Насослар ва насос станциялари

Ishlab chiqarish suv taminoti yoki qishloq xo’jaligi mahsulotlari suv taminoti:

-agarda suvning sifati berilgan ishlab chiqarish muassasasining texnologik talablariga mos kelsa, hamda ish sharoitining sanitary-gigienik talablariga javob bersa;
Suvni to’sish shartlariga ko’ra yer osti suv to’sig’ida joylashgan nasos stantsiyalarini shartli ravishda quyidagilarga ajratsa bo’ladi:
-tirqishlardan suvni to’sish uchun moslangan nasos stantsiyalari;
-gorizontal suv saqlovchilardagi nasos stantsiyalari;
-kaptaj manbaalardagi nasos stantsiyalari;
Shuningdek, yer osti, chuqurda joylashgan hamda yer usti nasos stantsiyalari ham mavjud.
Qoidaga ko’ra aholini suv bilan ta’minlashdagi yer osti suvlarini yetkazib berish tozalashsiz amalga oshiriladi (3.20-rasm). Suv bevosita suv rezervuariga olib beriladi.

3.21 –rsm. Yer osti manbaasidagi suv quvur sxemasi:

1 – nasosli artizan tirqish, 2 – toza suv rezervuari, 3 – ikkinchi ko’tarish nasos stansiyasi, 4 – suv minorasi, 5 – suv quvur tizimi

3.22-rasm. Suv ko’taruvchi moslamali yer osti suv saqlovchilarning sxemasi: а) –artisan nasosili shaxtali yoki suv to’planuvchi quduq; б) – gorizontal nasosli shaxtali yoki suv

to’planuvchi quduq; в) – transmission nasosli tirqish; г) – cho’ktiriladigan nasosli tirqish; д) – erliftli tirqish; е) – gorizontal nasosli hamda yagona vacuum-tizimli tirqish

Nasos stansiyasini loyihalashtirish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:

1.Vazifaning ma’lumotlari asosida suv saqlovchi inshoot turi tanlanadi, debit va suv saqlovchi moslamalarning soni aniqlanadi, quduq yoki tirqishdagi suvning maksimal hamda miemal darajasi hisoblanadi. Bu hisob kitoblarning aniq bajarilishi metodologik ishlarda berilgan.

1. Yer osti manbaalaridan suv oluvchi nasos stansiyalarining uzatish suv sarfini aniqlash

Birinchi ko’tarish nasos stansiyasining revervuarga suv tozalashsiz kelib tushishidagi olib berishi. Xo’jalik istemoli uchun tozalashsiz faqatgina artezian suvlari hamda skvajina moslamalari o’rnatilgan o’zan osti suvlari olib beriladi. Bunday hollarda kopgina hollarda suv chuchuk suv rezervuariga olib tashlanadi, keyin u yerdan ikkinchi ko’tarish nasos stansiyalari yordamida suv iste’molchilarga yetkazib beriladi.

Iste’molchilarga bu holda suv yetkazib berish sxemasi tuxtovsiz ish bo’lishini ta’minlaydi. Bundan tashqari, tekis va to’xtovsiz rejim tirqishlar ishlashini yaxshilaydi. Birinchi ko’tarish nasos stansiyasining soatbay suv olib berishi quyidagicha bo’lishi kerak:
_{Q } ^Qсут
24
bu yerda, - stansiyaning o’z ehtiyojlari uchun sarflaydigan suv hisobini inobatga olgan koeffitsient ( =1,01...1,02);
Q_сут- sutkalik maksimal sarf, м³.
Suv saqlovchining sekundlik yetkazib berishi keyingi formula yordamida topiladi:
^{𝑞 =} 𝑄^⁄3,6
Birinchi ko’tarish nasos stantsiyasining tozalashlarsiz iste’molchilarga bevosita yetkazib berilishi. By holatda barcha artezian tirqishlarni shartli ravishda asosiy
hamda asosiy bo’lmaganlarga ajratiladi. Asosiylarga nisbatan quvvati katta skvajinalar kiradi, ularda debit katta bo’ladi va ular iste’molchilarga suvni o’rtacha soatbay yetkazilishini ta’minlaydi hamda ular to’xtovsiz ishlaydi.
Asosiy bo’lmagan tirqishlar maksimal suv kerak bo’lganda hamda asosiy skvajinalar ta’mirda bo’lganida ishlatiladi. Ularning debiti maksimal suv ishlatiladigan soatdagi farqga teng bo’ladi. Agar suv bevosita iste’molchilarga yetkazilsa skvajinalar soni ortishiga hamda ikkinchi ko’tarish nasos stansiyasining qura olmasligiga olib keladi. Bu yoki boshqa yo’lda suvni yetkazib berish iqtisodiy texnik taqqoslashlar asosida amalga oshiriladi.
Skvajinali suv saqlovchining hisob kitoblari suv saqlovchining loyihalashtirish hamda uning yer osti manbaalari bilan birga amalga oshiriladi.
Artezian manbaadan suv olib beruvchi birinchi ko’tarish nasos stansiyalari odatda kuniga maksimal suv sarflanganda to’xtovsiz ishga moslangan bo’ladi. Qo’shimcha suv berish uchun, ya’ni o’t o’chirish zahirasini to’ldirish uchun xohlangan vaqtga ishga tushishga tayyor turuvchi zahira skvajinalar bo’lishi kerak. Faqatgina zahirani to’ldirish uchun kam miqdorda suv talab etilsa, nasoslar fors major rejimida zahira to’lguncha ishlaydi. Har qanday holatda ham tanlangan
variantning iqtisodiy-texnik asosi bo’lishi lozim.
Bir necha skvajinalarda ishlovchi nasos stansiyasining foydali ish koeffitsienti bir xil bo’lishi mumkin, bu loyihalashitirshda nazardan chetda qolmasligi lozim .
3.So’ruvchi hamda bosimli quvurlarining trassirovkasi amalga oshiriladi va ularning soni sanaladi. So’ruvchi quvurlar kamida 2 ta bo’lishi kerak. Qisqa quvurlarda har bir nasosga so’ruvchi quvur eltiladi. Nasoslar ko’p bo’lsa hamda quvurlar uzun bo’lsa, ular kollektorlar orqali bog’lanadi (odatda nasos stansiyasida joylashtiriladi).
Birinchi hamda ikkinchi kategoriyadagi nasos stansiyalarida ham bosimli quvurlari soni 2 tadan kam bo’lmasligi lozim. Quvurning materiali KMK ga binoan tanlanadi.
Quvurlarning diametri sekundlik sarfga qarab tanlashi kerak. So’rish quvurlarining birida avariya holati kuzatilganda qolgan quvurlar o’tkazishni to’liq sarf holatida ta’minlab berishi kerak (3-kategoriyadagi nasos stansiyalarida 70% sarfni). To’plovchi bosimli quvurlarida suvning harakatlanish tezligi 0,4-0,7 m/s quvur diametri 100-400 mm bo’lganida hamda 500-1000mm diametr tezlik 0,7-1,0 m/s bo’lganida. Shunda oxiri berk quvurlar teleskopik tarzda yana qadamba qadam diametr kattalashib boradigan qilib loyihalashtiriladi. Bir quvurga ulanadigan maksimal skvajinalar soni FIKning optimal shartlaridan chiqib ketmasligi lozim.

2.