Navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali

            
Anorganik  kislota  va  ishqorlar  ishlatiladigan  ishlab  chiqarish  obyektlarida 
qo‘llaniladigan texnik qurilmalar uchun ulardan foydalanishning konkret sharoitlarini 
hisobga  olgan  holda  xizmat  muddati  (resurs)  belgilanadi.  Xizmat  muddati 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar foydalanish hujjatlarida ko‘rsatiladi. 
 
Kislota va ishqorlarni saqlash 
 Belgilangan  maqsadiga  ko‘ra  kislota  va  ishqor  omborlari  quyidagi  turlarga 
ajratiladi: 
a)  kislota  va  ishqorlarni  vagon-sisternalarda  oladigan  iste’molchi 
tashkilotlarda kislota va ishqorlarning rezervuarlardagi sarf omborlari; 
b)  tashkilotning  kislota  va  ishqorlar  yetkazib  beriladigan  vaqtlar  oralig‘idagi 
joriy  ehtiyojlari  uchun  zarur  miqdorlarda  saqlash  uchun  mo‘ljallangan  kislota  va 
ishqorlarning taralardagi sarf omborlari. 
 Korxona  yoki  tashkilot  hududida  bir  vaqtda  saqlanadigan  suyuq  kislota  va 
ishqorlarning miqdori minimal bo‘lishi va loyihada asoslanishi kerak. Korxona yoki 
iste’molchi tashkilot uchun suyuq kislota va ishqorlarning yo‘l qo‘yiladigan miqdori 
har qaysi iste’molchining 30 sutkalik ehtiyoji miqdoridan oshmasligi kerak. 
Respublikaning  uzoq  tumanlarida  joylashgan  korxonalar,  shuningdek  kislota 
va  ishqorlar  vagonlarda  yetkazib  beriladigan  iste’molchilar  uchun  saqlanadigan 
zaxira  miqdorlarining  “Sanoatkontexnazorat”  davlat  inspeksiyasi  bilan  kelishilgan 
holda loyihada asoslangan oshirilishi ruxsat etiladi. 
 To‘kilgan kislotaning bir qismi qisqa muddat (1 — 3 minut) da atmosferaga 
o‘tishi  natijasida  bulut  (birlamchi  bulut)  yuzaga  kelishi  mumkin  bo‘lgan 
konsentratsiyalangan  kislotalar  saqlanadigan  omborlar  uchun  o‘rnatilgan  tartibda 

---

 
tasdiqlangan  kimyoviy  xavfli  obyektlar  va  transportda  sodir  bo‘lgan  avariya 
(buzilish)lar  chog‘ida  kuchli  ta’sir  ko‘rsatuvchi  zaharli  moddalar  bilan  zararlanish 
ko‘lamini  bashoratlash  uslubiyoti  bo‘yicha  xavfli  hudud  radiusi  hisoblab  chiqiladi. 
Birlamchi  kislota  buluti  hosil  bo‘lishi  ehtimoli  ishlab  chiqarishda  ishlatiladigan 
kislotalarning  xossalari  asosida  ombor  loyihachisi  tomonidan  belgilanadi,  ishlab 
turgan  omborlar  uchun  esa  buni  loyihani  ishlab  chiqqan  tashkilot  yoki  tegishli 
ixtisosdagi  ekspertiza  tashkiloti  bilan  kelishilgan  holda  korxonalarning  o‘zi 
belgilaydi. 
Hisobiy  xavfli  hudud  radiusi  chegarasida  turar  joylar,  madaniy-maishiy 
maqsadlardagi obyektlarni joylashtirish ruxsat etilmaydi. 
 Birlamchi  bulut  hosil  qilishi  mumkin  bo‘lgan  kislota  omborlari  hududida 
uning  har  qanday  nuqtasidan  ko‘rinib  turadigan  shamol  yo‘nalishini  ko‘rsatkich 
o‘rnatilgan,  gazlanganlik  ustidan  avtomatik  nazorat  va  avariyaviy  suyuqlik  chiqishi 
to‘g‘risida bildiruvchi signalizatsiya bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak. 
 Kislota va ishqorlar ombori hududida omborning ishlab chiqarish faoliyatiga 
bevosita  aloqasi  bo‘lmagan  obyektlarni  joylashtirish,  begona  shaxslarning  bo‘lishi 
ruxsat etilmaydi. 
 Kislota  va  ishqorlar  omboridan  korxonaning  suyuq  kislota  va  ishqorlar 
iste’moli  bilan  bog‘liq  bo‘lmagan  ishlab  chiqarish  va  yordamchi  obyektlarigacha 
minimal  masofa  qurilish  me’yorlari  va  qoidalarining  sanoat  korxonalari  bosh 
rejalariga  qo‘yiladigan  talablariga  muvofiq  va  xavfli  hudud  radiusini  hisobga  olgan 
holda  belgilanadi.  Hisobiy  xavfli  hudud  radiusida  joylashgan  ishlab  chiqarish 
obyektlari xavfli  vaziyatlar  yuzaga  kelganligi to‘g‘risida xabar  beruvchi  tizim  bilan 
jihozlangan  bo‘lishi,  xodimlar  esa  tegishli  yakka  tartibda  himoyalanish  vositalari 
bilan ta’minlanishi kerak. 
 Birlamchi  kislota  buluti  yuzaga  kelishi  ehtimoli  bo‘lgan  yangi 
loyihalanayotgan  kislota  omborlari  boshqa  bino  va  inshootlarga  nisbatan  pastroq 
joylarda  va  eng  yaqin  joylashgan  aholi  punktlariga  nisbatan  asosiy  shamol 
yo‘nalishlarining shamol esadigan tomonidan joylashtirilishi kerak. 
 Kislotalarni  saqlash  uchun  mo‘ljallangan  po‘lat  ombor  sarf  idishlari  ularga 
nam  havo  va  namlik  tushishiga  yo‘l  qo‘ymaydigan  vositalar  (qurilmalar)  bilan 
ta’minlangan bo‘lishi kerak. 
Poddonlar  va  bortli  maydonchalar  avariya  oqibatida  to‘kilgan  suyuqlikni 
chetga chiqarish va keyinchalik neytrallash uchun statsionar yoki ko‘chma qurilmalar 
bilan  jihozlangan  bo‘lishi  kerak.  Tashkilotning  maxsus  kanalizatsiyasiga  tushirish 
qurilmasi bo‘lmagan ochiq ombor poddonlari qo‘shimcha tarzda yog‘in-sochinlardan 
himoyalangan bo‘lishi kerak. 
Kislota  va  ishqorlar  rezervuarlarda  saqlanadigan  omborlar  uchun 
suyuqliklarni har bir rezervuardan boshqa rezervuarlarga, maxsus avariya tizimlariga 
yoki  materiali  evakuatsiya  qilinadigan  mahsulotga  nisbatan  korroziyaga  chidamli 
texnologik  qurilma  uskunalariga  bo‘shatish  imkoniyati  ta’minlanishi  kerak.  Barcha 
holatlar  uchun  avariyaviy  evakuatsiya  tartibi  va  shartlari  avariyaviy  vaziyatlarni 
lokallashtirish va bartaraf etish rejasi (AVLBR)da belgilangan bo‘lishi kerak. 
Anorganik kislota va ishqorlar ishlatiladigan ishlab chiqarishlarda quyidagilar 
taqiqlanadi: 

---

 
maxsus kiyimsiz va yakka tartibda himoyalanish vositalarisiz ishlash; 
kasal holda va charchoq holatida kislota va ishqorlar bilan ishlash; 
ishchi  xonalarda  oziq-ovqat  mahsulotlarini  saqlash,  ovqat  tayyorlash  yoki 
ovqatlanish; 
ish joylarida chekish; 
spirtli ichimliklar iste’mol qilish. 
Ushbu  Qoidalar  anorganik  kislota  va  ishqorlar  ishlatiladigan  obyektlardan 
foydalanish bilan bog‘liq barcha ishlovchilar tomonidan bajarilishi shart. 
Mehnat  xavfsizligi  talablarini  buzgan  shaxslar  O‘zbekiston  Respublikasi 
qonunchiligiga muvofiq javobgardir.