Навоий кон-металлургия комбинати навоий давлат кончилик институти “кимё-металлургия” факультети


тажриба» (1798), «Ер рентасининг табиати ва ўсиши тўғрисидаги тажриба



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/116
Sana23.02.2022
Hajmi1,62 Mb.
#165466
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   116
Bog'liq
Иқтисодий таълимотлар тарихи (1)

тажриба» (1798), «Ер рентасининг табиати ва ўсиши тўғрисидаги тажриба» (1815), 
«Сиѐсий иқтисод принциплари» (1820 йилда ѐзилган ва аввалги китобни қайта ишлаб, 
икки жилдли асарга айлантирилган). Бу асар унинг дўсти Д.Рикардонинг «Сиѐсий 
иқтисоднинг бошланиши» асаридан уч йил кейин чиққан бўлиб, назарий методологик 
жиҳатдан ундан кескин фарқ қилмайди. Бу асарларда Мальтус лендлордлар манфаатини 
ҳимоя қилади, аммо ер эгалари ва капиталист-фабрикантларнинг манфаатлари мос келса 
ва ишчиларга қарши қўйилса, уларнинг иккаласини қўллаб-қувватлади, хукмрон 
синфларни оқлади, омманинг оч-яланғочлиги ва оғир аҳволида уларнинг ҳеч қандай айби 
йўқлигини исботламоқчи бўлди. Мавжуд тизимни такомиллаштириш кераклигини у 
ҳаѐлига ҳам келтирмади, буни ўзига хос утопия деб ҳисоблади. 
Асосий иқтисодий масалаларни ягона бир омил асосида оддийгина тушунтиришга 
ҳаракат қилинади. 
Тадқиқот предмети сифатида аввало ишлаб чиқариш соҳасини ривожлантириш 
йўли билан жамиятнинг моддий бойлигини янада кўпайтириш масаласи қаралади. Шу 
билан бирга, биринчи марта иқтисодий ўсиш муаммосини аҳолининг ўсиши билан 
боғлашга ҳаракат қилинган. Аввалги тадқиқотларда аҳоли ўсиши ўз-ўзидан миллий 
хўжалик ривожига олиб келиши (ва аксинча) масаласи қўйилган бўлса, бу олим муаммога 
ўзига хос равишда ѐндошади. 
Тадқиқот усулида иқтисодий либерализм концепциясини тан олган ҳолда, 
иқтисодий ўсиш суръатлари билан аҳоли сони ўртасида ўзаро алоқадорликни илмий 
жиҳатдан исботлашга ўринишнинг ўзига хос йўллари мавжуддир. 


79 
Жаҳонга маълум бўлган Ч.Дарвин, Д.Рикардо ва бошқаларнинг қарашлари унга 
методологик асос сифатида ҳизмат қилди. 
Бу олим методологиясининг янгилиги ва аҳамияти шундаки, ундан миллий 
иқтисодиѐтни ривожлантириш ва қашшоқлик сабабларини аниқлаш ва ундан чиқиш учун 
амалий хулосалар чиқариш мумкин, яшаш минимуми сифатида белгиланадиган 
тирикчилик воситалари ва аҳоли ўсиш сони ўртасидаги оддий нисбатни исботлашга 
харакат қилинади. 
М. Блаугнинг таъкидлашича, Мальтус буйича инсоний жамиятни социал қонунлар 
(социал ислоҳотлар) ѐрдамида ҳар қандай онгли такомиллаштиришга уриниш енгиб 
бўлмас инсонлар оммаси томонидан суриб ташланади ва шу сабабли ҳар бир одам ўзи 
ҳақида ўзи жон куйдирмоғи ва ўзининг хатолари учун тўла жавоб бериши керак. 
Аҳоли нуфуси назарияси Мальтус гуѐки тарихий манбаларга асосланиб, 
инсониятнинг ниҳоятда тез ўсганлигини исботлашга ўринади. Бу ўсиш тирикчилик 
воситалари, камчилиги касалликлар, урушлар, чақалоқларни ўлдириш, туғилишни 
иҳтиѐрий тартибга солиш йўли билан секинлаштирилмаганда аҳвол бундан ҳам ѐмон 
бўлар экан. 
Мальтус табиат билан ҳамоҳанг ўсимлик ва хайвонларнинг чексиз кўпайиши ва 
яшаш учун керакли маблағлар ўсиши йўналишларини тадқиқ этади. Агар инсонлар ҳар 25 
йилда икки марта кўпайиб, геометрик прогрессия асосида ортиб борса (1, 2, 4, 8, 16, 32, 
64, 128, 256 ва ҳоказо), тирикчилик воситалари энг қулай шароитларда ҳам арифметик 
прогрессия асосидагина кўпайиши мумкин (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ва ҳоказо). 
Бундай шароитда 200 йилдан сўнг аҳоли сонининг тирикчилик воситаларига 
нисбати 256 : 9, 300 йилдан сўнг эса 40096 : 13 бўлади ва ҳоказо.

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   116




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish