Насослар ва насос станциялари

вак
Zamonaviy markazdan qochma nasoslarning ishchi tavsiflarida N ^доп ko‘rsatkichi o‘rniga yo‘l qo‘yiladigan kavitatsiya zahirasi (zapasi) h_dop ko‘rsatkichi ko‘rsatiladi, m.
∆h_dop ko‘rsatkichidan yo‘l qo‘yiladigan so‘rilish vakuummetrik balandligi

вак
ko‘rsatkichi N ^доп ga o‘tishni quyidagi formula bo‘yicha amalga oshirish mumkin:

_H ^доп _ ^ра

• 
  h  h
  

_ 2

• 
  ВС _.
  

вак _g
доп
П. Ж _2g

Markazdan qochma nasoslar tavsiflariga ko‘ra tanlanadi.

Markazdan qochma nasosning tavsifi deb oqim kuchi (napor) N ning bog‘liqligi, m, iste’mol qilinadigan quvvat, N_n, kVt, foydali ish koefitsienti η_n va

вак
yo‘l qo‘yiladigan so‘rilish vakuummetrik balandligi N ^доп (yoki yo‘l qo‘yiladigan

kavitatsiya zahirasi ∆h_dop), m, kabilarning uzatishga (Q) doimiy aylantirish chastotasi n va ishchi g‘ildiragining suv o‘tadigan qismi muayyan shakl va hajmga ega bo‘lganidagi bog‘liqligini ifodalaydigan grafikka aytiladi.

1. 
   –rasm. Markazdan qochma nasoslarning ish tavsiflari: A – barqaror; b – yuksaluvchi.
   

a,b rasmlarda markazdan qochma nasoslar tavsifining ikki turi taqdim etilgan. Yuksalayotgan tarmoqqa (vetv) ega bo‘lgan tavsiflar yuksaluvchi deb ataladi. Yuksaluvchi tavsifli nasoslar 0 dan Q₁ gacha bo‘lgan uzatish oralig‘ida nobarqaror ishlash sohasiga ega bo‘lib, Bunda N_a oqim kuchining o‘zida nasos ikki turlicha – Q_A1 Q_A2 uzatishini yaratishi mumkin. Aynan shu nasosning nobarqaror ishlashiga

olib kelishi mumkin. Nasos uzatishining o‘zgarishi to‘satdan yuz berib, kuchli shovqin va gidravlik zarblar bilan kuzatilib, ular kuchi uzatish o‘zgarishi diapazoni va o‘tkazuvchi quvur uzunligiga bog‘liq. Yuksaluvchi tavsifga ega nasoslarning ishonchli ishlashiga oqim kuchi boshlang‘ich oqim kuchi – N₀ dan oshmagan holda erishish mumkin. Shuning uchun, ayniy nasoslar ishi mo‘ljallangan parametrlar Q– H egri chizig‘i pasayayotgan tarmog‘i chegarasida joylashadi.
Yuksaluvchi tarmoqqa ega bo‘lmagan tavsiflar (5.1–rasm, a), barqaror deb ataladi. Barqaror – Q–H tavsifga ega bo‘lgan nasoslar ish rejimi egri chiziqning barcha nuqtalarida barqaror kechadi.
Har bir nasosning ish tavsifi normal ish g‘ildiragi hamda kurakchalari yo‘nilgan g‘ildirak uchun beriladi. 2–suratda D1600–90 rusumli markazdan qochma nasosning tavsifi berilgan. Tavsifda uzluksiz chiziqlar bilan normal g‘ildirakka oid bog‘liqliklar, uzuq chiziq bilan esa yo‘nilgan g‘ildirakka tegishlilari belgilangan. Q–H egri chiziqlarida to‘lqinli chiziq bilan nasoslar qo‘llanishining tavsiya etiladigan chegaralari ko‘rsatilgan.

2. 
   – rasm. Aylanish chastotasi n = 1450 daq.^–1 bo‘lgan D1600–90 rusumli markazdan qochma nasosning tavsifi; 1 – zavodda ishlab chiqarilib, etkazib beriladigan ish g‘ildiragi;
   

2 – yo‘nilgan g‘ildirak.
Ishlab chiqarilayotgan markazdan qochma nasoslar xususidagi zamonaviy katalog va ma’lumotnomalarda har bir nasos rusumining tavsifi keltiriladi. Bundan tashqari, markazdan qochma nasoslarning qo‘shma grafiklari ham berilgan (1,2– ilovalar). Bu grafiklardan nasos tanlashda foydalanish mumkin.
Nasos ishining parametrlarini belgilash uchun uning tavsifiga nasos suyuqlik haydaydigan quvurlar tizimi tavsifini yotqizish zarur.
Quvur yoki o‘tkazuvchi quvurlar tizimi tavsifi deb quvur orqali o‘tadigan sarf va buning uchun zarur nasos oqimi kuchi ko‘rsatkichi orasidagi bog‘liqlikni ifodalaydigan egri chiziq yoki tenglamaga aytiladi. Quvur tavsifi (yoki quvurlar tizimi tavsiflari) tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:
N_tr=N_g+S_trQ²,
Bunda, N_r – suyuqlik ko‘tarilishining geometrik balandligi, m; S_trQ² – oqim kuchining quvurlardagi yo‘qotishlari, m;
S_tr – quvurlardagi qarshilik.
Oqim kuchining quvurlardagi yo‘qotishlari suyuqlikning quvur bo‘ylab harakatlanishidagi ishqalanishni hamda mahalliy qarshilikni engishdan yig‘iladi. Shuning uchun quvurlardagi qarshilikni – S_tr tavsifni qurishda solishtirma qarshilik orqali aniqlash qulay:
S_tr=1,1A_VSl_BC+(1.03…1,1)A_Hl_H,
Bunda 1,1 (1,03...1,1) – mahalliy qarshiliklarni engib o‘tishda oqim kuchi yo‘qotishlarini hisobga oladigan koeffitsientlar; ushbu koeffitsientlarning kichikroq ko‘rsatkichi uzun quvurlar, kattaroqlari esa kalta quvurlar uchun qabul qilinadi;
A_vs, A_n – so‘ruvchi va oqim (napor) quvurlarining solishtirma qarshiliklari; quvur diametri va materialiga bog‘liq ravishda [4] dan qabul qilinadi. M/s da ifodalangan Q sarflar uchun A solishtirma qarshiliklar ko‘rsatkichlari yangi po‘lat va cho‘yan quvurlar uchun, v = 1, m/c bo‘lganida, 3–ilovada; asbest–sement
hamda temir–beton quvurlar uchun, v = 1, m/c bo‘lganida, 4–ilovada keltirilgan. Suv tezligi boshqacha bo‘lgan hollarda solishtirma qarshilik – A ning o‘zgacha ko‘rsatkichlarini 5–ilovada berilgan K koeffitsientining tuzatuvchi koeffitsientlari bilan qabul qiladilar;
L_vs, L_n – mos ravishda so‘ruvchi va oqimli (naporniy) quvurlar uzunligi, m.
Nisbatan murakkab – nasoslar – suv eltgich – tarmoq tizimining grafik tavsifini tuzishda quyidagi tenglamadan foydalangan qulay:
N = H_r + (S_tr + S_c) Q²,
Bunda S_c – tarmoqning keltirilgan qarshiligi,
S_c = Σ ^h_c/Q²_p ,
Bunda:
Σ ^h_c – oqim kuchining tarmoqdagi umumiy yo‘qotishlari, m; Q_p – suvning Σ ^h_c aniqlangan tarmoqdagi hisob sarfi, m³/c.
Nasosning ishchi parametrlari nasosning umumiy tavsifi hamda quvurlar tizimining tavsifi bo‘yicha aniqlanadi. Q – N va Q – H_tr egri chiziqlarining kesishuv nuqtasi umumiy A nuqta deb hisoblanadi (3–rasm). A nuqtasi nasos ishi nuqtasi deb, bu nuqtaga muvofiq ko‘rsatkichlar esa nasos qanday sarf – Q_a, oqim kuchi – N_a, quvvat – N_a, foydali ish koeffitsienti (FIK) – η_a va yo‘l qo‘yiladigan
so‘rish balandligiga – N ^кўш erishishini ko‘rsatadilar. A nuqtasi oqim to‘sqichi
вак
to‘liq ochiq va ishchi g‘ildiragi aylanishlari miqdori doimiy bo‘lganida berilgan tizimga ishlayotgan nasosning eng chegara uzatish kuchini belgilab beradigan eng chekka nuqta hisoblanadi.

3. 
   –rasm. Nasos ishi nuqtasini aniqlashga oid