78
ishchilari fransuz ishchilari kabi mehnat huquqini talab qilib 23 avgustda
namoyish uyushtirdilar. Namoyishni tarqatish uchun burjuaziyaning milliy
gvardiyasi qurolsiz ishchilarni o'qqa tutdi. 18 kishi halok bo'ldi, 200 ga yaqin
kishi yaralandi. 1848 yilning oktyabr-noyabr oylarida Venadagi xalq harakati
bostirildi, kurash davomida qo'zg'olonchilardan 5000 kishi qurbon bo'ldi.1849
yilning yanvarida imperiya qo'shini Budapeshtni egalladi. Vengriya poytaxtida
inqilobiy harakatlar bostirildi.1849 yilning 4 martida Venada yangi konstitutsiya
qabul
qilindi.
Konstitutsiya
mart
inqilobi
qo'lga
kiritgan
barcha
muvaffaqiyatlarni bekor qildi. Vengriya avtonomiyasi tugatilib, butun imperiya
hududida yagona markazlashgan davlat boshqaruvi ornatildi. Venadagi mart
inqilobining muvaffaqivatlari Avstriya imperiyasining boshqa viloyatlarida ham
inqilobiy harakatlaming jonlanishiga sabab bo'ldi. 15 mart kuni Pesht
shahrining ishchilar, hunarmandlar, talabalar va ziyolilarning vakillaridan
iborat xalq ommasi demokrat shoir Shandor Petyofi rahbarligida tipografiyani
egallab, avvaldan tayyorlangan 12 talabdan iborat siyosiy dastur chop qildi.
Unda senzurani bekor qilish, seym oidida mas'ul bo'lgan hukumat tuzish,
barshchinani bekor qilish va boshqa talablar aks etgan edi. Bratislav shahrida
majlisga yig'ilgan Vengriya seymi xalq harakatining keng quloch yoyishdan
vahimaga tushib Vengriyada burjua yangilanishlari haqida bir qator qonunlar
qabul qildi, masalan, dvoryanlarning soliq imtiyozlarini va krepostnoylik huquqini
bekor qilish, Vengriya qirolining moliya va harbiy sohalarda mustaqilligi
haqida parlamenttizimini joriy qilish va boshqalar shular jumlasidandir.Venadagi
imperator hukumati ham Vengriyada mustaqil hukumat tuzishga rozilik berdi.
Bu hukumatni graf Batian boshqarib, u Avstriyadan ajralib chiqib, mustaqil
Vengriya davlatini tuzishga harakat qildi.Budapeshtga Avstriya qo'shini
kiritilgach Batian hukumati iste'foga chiqdi. Hokimiyat Layosh Koshut
boshchiligidagi Mudofaa komiteti qo'liga o'tdi. Asosiy e'tiborni ko'p sonli milliy
armiya tuzishga qaralgan Layosh Koshut 1849 yilning bahoriga kelib 170 ming
kishiiik
armiya
tuzdi.Debretsenga
ko'chgan
Vengriya
seymi
Avstriya
imperiyasining yangi konstitutsiyasi qabul qilingan kun - 1849 yil 14 aprelda, unga
javob tariqasida, Vengriyaning mustaqillik deklaratsiyasini qabul qildi. Tezda
milliy gvardiya Budapeshtni egalladi. 1848 yilning 28 iyulida Koshut hukumati
"Vengriyadagi barcha millatlarni teng huquqliligi haqida" qonun chiqardi.1848
yilning 9 iyunida Rossiya va Avstriya qo'shinlari Vengriya qo'shinlariga qarshi
urushga kirishdi. Vengriya respublikasining Fransiya va Angliyadan yordam
olish umidi puchga chiqdi. 13 avgust kuni Vilogash ostonasida Vengriya
qo'shinining so'nggi qismlari tor-mor etildi. Vengriya inqilobi mag'lubiyatga
uchradi.Avstriyada inqilob natijasiz bo'lmadi, dehqonlar to'lov yo'li bilan feodal
tobeligidan ozod bo'ldilar, pomeshchik sudlari bekor qilindi, dvoryanlarning
soliq, sud va harbiy sohadagi imtiyozlari tugatildi.
Do'stlaringiz bilan baham: