Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “Umumiy tarix” kafedrasi

XIX asrning birinchi yarmida Rossiyaning ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyoti.Dekabristlar qo'zg'oloni (1825 yil).
XIX asr boshlarida Rossiyada kapitalistik elementlarning paydo bo'la 
boshlashi kuzatiladi. XIX asr boshlarida kelib tukuvchilik sohasida dastlab 
mashinalashgan texnikalardan foydalanila boshlandi. Qishloq xo'jaligida sanoat 
ishlab chiqarishi uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan qand lavlagi yetishtirish, mayin 
junli qo'ychilik rivojlantirildi. Biroq krepostnoylik munosabatlari qishloq xo'jaligida 
radikal o'zgarishlarni amalga oshirishga yo'l qo'ymayotgan edi.XIX asr boshlarida 
Rossiyaning hukumron doiralari ijtimoiy ziddiyatlarni yumshatish uchun davlat 
apparatini kuchaytirishga harakat qildi. Senat qayta tashkil qilinib, kollegiyalar 

---

107 
o'rniga ministrliklar joriy qilindi. 1803 yilgi «Erkin g'allakorlar» haqidagi 
qonunga ko'ra, to'lov yo'li bilan va yer uchastkasi bilan ta'minlash sharti asosida 
pomeshchiklarning dehqonlarni krepostnoylikdan ozod qilishini e'lon qildi. 
Ammo dehqonlarni ozod etish shartlari juda og'ir bo'lib, XIX asrning 
birinchi choragida bor - yo'g'i 47 ming dehqon ozodlikka chiqdi.Aleksandr 1 
hukumronligining dastlabki yillarida mamlakatning ichki va tashqi siyosati 
masalalari «Maxfiy komitet» yig'ilishlarida muhokama qilingan, bu komitetga 
podshoga eng yaqin va ta'sirga ega bo'lgan kishilar a'zo bo'Iishgan. Tilzit sulhi 
(1807-yil) dan keyin Fransiya bilan munosabatlarini biroz yaxshilanishi 
natijasida maxfiy komitet tarkibidagi islohotchilikka moyil bo'lgan byurokratik 
guruh faoliyati kuchaydi. Islohotlar rejasining loyihasini tayyorlash ishi M.M. 
Spyeranskiyga yuklatilgan. Uning lohihasiga ko'ra, Rossiyada konsititutsion 
monarxiya o'rnatish, mulkiy senzrga asoslangan murakkab tizimli vakillar 
organini tuzish, qonun chiqaruvchi alohida « Davlat kengashi» tashkil qilish va 
u qabul qilgan qonunlarni podsho tomonidan tasdiqlanishi nazarda tutilgan cdi. 
Ushbu loyiha Rossiyada burjua o'zgarishlarini amalga oshirishga qaratilgan edi. 
Loyihaning faqat «Davlat kengashi» haqidagi punkti joriy qilindi. Reaktsion 
dvoryanlarning talabi bilan Spyeranskiy vazifasidan ozod etilib, surgun qilindi.