Nasoyim ul-muhabbat

Masalaning o`rganilganlik darajasi. Bizga ma’lumki, «Nasoyim ul-muhabbat» asarini o`rganish va ilmiy tadqiq etish uning qo`lyozma nusxalarini tavsiflashdan boshlandi. Ingliz olimi Charlz Ryo 1888 yilda Britaniya Muzeyi fondida turkiy qo`lyozmalarni tavsiflarkan, «Nasoyim ul-muhabbat»ning XVII-XVIII asrlarda Hindistonda ko`chirilgan nusxasi haqida ma’lumot beradi.

Fransuz olimi Bloshe ham «Nasoyim ul-muhabbat» ning qo`lyozma nusxalari haqida ma’lumot beradi. Rus sharqshunos olmi A. A. Semenov Alisher Navoiy asrlarining qo`lyozmalari haqidagi tadqiqotida ham «Nasoyim ul-muhabbat» nusxalarini sanab o`tadi. Uning bu ma’lumotlari keyinchalik to`ldirilgan holda “Sharq qo`lyozmalari to`plami”ning 3-jildidan o`rin olgan.

Sharqshunos va navoiyshunos E.E. Bertels ham o`z tadqiqotlarida «Nasoyim ul-muhabbat» haqida qisqacha to`xtaladi [14, 180]. E. E. Bertels «Nasoyim ul-muhabbat»ning so`fiylik tarixiga oid muhim manba ekanligini ta’kidlab, ushbu asar Jomiy “Nafahot”i ning chig`atoycha – o`zbekcha tarjimasidir, degan fikrni bildiradi.

«Nasoyim ul-muhabbat» mantni juz’i qisqartirishlar bilan Navoiy asarlarining 15-jildida e’lon qilindi [49, 69-186 – betlar].

1979-yilda «Nasoyim ul-muhabbat»ning qiyosiy matni lotin alifbosida Kamol Eraslon tomonidan nashrga tayyorlanib, chop etildi.

«Nasoyim ul-muhabbat» tahliliga bag`ishlangan nomzodlik dissertatsiyasi X.I. Islomov tomonidan amalga oshirildi. Bu tadqiqot “Alisher Navoiyning Nasoyim ul-muhabbat” asarining ilmiy-tanqidiy matni” deb nomlanadi.

Ushbu tadqiqotlarda «Nasoyim ul-muhabbat», asosan, Navoiy biografiyasiga oid ma’lumot beruvchi manba sifatida tahlilga tortilgan. Birobarin, asarning tasavvuf ta’limotidan bahs yurituvchi manba ekanligi nazardan chetda qolgan.

Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan keyin masalaning eslatilgan jihatini qamrab olgan bir qator jiddiy ilmiy ishlar amalga oshirildi. Jumladan, Aziz Qayumov, Najmiddin Komilov, S. Olimov, N. Ramazonov kabi olimlarning tadqiqotlari shular jumlasidandir [ 22, 34, 41] Bundan tashqari, asarning mukammal nashrining amalga oshirilishi ham navoiyshunosligimizdagi muhim yutuqlardan biridi [50] . Chunki tarix va madaniy merosimizni keng tadqiq qilinayotgan hamda naqshbandiylik ta’limotni o`rganishga qiziqiy ortgan bir davrda bu asarni nashr ettirilishi katta ilmiy, ma’rifiy va axloqiy ahamiyati juda katta.