Navoiy Davlat Konchilik institute ―Konchilik‖ fakulteti

Oqar suvlarning geologik ishi 

Oqar  suvlarning  ishi  yer  yuzidagi  suvning  aylanma  harakatidan  vujudga  kelgan  yog‘in  sochin  hisobiga 

bo‘ladi. Yer yuziga tushgan yog‘inlar, muz va boshqalar suvga aylanib, baland yerlardan pastga qarab oqadi. 

Bunda oqar suv yemirish ishini bajaradi va yemirilgan materiallarni oqizib ketadi. Oqar suvlar bajaradigan ish 

yer yuzining relyefiga ko‘ra uchga bo‘linadi:  

a) Vaqtincha o‘zansiz oqar suvlarning ishi (yuvib, sidirib ketish); 

b) Vaktincha o‘zanli oqar suvlarning ishi (jarlarning hosil bo‘lishi); 

v) Doimiy o‘zanli oqar suvlar-daryolarning ishi; 

---

Eroziya.  Eroziya  jarayoni  asosan  vaqtincha  va  doimiy  oqar  suvlarning  jinslarni  uyib,  yuvib  olib 

ketishidan iboratdir. Eroziya jarayoni gumit iqlimli viloyatlarda xukumronlik qiluvchi geologik jarayonlardan 

hisoblanadi. Taxminiy xisoblarga qaraganda yer yuzining 26% i eroziya ta'siri ostidadir.  

Tub jinslar xamma  vaqt fizik  va ximik  nurash  maxsulotlari bilan  qoplangan bo‘ladi, shuning uchun ular 

yomg‘ir  suvlarining  ta'siriga  bevosita  duch  kelmaydi.  Yomg‘ir  suvlari  tog‘  jinslariga  faqat  qiya  yon  bag‘irli 

yerlarda  bevosita  ta'sir  qilishi  mumkin.  Ko‘pincha  yomg‘ir  va  qor  suvlari  tog‘  jinslariga  ozmi  ko‘pmi  ta'sir 

etib  ularni  ozmi  ko‘pmi  yemiradi.  Oqar  suvlar  tog‘  jinslari  va  mineral  zarrachalarini  uzib,  o‘zi  bilan  oqizib 

ketadi. Yer yuzasi qancha qiya va tushayotgan suv qancha ko‘p bo‘lsa yuvish jarayoni shuncha kuchli bo‘ladi. 

Yuvish  jarayonining  tezligi  va  xajmi  tog‘  jinslarining  kimyoviy  tarkibi  va  fizik  xarakteriga  xam  bog‘liq. 

Yumshoq va g‘ovak tog‘ jinslar tezroq, qatiq jinslar sekinroq yemiriladi.