Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

2. Elektr jihozlarini yerga ulash ko‘rsatkichlarini hisoblash tartibi.
1.
Tuproqning solishtirma qarshiligi aniqlanadi. Agar tuproq quruq holatda 
bo‘lsa, solishtirma qarshilik miqdori yerga ulashning tuzatishkoeffitsientiga ko‘paytirib 
olinadi, ya’ni: 
p= r∙k
(1) 
bu erda: 
r 
-tuproqning qarshiligi, (
Om m
); 
k
- yerga ulashning tuzatishkoeffitsenti. 
Ushbu koeffitsientning miqdori iqlim ko‘rsatkichlariga bog‘liq holda 1-
jadvaldan tanlab olinadi. 
1 
- 
jadval. 
Tuproq solishtirma qarshiligini aniqlashdagi tuzatishkoeffitsienti 
Tumanlar tavsifi 
Tumanlap 
1
2
3
4
O‘rtacha past harorat, (°S) 
20-15 
-14...-10 
-10...0 
0...25 
O‘rtacha yuqori harorat, (°S) 
16-18 
18...20 
22...24 
24...26 
Suvning mo‘zlash davri, (kun) 
190..170 
150 
100 
0 
Elektrodlarning turi 
k
 - yerga ulashning tuzatishkoef. 
O‘zunligi 2-3 m bo‘lgan va sterjen 
shaklida ko‘milgan burchaksimon 
po‘lat 
materiallar 
yoki 
pulat 
trubalar 
1,65 
1,45 
1,3 
1,1 
O‘zunligi 10 m va yerga ko‘milish 
chuqurligi 0,8 m bo‘lgan po‘lat 
polosalar yoki armaturalar 
5,5 
3,5 
2,5 
1,5 
 
2.
Elektrodning materiali, profili va o‘lchami tanlab olinadi. Amalda bajarilgan 
ishlarning ko‘rsatishicha, qalin devorli po‘lat trubalarning elektrod sifatida ishlatilishi 
maqsadga muvofiqdir. 

---

136 
Elektrodning 
qarshiligini 
2-jadval
da 
ko‘rsatilgan 
formulalar 
asosida 
aniqlaymiz. Elektrodning qarshiligi uning turiga, o‘lchamlariga, shakliga va ularning 
yerga o‘rnatilish holatiga bog‘liqdir. Elektrodlar gorizontal yoki vertikal holatda 
o‘rnatilishi mumkin. 
2-jadval
dagi formulalarda keltirilgan ko‘rsatkichlarning tahlili 
quyidagicha, ya’ni: 
r
- tuproqning solishtirma qarshiligi, (
Om m
); 
l
, 
l
g
- elektrodning o‘zunligi, (
m
); 
d
- elektrodning tashqi diametri, (m); 
h
- elektrodning yerga ko‘milish chuqurligi, (
m
). 
Yuqori uchi er sathidan past bo‘lgan va vertikal o‘rnatilgan elektrodlar uchun 
h
ning qiymati yer sathidan elektrodning o‘rtasigacha olinadi. 
v
- po‘lat polosalarning eni, (
m
). Burchakli materiallar uchun esa, bir 
tomonining o‘lchami.