Navoiy davlat pedagogika instituti fizika matematika fakulteti informatika o

Axborot almashuv tizimlari.  
Axborot almashuv tizimi xizmat ko`rsatishning yangi 
turi hisoblanib, elektron xotiralar orqali ma’lumot almashish jarayonini avtomatlashtirilgan holda 
amalga  oshiradi.  Bu  tizim  elektron  aloqaning  bir  ko`rinishi  bo`lib,  matnli  ma’lumotlarni 
abonentlar  o`rtasidagi  almashuvini  ta’minlaydi.  Har  bir  xabar  xususiy  xotiralarda  saqlanadi  va 
avtomatik tarzda tizimlar o`rtasida almashinadi. 
Foydalanuvchi  harflar  dastasi,  displey,  bosgich  va  boshqa  qurilmalar  yordamida  matnli 
ma’lumotlarni  uzatadi  va  qabul  qiladi.  Bunda  matnlar  turli  muharrirlar  yordamida  tahrirlanishi 
mumkin. Tegishli ma’lumotlar bilan bog`lanishda maxsus qoida va qurilmalar ishtirok etadi. Bu 
jarayon interfeys buferi, xotira buferi va ma’lumotlarni uzatish apparati orqali boshqariladi (8.4-
rasm). 
 
 
 
 
MB 
Komputer 
Telefon tarmog`i 
Modem 
Televizor 
Adapter 
Xarflar dastasi 
Telefon 
Harflar dastasi 
Bosgich 
Komputer 
Xotira 
Muharrir 
Xotira buferi 
Ma’lumotlarni 
uzatish apparati 

---

91 
 
 
8.4-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi 
 
Teletekst tizimida har bir xabar 2400 bitG`sek tezlikda uzatiladi. A4 o`lchamli qog`ozlarda 
1500 belgi joylashadi. Har bir belgi 8-razryadli raqamlar bilan shifrlanadi va sahifa 5 sek. Ichida 
uzatiladi. 
Teletekst  tizimi  matnli  ma’lumotlarni  televizor  signallari  bilan  bir  qatorda  uzatishga 
mo`ljallangan.  Har  bir  televizion  signal  o`rtasida  ma’lum  bir  vaqt  bo`sh  qoladi.  Ana  shu  vaqt 
oralig`ida  36  KbitG`sek  tezlikda  tegishli  ma’lumotlar  uzatiladi.  Telemarkazda  kelayotgan 
ma’lumotlar  ajratiladi  va  yuborilayotgan  xabar  vaqt  oralig`ida  qayta  takrorlanadi.  8.5-rasmda 
teletekst tizimining ko`rinishi tasvirlangan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8.5-rasm. Teletekst tizimining ko`rinishi 
   
  Matn ko`rilayotgan vaqtda televizor tasvirlari ko`rinmaydi. Teletekst tizimi yordamida 
oynoma va ro`znomalardan olingan maqolalar uzatilishi mumkin.