Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o


-Mavzu: Asosiy karta va atlaslarning tavsifi, ularni tahlil qilish va



Download 8,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet181/199
Sana01.01.2022
Hajmi8,48 Mb.
#299601
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   199
Bog'liq
topografiya va kartografiya asoslari

23-Mavzu: Asosiy karta va atlaslarning tavsifi, ularni tahlil qilish va 
baholash 
Reja: 
1. Geografik kartalardan tadqiqot quroli sifatida foydalanish. 
2. Geografik karta va atlaslarni tahlil qilish va baholash. 
3. Karta yordamida o`qib o`rganish. 
Geografik kartalardan tadqiqot quroli sifatida foydalanish 
Geografik  kartalar  tabiat  va  jamiyat  tomonidan  yaratilgan  va  atrofimizni 
o`rab turgan borliqni ma’lum bir vaqtdagi tasvir-modeli bo`lib, insonning mehnat 
mahsulidir.  Geografik  kartalar  yordamida  juda  ko`plab  ilmiy  va  amaliy 
muammolar hal qilinmoqda va kelajakda hal qilinishi mumkin. Geografik kartalar 
respublikamiz  tabiiy  va  ijtimoiy-iqtisodiy  geografiyasini  o`rganishda,  geologik 
tadqiqotlarda,  qazilma  boyliklarni  qidirib  topishda,  yer  resurslarini  o`rganib 
undan  oqilona  foydalanishda,  yer  usti  va  yer  osti  suvlarini  geografik  jihatdan 
o`rganib,  ulardan  unumli  foydalanishda  ishlab  chiqarish  kuchlarini  to`g`ri 
joylashtirishda,  hududlardagi  ekologik  vaziyatni  o`rganib,  chora  va  tadbirlarni 
amalga oshirishda va nihoyat harbiy sohada keng foydalanilmoqda. 
So`nggi  10-20  yil  ichida  mavzuli  kartalar  soni  ham  ko`payib,  undan 
foydalanish  yo`llari  kengaymoqda.  Natijada  kartadan  foydalanishning  har  xil 
yo`llari ochilmoqda. Shulardan biri tadqiqot usulidir. 
“Kartografik tadqiqot uslubi” yirik kartograf prof. K.A.Salishev tomonidan 
tavsiya  qilingan,  u  kartografiyaning  alohida  bir  sohasi  sifatida  o`rganila 
boshlandi.  Uning  yozishicha,  kartadan  tadqiqot  mahsuli  sifatida  va  mahsulni 
o`rganish uslubi sifatida foydalaniladi. Kartograf A.V.Gedimin kartadan “mehnat 
mahsuli”  sifatida  foydalanishni  taklif  qilganlardan  biri  hisoblanadi  va 
quyidagicha izohlagan. 
 
Karta 
yordamida 
yechiladigan 
ba’zi masalalar 
Ibti-doiy 
jamao 
davri-da 
Qad-
imgi 
Yunon-
iston  va 
Rim 
O`rta asrlarda 
Yangi davrda 
Hoz-irgi 
davrda 
dastlabki 
yrta 
asrda 
XIII-
XVII 
asr-
larda 
XIX 
asr-
gacha 
XIX  asr  va 
XX 
asr 
boshlarida 
Geografik 
ob’ektlarni 
o`zaro 
joylanishini  kartada  aniqlash  va 
oriyentirlash. 
 
 
 
 
 
 
 
Kartaga  qarab  masofa,  yo`nalish 
va 
maydonlarni 
aniqlash 
(kattaligini taqqoslash yo`li bilan) 
 
 
 
 
 
 
 
Jadvalning davomi 


Joyda kartaga qarab oriyentirlash. 
 
 
 
 
 
 
 
Kartani  ma’naviyat  jihatdan  ta’sir 
qilishda foydalanish 
 
 
 
 
 
 
 
Karta  bo`yicha  masofa  (uzunlik) 
va yo`nalishlarni o`lchash 
 
 
 
 
 
 
 
Kartadan  har  xil  ma’lu-motlarni 
tushiruvchi 
asos 
sifatida 
foydalanish 
 
 
 
 
 
 
 
Kartada maydonlarni o`lchash 
 
 
 
 
 
 
 
Kartada  balandlik,  qiyaliklarni  va 
relef 
bilan 
bog`liq 
bo`lgan 
masalalarni hal qilish 
 
 
 
 
 
 
 
Ilmiy  jihatdan  umumlashtirish  va 
bashoratlash 
 
 
 
 
 
 
 
Kartadan  voqea  va  xodisalar, 
dinamikasini,  tarkibini  va  o`zaro 
bog`liqligini  o`rganish.  Tabiatni 
muhofaza qilish  va uni monitoring 
qilishda foydalanish 
 
 
 
 
 
 
 
 
A.V.Gediman  ana  shu  jadvalni  tuzib,  kartadan  qaysi  vaqtda  qanday 
yo`nalish  va  maqsadlar  uchun  foydalanish  yo`llarini  ko`rsatib  berdi.  Jadvalda 
karta  yordamida  yechimini  topish  mumkin  bo`lgan  masalalar  berilib,  ularning 
vaqt  bo`yicha foydalanish  darajasi  aks  ettirilgan.  Natijada ibtidoiy  jamiyatdan  to 
shu vaqtgacha kartadan qanday maqsadlar uchun foydalanilganligi ko`rsatilgan. 
Prof.  A.M.  Berlyant  bu  sohani  chuqurlashtirib,  ilmiy  va  nazariy  jihatdan  
rivojlantirdi,  kartografiyaning  asosiy  bir  tarmog`i  sifatida  ba’zi  kartograf 
mutaxassislar  tayyorlaydigan  oliy  o`quv  yurtlarida  maxsus  fan  sifatida  o`qitish 
yo`llarini isbotlab berdi. 
 

Download 8,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   199




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish