Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

8.  Generatorlarni vodorod sovutgichining gaz-moy sistemasi. elektroliz 
uskunalar 
8.1.  Generatorlarning  gaz-moy  sistemasiga  xizmat  ko‗rsatishda  xavfli  portlovchi  gaz 
aralashmasi  hosil  bo‗lishini  oldini  olish  zarurki,  buning  uchun  quyidagilarga  yo‗l 
qo‗ymaslik kerak: 
-  generator  korpusi  ichidagi  vodorod  moddasida  kislorod  miqdori  1,2  foizdan  ko‗p 
oshmasligi,  po‗kakli  berkitgichda,  puflovchi  bochkada  va  moy  tozalagich 
uskunasining  vodorod  ajratgich  bakida  kislorod  miqdori  esa  2  foizdan  ko‗p 
bo‗lmasligi; 
-  generatorning  tok  o‗tkazuvchi  qismida  vodorod  miqdori  1  foizdan  ko‗p, 
podshipniklar karterida  esa 2 foizdan ko‗p bo‗lmasligi kerak. 
Moy joylashgan  bakda vodorod umuman bo‗lmasligi shart. 
8.2.  Generatordan  vodorod  yoki  havoni  inert  gazi  bilan  siqib  chiqarish  kerak. 
Batamom  siqib  chiqarilgan  gazlarni  mashinadan  chiqish  joyidagi  qolgan  miqdori 
quyidagicha  belgilanadi: 
- havo siqib chiqarilganda qolgan karbonad angidrid gazi miqdori 85 foiz va vodorod 
siqib chiqarilganda  95 foizni  tashkil  qilishi  kerak; 
-  havo  va  vodorod  siqib  chiqarilganda  qolgan  azot  miqdori  97  foizni  tashkil  qilishi 
kerak. 
-  havo  yoki  vodorod  inert  gazi  bilan  generatordan  to‗la  siqib  chiqarilganligini  gazni 
tahlil  qilish  bilan  tasdiqlanadi. 
8.3.  Generatorlar  va  gaz-moy  sistemasi  apparatlarining  korpuslarini  ochishdan  oldin 
vodorod  inert  gazi  bilan, inert gazi esa havo bilan siqib chiqarilishi shart. YOn tomon 
shchitlarini,  tuynuklarni  va  boshqa  joylarni  ochishga  faqat  karbonad  angidrid  gazi 
yo‗qligi  yoki  (azot  siqib  chiqarilganda)  havoda  kislorod  moddasini  etarliligi  (umumiy 
hajmning  20 foizidan ko‗pligi)  aniqlangandan  keyin  ruxsat beriladi. 
8.4.  Korpusidan  vodorodini  siqib  chiqarmasdan,  to‗xtatilgan  sinxron  kompensatorni 
kontakt  halqalari  kamerasini  ochishdan  ilgari,  ushbu  kameraga  inert  gazi  bermay 
turib  kompensator  korpusidan  uni  ajratib  turuvchi  ochib-yopuvchi  uskunaning  zich 
yopilishini  tekshirish  zarur. 
Kameradagi  vodorodni  inert  gazi  bilan  siqib  chiqarib  yuborilgandan  keyin 
(keyinchalik  havo  bilan  ham  siqib  chiqarmasdan),  gazni  tahlil  qilgandan  so‗ng  ish 
boshlash mumkin. 

---

 
136 
8.5.  Gaz-moy  sistemasi  uskunalari  va  quvurlarni  ta‘mirlashga  chiqarilganda  quvurlar 
ajratilishi  yoki  ta‘mirlanayotgan  tarmoqda  vodorod  yoki  inert  gazi  zich 
yopilmaydigan  ochib-yopuvchi  uskunadan  o‗tishini  oldini  olish  maqsadida 
zadvijkalar  qo‗yilishi  shart. 
8.6.  Tarkibida  vodorod  bo‗lgan  gaz-moy  sistemasidan  10  metrdan  kam  uzoqlikda, 
ochiq  o‗t  yoqish  bilan  bajariladigan  ishlar  (elektr  kavsharlash,  gaz  bilan  kavsharlash 
va  boshqa  ishlar)  naryad  bilan  bajarilishi,  buning  ustiga  naryadning  «Alohida 
ko‗rsatmalar»  satriga  ishni  xavfsiz  olib  borishni  ta‘minlovchi  qo‗shimcha  tadbirlar 
qayd  qilinishi  (to‗siq  qo‗yish,  bino  havosida  vodorod  yo‗qligini  tekshirish  va 
boshqalar) shart. 
Vodorod  bilan  to‗ldirilgan  generator  korpuslarida, quvurlarida va gaz-moy apparatlari 
sistemasida o‗t yoqish bilan bajariladigan  ishlarni  bajarish man qilinadi. 
Generatorlar  va  gaz-moy  sistemasi  uskunalari  yaqinida  «Vodorod.  Xavfli