Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti fizika va astronomiya o

Kerakli asbob va jihozlar: Mekroskop, chizg‘ich, etalon lenika, sim qirqimlari.
Ishning maqsadi: Mikroskopning tuzilishi, ishlashi prensipi va optik sxemasi bilan tanishish.


Nazariy qism
Nurlar optikasi prensiplari asosida ishlovchi asboblar turli maqsadlarda qo‘llaniladi: Ob’ektlarni ko‘rishda ko‘zda madad beradi. Buyumlarni haqiqiy ta’sirini hosil qiladi. Yoritilganlikni o‘zgartiradi va hokazo. Anashunday vezual asboblardan biri mekroskopdir.
Mekroskop – zarrabin ko‘zga ko‘rinmaydigan juda mayda narsalarni kattalashtirib ko‘rsatadigan optic asbob. Mikraskopni 1609-10 yillarda G.Galiley ixtiro qilgan. 1677 yilda Gallandiyalik biolog A.Levenguk 300 marta kattalashtirilgan darajada mikroskopni takomillashtirdi. Hozirgi vaqtda yanada takomillashtirilgan electron mekroskoplar yaratilgan.
Mikroskop asosan taglik – 19, dastak-25, tubus-28, buyum stolchasi-22, qupol fokuslovchi kremal’yer-26, aniq fokuslovchi mikrometr-21 ventdan tashkil topgan.

a) 1-rasm b)
Optik qismi tubis deb ataluvchi trubka uchlariga o‘rnatilgan qisqa fokusli linza ob’ektiv va uzun fokusli linza (lupa) - akulyardan tashkil topgan.
Buyum y ob’ektiv fokusiga yaqinroq ga okulyar orqali qaraladi. Okulyar shunday o‘rnatiladiki bunda movhum tasvir yaxshi ko‘rish masofasida hosil bo‘lsin. Rasm 1b optic asboblar kattalashtirish ajrata olish qobiliyati obektivning kuchi bilan haraktirlanadi. Mikroskopning kattalashtirilishi ob’ektiv va okkulyar kattalashtirilishlarining ko‘paytmasiga teng.
(1)
l- tubusning keltirilgan uzunlik
Δ-yaxshi ko‘rish masofasi (25sm)
-mos holda ob’ektiv va okkulyarning focus masofasi
Tasvirning sifati orqali xaraktirlanadi va u mikroskop uchun arang ajratiladigan nuqtalar oralig‘i orqali aniqlanadi.
(2)
(3)
-yorug‘likning to‘lqini uzunligi.
δ- ajrata olish qobiliyati
Bir jinsli muhitda nuqtaviy manbaning yorug‘lik energiyasi oqimi barcha yunalishlarda birlik zichlik bilan tarqaladi, lekin optik asbobning ob’ektivi orqali o‘tgan yorug‘lik oqimi uning o‘lchamlariga bog‘liq.
(4)
E_o- Yoritilganlik.
d-Linzaning diametric. Buyumning tasviri fakal tekislikda joylashgan bo‘lib uning chiziqli o‘lchami f yuzasi esa uning kvadratiga proporsionaldir. s f² tasvirning yoritilganligi uchun E= ni yoza olamiz. Bu yerda ob’ektivning kuchi deb yuritiladi.