Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

18.2- mashq.
Gaplarni ixchamlashtiring. She’riy parchalarni sodda gaplarga aylan
-
tirib yozing.
1. Agar dushman bilan birga o‘tirsa, do‘st emasdir u, 
Uningdek do‘stdan, ey oqil odam, tezroq qo‘lingni yuv. 
(Sa’diy)
2. Sensiz bu jahon ayshi alamdur manga, ey do‘st, 
Shodlig‘i ham mehnat-u g‘amdur manga, ey do‘st.
(Atoyi)
3. Yor uldurki, har nechakim o‘ziga istamas, yorig‘a ham istamagay. 
 (Alisher Navoiy)
4. Do‘st bilan obod uying, Gar bo‘lsa u vayrona ham. 
(
Erkin Vohidov)
5. Do‘sti ko‘p qaddi bukilmas deydilar qon kechsa ham,
Kechmagay mard do‘stidan, mol-u jondan kechsa ham.
(
To‘ra Sulaymon
)
6. Do‘stlardan azizroq, do‘stlardan baland 
Daraxtlar hech qachon sotmaydi, o‘g‘lim.
 (Halima Ahmedova) 
18.3- mashq.
Sodda gaplarni qo‘shma gaplarga aylantiring.
1. Do‘st – do‘stning oynasi. 
(Maqol)
2. Sendan yuz o‘girgan odam ni unut.
 
(Meksika maqoli) 
3. Haqiqiy do‘stdan yaxshi shifokor yo‘q. 
(Rumin maqoli) 
 
4. Do‘st sening baxtingdan quvonadigan insondir. 
(Uyg‘ur maqoli)
5. Sodiq 
do‘stlari bor inson baxtlidir. 
(Laos maqoli)
6. Do‘stingga yaxshilikni u senga 
muhtoj bo‘lmasidan qil. 
(Yapon maqoli)
Nazariy matn
Fik
rni ixcham ifodalash – madaniy nutq belgisi. Shuning uchun ilmiy matn-
dagi so‘zlar, gaplar miqdorining yuqori chegarasi belgilab beriladi, quyi che
-
gara kо‘rsatilmaydi. Fikrni uzun yoki ko‘p jumlalar bilan ifodalash, kо‘pincha, 
ijobiy qabul qilinmaydi. Shuning uchun gaplarni ixchamlashtirish, matn maz
-
munini qisqa ifodalash madaniy nutq mezonlaridan hisoblanadi.
Boshlab qo‘yilgan, uzilib qolgan jumlani mantiqan va usluban to‘g‘ri da
-
vom ettirish ham so‘zlovchining mahorati hisoblanadi.
http://eduportal.uz

---

68
18.4- mashq.
Gaplardagi g‘alizliklarni bartaraf qiling. 
Namuna: 
Aqli ko‘pni dov olmas, 
Do‘sti ko‘pni yov olmas.
1. Aqli ko‘pni dov olmas, do‘sti ko‘pni dushman olmas. 
(Maqol)
2. Do‘stlik do‘sti uchun o‘z manfaatlarini qo‘lga kiritish, fidokor bo‘lish ham
-
da xudbinlik illatidan ozod bo‘lishdir. 3. Yod oshingga qaraydi, do‘st – bo-
shingga. 
(Maqol) 
4. Kimlarningdir kulgisi va rohatini deb do‘stingizni mazax 
qilish xayolingizdan ketmasin, chunki bu do‘stingizga juda og‘ir botadi. 
(„Donolar bisoti“dan)
5. Dushmaningdan yashirganingni do‘stingga aytma, zero 
do‘stlikning adabiyligiga kafillik yo‘q. 
(„Donolar bisoti“dan) 
6. Do‘stlik ishonch
-
sizlik boshlangan joyda o‘z ibtidosiga yetadi. 
(Maqol)