Navoiy davlat pedagogika instituti fizika matematika fakulteti informatika o

Blok-sxema. Tasvirning ishrtli-chizma turini ko’rib chiqamiz. Sxema bu materialni chizma tasviri 
hodisalar qismlari va xossalari shartli belgilar orqali beriladi, aloqa va muloqotlar esa qismlarni 
o’zaro o’rnatilishi va ikki tomonlama ko’rsatkichlar orqali. Jadvallar kabi sxemalar turli formatda 
bo’ladi,  ular  ekran  betini  qismini  egallaydi,  butun  betni  yoki  bir  necha  betli  bo’ladi. 
Chizma vositalar yordamida sxemani yana shunday jixozlasa bo’ladi: 

 
turli ranglar orqali; 

 
rasmlar orqali; 

 
shriftlar tanlash orqali; 

 
aniq sonli qismlar va aloqalar orqali; 

 
sxemaning harakatlanish samarasi orqali; 
Shartli-chizma  ko’rgazmalilikka  nafaqat  sxemalar,  balki  grafik,  diagramma,  aplikatsiyalar, 
sxemali  rasmlar  kiradi.  Ular  xodisa,  voqea,  jarayonlarning  aloqa  va  muloqotlarini  aniqlashga 
ishlatiladi,  matn  qismini  obrazli  tasavvurini  shakllantiradi.  Matniqiy  ketma-ketlik  va  ko’p 
ob'ektlarni tasvir orqali solishtirish hosil bo’ladi. Sxemalar bir necha turlarga bo’linadi: statik va 
harakatli.  Tushuncha,  jarayon  va  hodisalarni  tarkibiy  qismlarini  ko’rsatuvchi  mantiqiy  qismlar 
mantiqiy ketma-ketligini aniqlaydi.Boshqa tasvirlarni sxematik tasvir bilan taqqoslash real obraz 
yaratadi.Sxemani  aniq  tilga  oid  material  to’ldirishi  mumkin,  lekin  hajmini  chegaralash  kerak, 
chunki  sxema  ortiqcha  yuklanadi,  bu  esa  sxemaning  qiymatini  yuqotadi.Gigiena  normasiga 
keltiruvchi  sxemalar  yengillashadi,  qachonki  material  zich  o’rnatilsa  va  shartli  belgilar  ongli 
joylashsa. Ular fikr va diqqatni  jamlaydi,  mezonlarini  anglatadi, lekin aniq  xulosalar bermaydi, 
fikrlash  faolligi  talab  qilnadi,  mustaqil,  abstrakt  fikrlashga  undaydi,  quyidagi  talablarga  rioya 
qilish  kerak:  tushuntiruvchi  so’zlar  kamroq  ishlatilishi  yuqori,  pastki  va  joy  qoldirish  ranglar-
rangbarangligini  yo’qotish;  tarkibiy  qismlar  soni  va  aloqalar  matn  parchasi  mazmuni  va 
xarakteriga mos bo’lishi kerak. 
   Animatsiya 
Elektron  darslik  bosma  o’quv  materialini  barcha  tomonlarini  saqlash  va  zamonaviy 
texnologiyalarni qo’llashga imkon beradi. Dinamik tasvirga statik tasvirni ko’z oldiga keltirish. 
Animatsiya bu harakat samarasini joriy etish jarayonidir. Animatsiya quyidagilarni taminlaydi: 

 
matn axborotini qismlab beradi; 

 
tasvir qismlarini so’zsiz harakatiing jarayoni; 

 
rasm harakati (so’zsiz); 

 
fizik va kimyoviy jarayonlar; 

 
texnologik jarayonlar texnik konstruktsiyalash; 

 
tabiiy hodisalar jarayoni; 

 
siyosiy hodisalar jarayoni; 

 
sotsial hodisalar jarayoni;