Navoiy davlat pedagigika instituti tabiiy fanlar fakulteti

choh

Д-фруктоза
cho ch - OH

H—	OH
	H
H	OH
H C	:h2oh

n

C = О

ho—	H
H	OH
H C	:h2oh

OH^-

Jt

CHO

ho—	H
	H
H	OH
H C ма	:h2oh нноза

7. 
   Alkillash reaksiyasi. Monosaharidlar alkillanganda ular yarimatsetallar shaklida reaksiyaga kirishadilar, ularga metil spirti bilan xlorid kislota aralashmasi ta’sir ettirilganda alkillash glyukozid gidroksili hisobiga boradi. Metil xlorid bilan kumush oksidi aralashmasi ta’sir ettirilganda esa qolgan 4 ta gidrokisl guruhi alkillanadi va pentametil-D-glyukozani hosil qiladi.
   

CH₂0H
CH₂0H

H

hO

H

CHOH —³—► HCl

CH3C1

Ag2°*

HO

О H

h N

OH H

OH

О H

h N

OH H

OCH

H OH

H OH

CH₂0CH₃
CH2OCH3

0 H

N

0 H

h N OCH Н У oh

Н OCH

H

H

кислотали гидролизлаш - H₂0, H+

H

0CH₃ H

0CH₃ OCH

H₃C0

H₃C0

H

8. 
   Glyukozaga sirka angidridi bilan ta’sir ettirilganda pentaatsetilgyukoza hosil bo’ladi:
   

ch₂oh
CH₂0C0CH₃

0 H

N

H

H

+5(CH₃C0)₂0^

-5CHC00H

H

oh h

H

OCOCH

OH

HO

H₃C0C0

OH

H

OCOCH3H H OCOCH

0 H

N

9. 
   Degidratlash reaksiyasi. Pentozalarga suyultirilgan sulfat kislota qo’shib qizdirilganda furfurol, geksozalardan oksimetilfurfurol hosil bo’ladi. Oksimetilfurfurol beqaror bo’lganligi sababli gidrolizlanib lavulin kislotaga aylanadi:
   

HO - CH - CH - OH : i i ; h - ch с - H

_r_c'ho"

H+

-3H₂0

\q/^sCHO

фурфурол

iho oH

HO - CH - CH - OH

I I

HO - Ш2 CH CHO H0CH₂ oh

-3H2O

HOH₂C^q/'CHO

а-оксиметилфурфурол

CH - CH CH₂ - CH₂ CH₂ - CH₂

_x=219:50=98,65g 111 17

^mo'^y“’ = М - m, 18

Mavzu: Metallarning umumiy xossalari Reja: 1. Metallarning olinish usullari 47

2.Metallarning tabiatda tarqalishi 47

3.Metallarning fizik kimyoviy xossalari 47

Fe + 2HC1 —> H₂ + FeCl₂ 50

Fransuz fizigi Gey-Lyussak (1778-1850) hajmiy (titrimetrik) analizni ishlab chiqdi. 53

Mavzu: Massalar ta’siri qonunining geterogen sistemalarga qo’llanilishi 58

„ I I 71

I I 71

I I 71

³ I 71

‘ ,x >^4,x 84

Jt 97

Левулин кислота

10. 
    Monosaharidlarning bijg’ishi. Monosaharidlar fermentlar ishtirokida bijg’iganda oxirigi mahsulot sifatida ishlatilayotgan fermentning turiga qarab etil spirti, atseton, glitserin va boshqa mahsulotlar hosil ulishi mumkin:
    

C₆H₁₂0₆ ^3имаза ► 2CH₃CH₂0H + 2C0₂

Monosaharidlar oziq-ovqat sanoatida ahamiyatga ega.

Oligosaxaridlar. Disaxaridlar.

Disaxaridlar (biozlar) gidrolizlanganda ikki molekula monosaxaridlarni hosil qiladilar. Disaxaridlar ikkiga - qaytariladigan va qaytarilmaydigan disaxaridlarga bo’linadilar.

Qaytarilmaydigan disaxaridlarga tregaloza (qo’ziqorin shakari) misol bo’ladi. Bu disaxarid tautomeriyaga uchramaydi. Chunki efir bog’i ikkita glyukozid gidroksili hisobiga hosil bo’lgan.


Qaytariladigan disaharidlarga mal’toza misol bo’ladi (solod shakari):
CJOH ch₂oh




н он н OH









Maltoza tautomeriyaga uchray oladi. Chunki efir bog’ hosil bo’lishida faqat bitta glyulkozid gidroksili ishtirok etadi. U ochiq aldegid guruhini saqlaydi. Shuning uchun karbonil guruhi uchun xos bo’lgan reaksiyalarni barchasiga kirisha oladi.













Disaxaridlar orasida saharoza (qand lavlagi shakari, shakar-qamish shakari) tabiatda keng tarqalgan. U qand lavlagidan (quruq lavlagidan tarkibida 28% gacha saharoza bor), shakar-qamishdan olinadi. Saharoza fruktoza bilan glyukozadagi glyukozid gidroksillari hisobiga suv chiqib ketishi natijasida hosil bo’lgan qaytarilmaydigan disaxarid:

choh







Saxaroza gidrolizlanganda glyukoza va fruktoza hosil qiladi.

O’ngga buruvchi saharoza gidrolizlanganda burish burchagini o’zgartiradi va chapga buruvchi fruktoza va o’ngga buruvchi glyukoza aralashmasi hosil bo’ladi. Bu hodisaga inversiya deyiladi. Hosil bo’lgan aralashmani esa - sun’iy asal yoki invert shakar deyiladi. Inversiya katalizatori bo’lib fermentlar va kislotalar xizmat qiladi.

Shakarga o’xshamagan polisaxaridlar Shakarga o’xshamagan disaxaridlardan kraxmal va sellyuloza tabiatda keng tarqalgan. Ular glyukoza qoldiqlaridan tashkil topgan. Polisaxaridlarning molekulasi hosil bo’lishida glyukozid va uglevodorodlardagi gidroksil guruhlari ishtirok etadi. Ayrim hollarda oltinchi gidroksil ham qatnashishi mumkin.

Kraxmal va sellyuloza (СбНюОб^ yoki [СбН702(0Н)з] umumiy formula bilan ifodalanadi.

ch₂oh ch₂oh

H OH H OH