Xatoligi yo`q chiziq
Umrayevning to`g`ri silindrik proyeksiyasida kartografik to`rning tasvirlanishi.
Bu proyeksiyada o`rtanchi meridian qilib Grinvich meridiani emas balki
30
0
sharqiy uzunlikdagi meridian qabul qilingan, unda Yevrosiyo materigi to`liq
tasvirlanadi. Boshqa proyeksiyalarda tuzilgan dunyo kartalarida o`rtanchi
meridian deb Grinvich meridiani qabul qilingan, unda Chukotka yarim oroli
Osiyodan ajralgan holda tasvirlanar edi. SNIIGAiK proyeksiyasida Rossiya ham
bir butun holda va kamroq xatolik bilan tasvirlanadi.
Xatolik xarakteriga ko`ra bu ixtiyoriy proyeksiya bo`lib, teng burchakli va
teng maydonli proyeksiyalar orasidadir. Eng katta maydon xatoligi qutbga yaqin
hududlarga to`g`ri keladi, masalan, Grenlandiya oroli 2 marta (
r
= 2) katta, Afrika
birmuncha kichikroq (
r =
0,8) qilib tasvirlanadi.
1949 yilda geodezist N.A.Urmayev to`g`ri silindrik proyeksiya ishlab chiqdi
va undan dunyo kartalarini tuzishda foydalanadigan bo`ldi. Uning Merkator
proyeksiyasidan farqi shuki, u kamroq cho`zilgan. Natijada maydon xatoligi
ancha kamaygan. Masalan, 45
0
, 60
0
va 75
0
kengliklarda maydon xatoligi 1.6, 2.8
va 6.5 ga teng.
xаtoligi yo`q chiziqlar
xаtoligi yo`q
nuqtalar
xatoligi yo`q
nuqtalar
SNIIGAiK ning ko`p konusli proyeksiyasida dunyo kartasining
tasvirlanishi. Maydon xatoligi
r
va burchak xatolik
ko`rsatilgan, bosh
masshtab 1:350 000 000.
Bu shartli proyeksiyalar hisoblanib, o`rta maktab atlaslaridagi soat
mintaqalari kartasi tuzilgan.
Dunyo
kartalarini
tuzish
uchun
har
xil
proyeksiyalardan
foydalanilmoqda. Masalan, Aitov-Gammer proyeksiyasi, XIX asr oxiri XX asr
boshlarida ishlatilib, unda Yer sharining hammasi ellipsda tasvirlangan,
o`rtanchi meridian sifatida Grinvich meridiani olingan. Nol xatolik chiziq ham,
nol xatolik burchak ham proyeksiyaning markazi hisoblanadi.
Dunyo kartalarini tuzishda har xil variantdagi G.A.Ginzburg
proyeksiyalaridan foydalanilmoqda. Masalan, SNIIGAiK (1950) nomli ko`p
konusli proyeksiya 6-sinf o`quv atlasidagi va devoriy dunyo kartalari
SNIIGAiK ning BSAM variantida (29-rasm) va FGAM (Fiziko-
geograficheskiy atlas mira 1964) variantlaridan foydalanilmoqda.
Bu proyeksiyalar bir-birlaridan o`ziga xos xususiyatlari bilan farq
qiladi. Dunyo kartalarini oddiy usulda, ya’ni grafik yo`l bilan ham chizish
mumkin. Masalan, Fransuz kartografi Sonson taklif qilgan proyeksiya teng
oraliqli psevdotsilindrik proyeksiyasidir. Bu proyeksiyada Afrika, Janubiy
Amerika va Avstraliya kartalarini chizish qulaydir.
Do'stlaringiz bilan baham: |