oyani himoya qilish, targ`ib etish va rivojlantirishga qaratilgan bo`ladi. Xususan, yovuzlik, behayolik, shafqatsizlikni targ`ib etish orqali yoshlarni axloqiy jihatdan buzishga qaratilgan badiiy falmlarda jamiyat barqarorligiga rahna solishdan iborat mafkuraviy maqsad yashiringandir. “Ongi shakllanib ulgurmagan aksariyat yosh tomoshabinlar bunday filmlardan ko`pincha turli yovuzlik, yirtqichlik, shafqatsizliklarni o`rganadi, xolos. Natijada ularning diydasi qotadi, qarbidan toshbag`irlik, zo`ravonlik, axloqsizlik kabi illatlar joy olganini o`zi ham sezmay qoladi. Xatto shunday tomosha va filmlarning qahramonlariga ko`r-ko`rona taqlid qilishni istaydigan yigit-qizlar ham topiladi. CHunki ular bunday uydirma talqinlar ta’sirida qo`l urayotgan ishi qanay ayanchli oqibatlarga olib kelishini tushunib yetmaydi”[3]Binobarin, g`oyalar oshkora yoki yashirin, bevosita yoki bilvosita, to`g`ridan-to`g`ri yoki ramziy ashkllarda targ`b etilishi mumkin. Inson faoliyati aniq bir g`oyaviy maqsadga yo`naltirilgan bo`lib, bu niyat ko`pincha ko`zga tashlanmaydi. G`oyaviy tarbiyaning asosiy maqsadi kishilrda hushyorlik, yezgirlik hissini shakllantirish, yot va zararli g`oyalarga qarshilik ko`rsatish qobiliyatini shakllantirshdan iboratdir. 6. G`oyaviy immunitetni shakllantirish. G`oyaviy tarbiya jarayonida kishilarda yot va zararli g`oyalarga qarshi kurashish uchun mafkuraviy immunitetni shakllantirishga alohida e’tibor beriladi. Bu uzoq davom etadigan jarayondir. Mafkuraviy immunitetni shakllantirish kishilar ongiga br xil g`oyani zo`r berib tiqishtirish emas, balki odamlarda oq-qorani ajratish, zararli g`oyalarga qarshi hushyor va ogoh bo`lish xususiyatlarini tarbiyalash demakdir. Manfaatlar bor yerda muqarrar g`arazli, nopok g`oyaviy niyatlarni amalga oshirish uchun intilishlar ham bo`ladi. yoshlarda mafkuraviy immunitetni tarbiyalashda ijtimoiy fanlar muhim rol o`ynaydi. G`oyaviy immunitetni shakllantirish – g`oyaviy-tarbiyaviy ish samaradorliginining muhim mezoni hisoblanadi. 7. Harakat dasturi ekanligi.mafkura jamiyatda ijtimoiy-siyosiy harakatning o`ziga xos dasturialamali bo`lib xizmat qiladi. CHunki u bugungi kun muammolarini hal etish uchun odamlarni jipslashtirish va safarbar etish zaruriyatidan vujudga kelsa-da, ayni vaqtda uzoq itiqbolni ko`zlaydi. Tarixiy davr o`zgarishi bilan milliy mafkurani yanada takomillashtirish, yangi mazmun bilan boyitish zaruriyati vujudga keladi. Insoniyat taraqqiyotga intilar ekan, ugda bunyodkorlik hissi mavjud ekan, ilg`or g`oyalar dunyoga kelaveradi. Bosqinchilik, talonchilik intilishlari buzg`unchilik g`oyalar ta’sirida yuzaga chiqadi. SHu boisdan ham bunday zararli g`oyalarga qarshi kurashga doiml tayyor turish, yot g`oya va mafkuralardan ogoh bo`lish hayotiy zarurat bo`lib qolmoqda. Mamlakatimizning ko`pmillatli xalqi ongida “O`zbekiston-yagona Vatan” degan tushunchani qaror toptirish istiqlol mafkurasining muhim vazifalalridan biridir. Bunda “YAgona Vatan” g`oyasi o`zining tub mohiyati bilan milliy mustaqilligimizga putur yetkaziladigan mahalliychilik, oshna-og`aynichilik illatlarini tag-tomiri bilan yo`qotishda, yurtimizda istiqomat qilayotgan turli xalq va millat vakillarida yagona vatan farzandi ekanligi bilan faxrlanish tuyg`usini tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Vatan ravnaqi, el-yurt tinchligi va xalq farovonligi uchun fidoyilik iymon-e’tiqodli ajdodlprimizdan bizgacha yetib kelgan buyuk merosdir. CHut el bosqinchilairga qarshi sabot-matonat bilan kurashgan SHiroq, To`maris, Jaloliddin Manguberdi, Temur Malik singari ulug` sarkarda va xalq qahramonlarining jasorati bugungi kunda ham vatandoshlarimizda faxr va g`ururlanish tuyg`usini kuchaytiradi. Mustabid tuzum qatag`onlarining qurboni bo`lgan Fitrat, CHo`lpon, Abdulla Qodiriy, Usmon Nosir va boshqalalrning jasorati el-yurtimiz mustaqilligi, ozodligi yo`lidagi fidoyilikning yorqin namunasidir. Xalqimiz ongiga iymon-e’tiqod, halollik, insof-diyonat, mehnatsevarlik, sahiylik fazilatlarini singdirish milliy istiqlol mafkurasining muhim vazifasidir. Milliy mafkura asosida amalga oshiriladigan barcha vazifalalr oxir-oqibatda yagona maqsadga – Vatanimiz mustaqilligini mustahkamlag, brtimizni ozod va obod etish, farovon jamiyat qurish uchun xizmat qiladi. Bu mafkuraning quyidagi muhim xususiyatlarini ajratib ko`rsatish mumkin: 1) O`zbekiston xalqining tub manfaatlarini ifoda etish. Prezident Islom Karimov bu muhim xususiyat to`g`risida: “Har qanday inson, tabiiyki, murod-maqsadsiz yashamaydi. Binobarin, toki hayot mavjud ekan, mamlakatlar, davlatlar va ularning manfaatlari bor ekan, ular o`z taraqqiyot yo`lini, ertangi ken ufqlarini o`zining milliy g`oyas, milliy mafkurasi orqali belgilab olishga intiladi... Mafkuraning hayotiyligi uning xalq tabiatiga, turmush va tafakkur tarziga nechog`lik mos bo`lishi, eng muhimi, jamiyatning milliy manfaatlarini, orzu-intilishlvrini qay darajada aks ettirishi bilan belgilanadi”[4]- deb yozadi. Milliy mafkura xalqning maqsd va intilishlarini ifoda etadi, xalq ruhini o`taradi, uni ezgulik va bunyodkorlik ishlariga da’vat etadi,jamiyat duch kelgan muammolar yechimnm topishga yordam beradi. 2) O`tmishni kelajak bilan bog`lovchi ma’naviy ko`prik ekanligi. Milliy mafkura bir necha avlodlarning aql-zakovati bilan yaratiladi, u keyingi avlodlar tomonidan yangi mazun bilan boyitib boriladi. Ajdodlar bilan avlodlar o`rtasidagi vorislik milliy mafkurada o`z aksini topadi. CHunki unda ajdodlarning asriy orzu-umidlari mujassam bo`ladi. Milliy mafkura o`ziga xos estafeta sifatida bugungi avlodni ajdodlpr bilan bog`laydi, milliy qadriyat sifatida e’zozlanadi. Milliy mafkurainng hayotiyligi millatning faolligidan dalolat beradi. Prezidentimiz so`zari bilan aytganda, milliy mafkura xalqning xalq, millatning millat bo`lishida muhim vosita bo`lib xizmat qiladi. SHu ma’noda “Jahon tajribasiga nazar tashlasak, millatnnig millat bo`lishida muhim vosita bo`lib xizmat qiladi. SHu ma’noda “Jahon tajribasiga nazar tashlasak, millatning mafkurais bor emas, balki bir necha avlodning umri davomida ishlab chiqilishi va takomilga erishuviga guvoh bo`lishimiz mumkin. 3) Milliy mafkurning yana bir muhim xususiyati kishilarni buyuk maqsadlar sari birlashtiruvchi va safarbar etuvchi kuch ekanligidadir. Tarixning muayyan bosqichlarida chet el bosqinchilariga qarshi kurash. Vatan mustaqilligi uchun kurash, el-yurtni obodanlashtirish g`oyasi jadodlarimizni ezgu maqsadlar atrofida bir tan-bir jon bo`lib birlashishiga da’vat etgan. Bunga, 20-yillarda o`lkamizda keng quloch yoygan milliy ozodlik harakati misol bo`lishi mumkin. 4) Milliy mafkura jamiyat a’zolari bunyodkorlik faoliyatining o`ziga xos mezonidir. Xalqning intelektual – ma’naviy salohiyati milliy istiqlol g`oyalarini qay darajada hayotga tatbiq eta olishida, ajdodlar orzu-umidini qay darajada ro`yobga chiqara bilishida yaqqol namoyon bo`ladi. 5) Milliy mafkurainnig yana bir muhim xususiyati kishilarni yaratuvchan faoliyatga safarbar etishi, g`oyaviy hisoya vositasi ekanligini bilan belgilanadi. 6) Milliy mafkurani yosh avlodni tarbiyalashning beqiyos omilidir. CHunki, u “xalqning, millatning o`tda yonmaydigan, suvda cho`kmaydigan o`lmas e’tiqodidir”. (I.Karimov) Milliy g`oya yoshlar hayotining ma’nosi va mazmunini belgilaydi, millat, Vatan ravnaqi, buyuk kelajakni barpo etish uchun yashash va kurashsh chinaam insoniy saodat ekanligini yaqqol ko`rsatadi. Mustaqil fkirga ega bo`lgan, o`z kuchiga, o`zi tanlagan yo`lning to`g`riligiga ishongan inson porloq kelajakka dadil intilish bilan yashaydi. U jamiyatdagi fikrlarxilma-xilligidan cho`chimaydi, balki zamonaviy bilim va hayot haqiqatiga suyangan holda har qanday g`arazli niyat, tahdid va nitilishlarni fosh qilishga qodir bo`ladi. Xullas, milliy g`oya o`zining eng oliy maqsadi, vazifalai va xususiyatlairga ega. Uning oliy maqsadi yurtimizda ozod Vatan, erkin va farovon hayot, huquqiy demokratik davlat va fuqarolik daiyatini barpo etish yo`lida xalqimizni jipslashtirish, kiishlar ongida mustaqil dunyoqarash va ogohlik hissini kamol toptirish, komil insonni voyaga yetkazish, fuqarolarimida mafkuraviy immunitetni tarbiyalash bilan uzviy bog`liq bo`lib qolaveradi.
Download 1,28 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish