Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi

 

2.1.4.Yordamchi  maktabda  yozma  nutqning  buzilishlarini  to'g'rilash 

bo'yicha logopedik ishlarning o'ziga xos tomonlari 

 

Aqli  zaif  o'quvchilarda  yozma  nutqdagi  buzilishlarni  bartaraf  etishda 

oliy  nerv  faoliyatining  o'ziga  xos  tomonlarini,  aqli  zaif  bolalarni 

psixopatologik o'ziga xosliklarini ham hisobga olish zarur. 

Shu  munosabat  bilan  yordamchi  maktabda  o'qish  va  yozuv 

buzilishlarini  korreksiyalash  (to'g'rilash),  idrok  qilish  faoliyatining, 

qiyoslashning,  analiz  va  sintezning  rivojlanishi  bilan  uzviy  bog'langan 

bo'lishi  kerak.  Masalan,  fonetik  jihatdan  yaqin  bo'lgan  tovushlarni 

qiyoslashdan  keng  foydalaniladi  (akustik,  artikulator  -  akustik,  disgrafiya, 

fonematik disleksiya), shuningdek, gap qurilishining analizi, so'zning  tovush 

bo'g'in  strukturasining  analizi  va  ko'rish  analizi  —  sintezidan  ham  keng 

foydalaniladi. 

Yordamchi  maktabda  yozma  nutq  buzilishlarini  bartaraf  qilishda  turli 

psixik  funksiyalarni,  eng  kichik  shakllaridan  boshlab,  rivojlantirish 

zaruriyati  tug'iladi.  Xususan,  fonematik  analiz  va  sintezning  rivojlantirilishi 

---

 

46 

unli tovushni boshqalari doirasida ajratib ko'rsatishdan boshlanadi. O'qish va 

yozuvdagi  buzilishlarni  bartaraf  qilish,  og'zaki  nutq  buzilishlarini  sistema 

sifatida to'g'rilash bilan uzviy bog'liq ravishda o'tkaziladi. 

Aqli  zaif  o'quvchilarning  o'qishdagi  buzilishlari  1-sinfdayoq,  ya'ni 

yozuv  jarayonining  2-sinfdagi  buzilishlaridan  oldin  namoyon  bo'ladi.  Buni 

aqli  zaif  bolalarda  o'qish  jarayoniga  qaraganda  kechroq  o'zlashtiriladigan 

yozuv  jarayonining  murakkabligi  bilan  tushuntirish  mumkin.  Shu  sababli 

yordamchi  maktabda  logopedik  ishni  o'qishdagi  buzilishlarni  to'g'rilashdan 

boshlash  lozim.  Birvaqtningo'zida disgrafiya  profilaktikasini amalga oshirib 

borish  zarur,  chunki,  disgrafiya  bilan  dileksiya  mexanizmi  ko'p  tomondan 

bir-biriga o'xshash. 

Shunday  qilib,  yordamchi  maktabda  logopedik  ishlar  ko'plab  o'ziga 

xosliklarbilan  xarakterlanadi,  bular  oliy  nerv  faoliyati,  aqli  zaif  bolalarning 

psixologik  o'ziga  xos  tomonlari,  shuningdek,  bu  bolalarda  nuqsonlar 

strukturasi, mexanizmlari, simptomatikalaridan kelib chiqadi.