Navoiy davlat pedagogika instituti «ijtimoiy fanlar» kafedrasi

Tabiat falsafasi

Tabiat tushunchasi. Tabiat tushunchasining keng va tor ma’nosi. Falsafa tarixida tabiatga munosabat. Tabiat va jamiyatning o’zaro aloqadorligi. XX asr voqeligi: Ekologik tanglik. Geografik muhit tushunchasi. Geografik muhit parametrlari. Ijtimoiy rivojlanish va geografik muhit. Geografik maktablar. Tabiiy qonunlar konsepsiyasi. Geografik determinizm. Ijtimoiy determinizm. Geosiyosat. Ijtimoiy ekologiya. Ekologik falokatlar tarixi. Ekologiyaning kelib chiqishi. Ijtimoiy ekologiya muammolari. Ekologik muammoning falsafiy ma’nosi.Biosfera. Noosfera – insoniyat geologik kuch sifatida. YAngi borliqning shakllanishi. Inson va noosfera. Koevolyutsiya.

Inson borlig’i

Inson borlig’ining o’ziga xos xususiyatlari. Falsafa tarixida inson borlig’iga munosabat. Jon haqidagi falsafa. Individuallik borlig’i. Ongning tabiati. Ong va jonning tenglashtirilishi. Ong haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi. Ongsizlik. Individual ong borlig’i. Ijtimoiy ong borlig’i. Irratsionalizm ong haqida. Ong bosh miya funksiyasi sifatida. Ong falsafiy muammo sifatida. Ongning materialistik konsepsiyasi. Til va ong. O’zlikni anglash.

O’zaro aloqadorlik va rivojlanish qonunlari

Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolyutsiyasi. Dialektika rivojlanish asosi. Dialektikaning asosiy tushunchalari: Narsa tushunchasi. Aloqa. Aloqa uchun asos. Dialektikaning muqobillari. Rivojlanish va o’zgarish tushunchasi. Taraqqiyot tushunchasi. Taraqqiyotning turlari. Asosiy falsafiy qonunlar. Qarama-qarshilik va ziddiyat. Qarama-qarshiliklarning tasnifi. Ziddiyatlarning tasnifi. Ayniyat va tafovut. Ziddiyatlarning turlari. Miqdor o’zgarishlari va sifat o’zgarishlari dialektikasi. Sifat, miqdor, me’yor, xossa, sakrash, sakrashning turlari. Inkorni-inkor. Inkorni inkorda vorisiylik.

Falsafa kategoriyalari

Falsafa tarixida kategoriyalarga turli yondashuvlar. YAkkalik, xususiylik, umumiylik. Kategoriya tushunchasi. Fan kategoriyalari, xususiy ilmiy kategoriyalar, falsafa kategoriyalari: butun, qism, sistema, element, struktura. Sistemalarning o’ziga xos xususiyatlari. Sistemalarning tiplari. Mexanik yaxlitlik, noorganik yaxlitlik, orrganik yaxlitlik. Mohiyat va hodisa, mohiyat va mavjudlik, mazmun va shakl, zaruriyat va tasodif. Zaruriyat va tasodif dialektikasi. Sabab va oqibat. Sabab va oqibat dialektikasi. Bahona va shart. Sinergetika sababiyat haqida. Determinizm va indeterminizm. Imkoniyat va voqelik. Imkoniyatning turlari. Abstrakt va muayyan imkoniyat.