Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Osiyo  taraqqiyot  banki  prezidenti  Xaruxiko  Kuroda:  O‘zbekiston  2011-

yilda  yuqori  iqtisodiy  o‘sish  sur’atlarini  yana  bir  bor  namoyon  etdi.  Bu 

muvaffaqiyat,  Yevropada  hamon  davom  etayotgan  global  muammolar  oqibatida 

jahon  iqtisodiyotida  yuzaga  kelgan  mavhum  bir  sharoitni  hisobga  olganda, 

ayniqsa,  g‘oyat  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Jadal  iqtisodiy  rivojlanishning  muhim 

asoslaridan  biri  –  bu  O‘zbekistonning 

tashqi  savdo  pozitsiyalarining 

mustahkamlanishi  va  hukumatning  investitsiya  hamda  islohotlarga  bosqichma-

bosqich  yondashishi,  aniq  strategiyaga  asoslangan  makroiqtisodiy  boshqaruvidir. 

O‘zining  keng  qamrovi  bilan  ajralib  turadigan  bunday  yondashuv  mamlakatni 

tashqi  bo‘hronlardan  himoya  qilish  bilan  birga,  mavjud  imkoniyatlardan  to‘liq 

foydalanish  va  shaharlarda  ham,  qishloq  joylarda  ham  yangi  ish  o‘rinlari  tashkil 

etish orqali yuqori iqtisodiy o‘sishni ta’minladi.  

Ta’lim  va  tarbiya  mamlakat  samaradorligi  hamda  raqobatdoshligini 

oshirishning  muhim omillaridandir. Shu munosabat bilan O‘zbekiston byudjetidan 

ta’lim  sohasiga  ajratilayotgan  xarajatlar  yalpi  ichki  mahsulotning  10-12  foizini 

tashkil  etayotganiga  e’tiboringizni  qaratmoqchiman.  Mamlakat  umumiy  yillik 

byudjetining  qariyb  60  foizi  ijtimoiy  sohaga  yo‘naltirilmoqda  va  buning  yarmi 

ta’lim sohasiga to‘g‘ri keladi.  

---

 

31 

Ta’lim  sohasini  taraqqiy  ettirish  dasturi  va  bu  sohaga  kiritilayotgan 

investitsiyalar  kasb-hunar  ta’limini  rivojlantirishni  ham  o‘z  ichiga  oladi.  12-yillik 

universal  va  majburiy  bepul  ta’lim  dasturi  9-yillik  umumiy  o‘rta  ta’limni  ham 

o‘ziga qamrab oladi. Bu dastur o‘quvchilarga iqtisodiyot  miqyosida eng  istiqbolli 

va  jadal  rivojlanib  borayotgan  sohalar  bilan  bog‘liq  yo‘nalishlar  bo‘yicha  kasb-

hunar  ko‘nikmalarini  egallash  imkonini  bermoqda.  Ta’lim  tizimi,  shuningdek, 

tobora  ko‘proq  texnologiyalar  va  zamonaviy  ommaviy  axborot  vositalari  hamda 

telekommunikatsiya vositalaridan foydalanish negiziga qurilmoqda.  

Hozirgi  paytda  O‘zbekistonda  zamonaviy  vositalar  bilan  jihozlangan  1500 

dan  ortiq  kasb-hunar  kollejlari  va  litseylar  faoliyat  yuritmoqda.  Shuningdek,  59 

oliy  o‘quv  yurti,  Yevropa  va  Osiyoning  nufuzli  oliy  o‘quv  yurtlarining  filiallari 

faoliyat  ko‘rsatmoqda.  Toshkentda  Quyosh  energiyasi  bo‘yicha  xalqaro  ilmiy-

tadqiqot institutining ta’sis etilishi ta’lim sohasida qo‘lga kiritilayotgan yutuqlarga 

yana  bir  yorqin  misoldir.  Kecha  OTB  va  O‘zbekiston  Respublikasi  hukumati 

o‘rtasida mazkur institutni hamkorlikda tashkil etish to‘g‘risida hujjat imzolandi. 

O‘zbekistondagi  katta  qiziqish  uyg‘otayotgan  dasturlardan  biri  –  bu  Bolalar 

sportini  rivojlantirish  jamg‘armasidir.  Bu  innovatsiyalar  va  diversifikatsiyaga 

yorqin  misol  bo‘lib,  intellektual  va  jismoniy  rivojlanishni  sog‘lom  turmush  tarzi 

bilan  uyg‘unlashtirish  nechog‘lik  ulkan  samaralar  berayotganini  yaqqol 

ko‘rsatmoqda.  

Prezident  o’z  ma’ruzasida:  Butun  dunyoda  ko‘zga  ko‘ringan  olim  va 

mutaxassislar,  jahondagi  mashhur  o‘quv  yurtlari,  nufuzli  xalqaro  tuzilmalarning 

rahbarlari  va  vakillari  ishtirokida  O‘zbekistonda  shakllangan  ta’lim  tizimini  isloh 

etish  modeli  va  uni  amalga  oshirish  bo‘yicha  to‘plangan  tajribaning  muhokama 

qilinishi biz uchun yuksak sharafdir. 

Avvalo shuni ta’kidlash zarurki, bundan 15  yil  oldin qabul qilingan,  Kadrlar 

tayyorlash  milliy  dasturi  deb  nom  olgan  Ta’lim  sohasini  isloh  qilish  dasturi 

mamlakatimizda  yangi  jamiyat  qurishning  bosqichma-bosqich  va  tadrijiy 

---

 

32 

rivojlanish  prinsipiga  asoslangan  iqtisodiy  va  siyosiy  islohotlarning  biz  tanlagan 

“o‘zbek modeli” – o‘z taraqqiyot yo‘limizning ajralmas tarkibiy qismidir. 

Ushbu  dastur  jiddiy  izlanish  va  tadqiqotlarning,  jahondagi  taraqqiy  topgan 

ilg‘or  mamlakatlar  tajribasini  umumlashtirishning  natijasi  sifatida  o‘tmishda 

majburan  singdirilgan  kommunistik  mafkuraning  qolip  va  andozalaridan  butunlay 

voz  kechish,  odamlarning,  birinchi  navbatda,  unib-o‘sib  kelayotgan  avlodning 

ongida  demokratik  qadriyatlarni  mustahkamlashga  qaratilgan  bo‘lib,  qisqacha 

aytganda,  bu  dastur  hayotda  o‘z  fikriga,  o‘zining  qarashlari  va  qat’iy  grajdanlik 

pozitsiyasiga  ega  bo‘lgan,  har  tomonlama  yetuk  va  mustaqil  fikrlaydigan  shaxsni 

shakllantirishni maqsad qilib qo‘yadi. 

Uzoq  yillar  davomida  vujudga  kelgan  eski  ta’lim  tizimini  tubdan  qayta 

qurmasdan va isloh etmasdan turib bu maqsadga erishish aslo mumkin emas edi. 

Agarki  O‘zbekistonda  aholining  qariyb  35  foizini  16  yoshgacha  bo‘lgan 

bolalar,  62  foizdan  ziyodini  esa  30  yoshgacha  bo‘lgan  yoshlar  tashkil  etishini 

hisobga  oladigan  bo‘lsak,  bu  islohotlarning  roli  va  ahamiyati  o‘z-o‘zidan 

tushunarli va ravshan bo‘ladi. 

Qabul  qilingan  dasturga  muvofiq,  mamlakatimizda  9+3  sxemasi  bo‘yicha  12 

yillik  umumiy  majburiy  bepul  ta’lim  tizimi  joriy  etildi.  Yurtimizda  amalga 

oshirilayotgan modelning prinsipial xususiyati shundaki, umumta’lim maktabidagi 

9  yillik  o‘qishdan  so‘ng  o‘quvchilar  keyingi  3  yil  davomida  ixtisoslashtirilgan 

kasb-hunar  kollejlari  va  akademik  litseylarda  tahsil  olib,  ularning  har  biri 

umumta’lim  fanlari  bilan  birga  mehnat  bozorida  talab  qilinadigan  2-3  ta 

mutaxassislik bo‘yicha kasb-hunarlarni ham egallaydi. 

O‘zbekistonda  12  yillik  ta’lim  barcha  uchun  majburiy  ekani  qonunlarimizda 

belgilab  qo‘yilgan.  Yana  bir  bor  ta’kidlayman  –  bu  biz  uchun  prinsipial  masala 

hisoblanadi.  Ayniqsa,  olis  qishloq  joylarda,  to‘g‘risini  aytganda,  hamma  ham  12 

yil  o‘qishni  xohlamaydi.  Bugungi  kunda  o‘sib  kelayotgan  yangi  avlodimiz  12 

yillik  majburiy  ta’lim  olish  bilan  birga  aniq  mutaxassislik  va  kasb-hunarga  ega 

bo‘lishi  kerak.  Bu,  ayniqsa,  qizlarimiz  uchun  muhimdir.  Chunki  yosh  oilaning 

---

 

33 

mustahkamligi  avvalo  qizlarning  biror-bir  mutaxassislikni  egallab,  hayotda 

o‘zining  mustaqil  fikri  va  o‘rniga  ega  bo‘lishi  bilan  bevosita  bog‘liqdir.  Shuning 

uchun  ham  barcha  zarur  fanlar  bo‘yicha  umumiy  bilim  beradigan  umumta’lim 

maktablarida  9  yil  ta’lim  olganidan  keyin  yoshlarimiz  majburiy  tarzda  2-3  ta 

zamonaviy  mutaxassislik  bo‘yicha  kasb-hunarlarga  ega  bo‘lishiga  biz  alohida 

e’tibor qaratmoqdamiz.  

O‘n ikki yillik majburiy ta’limdan so‘ng ularning har biri, o‘z xohishiga ko‘ra, 

bakalavr  va  magistr  darajasini  olish  uchun  oliy  o‘quv  yurtlarida  o‘qishni  davom 

ettirishi mumkin.  

O‘tgan  yillar  mobaynida  ta’lim  tizimini  tubdan  yangilash  va  isloh  etish 

bo‘yicha  miqyosi  va  ko‘lamiga  ko‘ra  ulkan  ishlar  amalga  oshirildi.  Qariyb  9,5 

ming yoki mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatayotgan maktablarning deyarli barchasi 

yangitdan  qurildi,  kapital  rekonstruksiya  qilindi  va  zamonaviy  o‘quv-laboratoriya 

asbob-uskunalari  bilan  ta’minlandi.  O‘quv  jarayonini  sifat  va  metodik  jihatdan 

butunlay yangilash bo‘yicha ulkan chora-tadbirlar amalga oshirildi. 

Maktab ta’limi 7 ta tilda: o‘zbek, qoraqalpoq, rus, qozoq, qirg‘iz, turkman va 

tojik tillarida olib borilmoqda. 

Mamlakatimizda  1500  dan  ortiq  yangi  kasb-hunar  kolleji  va  akademik  litsey 

barpo  etildi.  Siz,  konferensiya  qatnashchilarining  ko‘pchiligi  ushbu  bilim 

maskanlari bilan tanishar ekansiz, ular o‘z me’moriy qiyofasi va texnik ta’minotiga 

ko‘ra  eng  yaxshi  oliy  o‘quv  yurtlaridan  aslo  qolishmasligiga  ishonch  hosil 

qilishingiz  mumkin.  Kasb-hunar  kollejlaridagi  zamonaviy  o‘quv-laboratoriya, 

kompyuter va ishlab chiqarish asbob-uskunalari o‘quvchilar uchun umumiy fanlar 

bo‘yicha  nafaqat  to‘liq  bilimlar  hajmini  egallash,  ayni  vaqtda  ushbu  o‘quv 

yurtlaridagi  zamonaviy  texnika  va  texnologiyalarni  o‘zlashtirish  imkonini  ham 

beradi. 

Biz  ta’lim  tizimida  o‘quvchilarning  nafaqat  keng  bilim  va  professional 

ko‘nikmalarni egallashi, ayni paytda chet mamlakatlardagi tengdoshlari bilan faol 

muloqot qilish, bugungi dunyoda ro‘y berayotgan barcha voqea-hodisalar, yangilik 

---

 

34 

va  o‘zgarishlardan  atroflicha  xabardor  bo‘lish,  jahondagi  ulkan  intellektual 

boylikni  egallashning  eng  muhim  sharti  hisoblangan  xorijiy  tillarni  ham  chuqur 

o‘rganishlari uchun katta ahamiyat bermoqdamiz.  

Siz,  muhtaram  konferensiya  ishtirokchilarini,  birinchi  navbatda,  Birlashgan 

Millatlar  Tashkiloti,  Osiyo  taraqqiyot  banki,  Jahon  banki,  Islom  taraqqiyot  banki 

namoyandalari bo‘lgan aziz mehmonlarimizni, dunyoning turli qit’alaridagi 40 dan 

ziyod mamlakatdan tashrif buyurgan vakillarni qutlash va barchangizga o‘zimning 

chuqur  hurmatimni  va  ushbu  anjumanda  qatnashayotganingiz  uchun  samimiy 

minnatdorligimni bildirish menga katta mamnuniyat bag‘ishlaydi.