|
O'ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O”RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI
“NЕFT VA GAZ” FAKULTЕTI
“NЕFT VA GAZ KONLARINI ISHGA TUSHIRISH VA ULARDAN FOYDALANISH” KAFЕDRASI
Oliy ta’limning
5311900-«Nеft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish» bakalavriat yўnalishi talabalari uchun
“QUDUQLARNI KAPITAL VA
YER OSTI TA’MIRI”
fanidan
MA’RUZALAR MATNI
Qarshi – 2017 y
Tuzuvchi: «Neft va gaz konlarini ishga
tushirish va ulardan foydalanish» kafedrasi
assistentitlari. A.I.Abdirazakov, I.Q.Xaydarov
Taqrizchi: «SHurtanneftgaz» MCHJ ikkinchi ishlab chiqarish boshlig‘i A.Yu.Dustov
«Neft va gaz konlarini ishga va tushirish
ulardan foydalanish» kafedrasi
katta o‘qituvchisi B.Yu.Nomozov
“Quduqlarni kapital va yer osti ta’miri”fanidan ma’ruzalar matni
Uslubiy ko‘rsatma “Quduqlarni kapital va yer osti ta’miri” fani bo‘yicha o‘quv rejasiga muvofiq 5311900 – “Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish” bakalaviriyat talim yo‘nalishi bakalavrlari uchun tuzilgan.
Uslubiy ko‘rsatma “Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish” kafedrasi “___”______201_ yildagi kafedra yig‘ilishida muhokama qilingan( №__bayonnoma )
.
Uslubiy ko‘rsatma QarMII “Neft va gaz” fakulteti uslubiy kengashining “___” ________201_ yildagi yig‘ilishida muhokama qilingan( №__bayonnoma ).
Uslubiy ko‘rsatma QarMII uslubiy kengashining “___” ________201_ yildagi yig‘ilishida muhokama qilingan( №__bayonnoma ).
© Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti, 2017
MUNDARIJA
|
bet
|
Kirish
|
5
|
1 - Ma’ruza. Neft quduqlariniishlatishda yuzaga keladigan asosiy asoratlar
|
7
|
2 - Ma’ruza. Gaz ya gazkondensat quduqlarin
|
10
|
3 - Ma’ruza. Quduqlardagiasoratlar bilan kurashish maqsadida bajariladigan yer osti ta'miri ishlari
|
14
|
4 - Ma’ruza. Quduqlarda qum tiqiniga qarshi kurashish texnologiyasi va texnikasi
|
19
|
5 - Ma’ruza. Qatlamni gidravlik yorish jarayoni va unda ishlatiladigan jiхоzlar.
|
29
|
6 - Ma’ruza. Quduqlarni kapital ta’mirlashda ushlanishlar, ushlanishni оldini оlish va bartaraflash usullari.
|
35
|
7 - Ma’ruza. Quduqlarni ta’mirlashda gaznеftnamоyon bo’lishi va оchiq favvоralar, ularni vujudga kеlish sabablari va оchiq favvоraga utishi. gazlangan eritma ustunining quduq tubidagi bоsimi.
|
45
|
8 - Ma’ruza. Quduqlarni burgulashdagi halоkatlar.
burgulashda va yеr usti jiхоzlari halоkatlarining kurinishlari. burgular, tub dvigatеllar, burgulash va mustahkamlоvchi kоlоnnalarni halоkatlarga uchrashi, halоkatlarning bоshka kurinishlari.
|
51
|
9 - Ma’ruza. Nеft quduqlarini ishlatishda qum tiqinining paydо bo’lishi. qum tiqinlari bilan kurashishning uch yo’nalishi va ularni yuvish uchun suyuqlik tanlash. qum tiqinini yuvish
|
56
|
10 - Ma’ruza. Quduqlar va quvur uzatgichlarda paravin yotqiziqlari. qatlamni gidravlik yopish.
|
60
|
11 - Ma’ruza. Tabiiy gazlarning gidrati va ularni hоsil bo’lishini оldini оlish usullari
|
65
|
12 - Ma’ruza. Nеft va gaz quduqlarini ishlatishda uchraydigan halоkatlar
|
69
|
13 - Ma’ruza. Burg’ilanayotgan va ishlatilayotgan nеft va gaz quduqlariga fоntanlarni bartaraf etish uchun tutuvchi kuvurlar.
|
73
|
14 - Ma’ruza. Minorasiz ishlatiladigan quduqlarda yer osti ta'miri uskunalari
|
77
|
15 - Ma’ruza. Quduq tubiga ta'sir etishda yer osti
ta'miri ishlari
|
86
|
16 - Ma’ruza. Parafin va gipsga qarshi kurashishda yer osti ta'miri ishlari
|
89
|
17 - Ma’ruza. Magistral quvur o'tkazgichlarni tozalash
|
94
|
18 - Ma’ruza. Quduq tubi devorini mustahkamlash texnologiyalari
|
98
|
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
|
101
|
KIRISH
Neft va gaz kundalik hayotimizning ajralmas tarkibiy qismi bo'lib qoldi. Shu vaqtga qadar insoniyat tarixida jamiyatning hayoti bilan chambarchas bog'liq bunday foydali qazilma boyliklari bo'lgan emas.
Odamlarning neft va gazga birinchi marotaba duch kelgan vaqtini aytish qiyin. Ammo inson o'zi uchun foydali bo'lgan narsalarni sinash usuli va xatolarga yo'l qo'yish usuli orqali qidirgan sivilizatsiyaning dastlabki davrlarida yuz bergan bo'lishi mumkin.
Bugungi kunda neft va gaz energiyasini iste'mol qilish darajasi u yoki bu davlat rivojlanishining muhim ko'rsat- kichlaridan biri hisoblanadi. Bu esa hozirgi zamonning ob'ektiv manzarasini ifodalaydi, chunki hozir energetikasiz sanoat, transport, qishloq xo'jaligi rivojlanishining birorta ham masalasini yechib bo'lmaydi. Hozirgi vaqtda jahon bo'yicha iste'mol qilinayotgan energiyaning 39,38% - neft, 25,84% - gaz, 24,77% - ko'mir, 8,98% - atom energiyasi va 1,03% - gidroelektr energiyasi tashkil etmoqda. O'zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach neft-gaz sanoatini rivojlantira borib o'zini neft va gazga bo'lgan ehtiyojini to'la qondira oladigan va ayni vaqtda har yili 8 mlrd. m3 hajmdagi gazni chet elga eksport qilish imkoniyatiga ega bo'lgan jahondagi uncha ko'p bo'lmagan mamlakatlardan biriga aylandi.
Hozirgi kunda Respublika neft-gaz sanoati xalq xo'jaligining ustuvor tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Bizning xalq xo'jaligimiz mustahkam energetika bazasiga ega bo'lishi uchun Prezidentimiz I.A.Karimov quyidagi asosiy strategik vazifalarni belgilab berdi: neft va gaz kondensati qazib olishni ko'paytirish: neft va gazni qayta ishlash texnologik jarayonlarini chuqurlashtirish yangi konlarni ochish orqali uglevodorod zahiralarini, eng avvalo
uning suyuq zahiralarini ko'paytirishga erishish va shu kabi bir qator masalalar.
Neft va gaz konlarini samarali ishlatish har bir kondagi quduqlarni ishlatishning texnologik rejimi va ulardan olinadigan mahsulot miqdorining me'yorini asoslab berish va nazorat qilish bilan bog'liq. Neft va gaz konlaridan qazib olinadigan mahsulot miqdori ko'p jihatdan quduqlarning ishlatilish usuliga ham bog'liq.
Shuningdek, neft va gazni qazib olish mobaynida quduq- lar har xil asoratlarga uchraydi: quduqlarni suv bosadi; quduqlarda qum tiqini hosil bo'ladi; quduq devorini mustahkamligi yo'qoladi; gips quduq devorlariga yopishib qoladi; parafin quduq devorni va quduq tubiga keladigan qatlamning o'tkazuvchanligiga ta'sir etadi va boshqalar.
Konlarda mahsuldor qatlamga va alohida quduq tubiga ta'sir etish uchun ham turli mashina va mexanizmlardan foydalaniladi. «Quduqlarni kapital ta'mirlash» fanidan tayyorlangan ushbu qo'llanma davlat ta'lim standartlariga mos holda, Fan dasturiga muvofiq bo'lib, talabalarning nazariy bilimlarini mustaqil ravishda mustahkamlashda asos bo'ladi. Mazkur qo'llanma fan dasturiga muvofiq alohida mavzularga bo'lingan. Talabalar mavzuning mazmuni bilan tanishib, amaliy ishlar va laboratoriya mashg'ulotlarini o'rganadilar. Ishni bajarishda tavsiya etilgan adabiyotlardan foydalanadilar. Bunda har bir mavzuning asosiy qismini ajrata bilishi va har bir jarayonning masalan: quduqlarni ta'mirlash jarayonining murakkabligi, yer osti kapital ta'mir uskunalari, qum tiqinini paydo bo'lish sabablari, qum tiqiniga qarshi kurash, qatlamni gidravlik yorish, qum tiqinini oqimli nasoslar yordamida yuvish, qum tiqini gidrobur yordamida tozalash, quduq tubiga turli usullarda ishlov berish (xlorid kislota, termokimyoviy, elektr issiqlik), quduq tubini mustahkamlash (farmaldegid smolasi bilan, sementli qum aralashmasi bilan) va yer osti ta'miridagi hisoblashlarning asosiy mohiyatini mustaqil aniqlashlari kerak bo'ladi.
Tavsiya etilayotgan mavzular buyicha talabalarni har bir bobda o'rganilgan nazariy bilimlarni mustahkamlash maqsadida amaliy mashg'ulotlarda yechiladigan masalalar va ularni echim uslubi hamda zarur adabiyotlar ro'yxati hamberilgan.
Qo'llanma 6'n bobdan iborat bo'lib, unda neft quduq- larini ishlatishda yuzaga keladigan asosiy asoratlar; gaz va gaz kondensat quduqlarini ishlatishda yuzaga keladigan asosiy asoratlar; quduqlardagi asoratlar bilan kurashishi maqsadida bajariladigan yer osti ta'miri ishlari; statsionar minorali quduqlarda yer osti ta'miri uskunalari; minorasiz ishlatiladigan quduqlarda yer osti ta'miri uskunalari; qum tiqiniga qarshi kurashishi texnologiyasi va texnikasi; quduq tubiga ta'sir etishda yer osti ta'mir ishlari; quduq tubi devorini mustahkamlash texnologiyalari yer osti ta'miridagi hisoblashlar; parafin va gipsga qarshi kurashishda yer osti ta'miri ishlarining bajarilishi bayon etilgan. Ma'lumotlar to'liq bo'lishi uchun qo'llanma rasm va jadvallar bilan boyitildi.
1 - ma’ruza. Neft quduqlariniishlatishda yuzaga keladigan asosiy asoratlar
Reja:
1. Muddatdan oldin suvlanishning sabablari
2. Quduqlarda qum tiqinlarining hosil bo'lishi
3. Quduq tubi zonasida va nasos-kompressor quvur- lari devorlarida parafin yig'ilishi
4. Quduqlarni ishlatishda tuz yotqiziqlari hosil bo'lishi
Hozirgi vaqtda Farg'ona, Surxondaryo viloyatlari va Buxoro - Xiva o'lkalaridagi konlarda neft qazib chiqarish chuqurlik-nasoslari yordamida amalga oshiriladi.
Chuqurlik-nasoslari yordamida ishlatiladigan quduqlar- ning katta hajmi asoratlashgan sharoitda ishlatilmoqda.
Bulardan:
Do'stlaringiz bilan baham: |
