Nashrga ruxsat etaman

Ma‟naviyat – 
insonni ruhan poklanish, qalban ulg‗ayishga chorlaydigan, odamning 
ichki dunyosi, irodasini baquvvat, iymon-e‘tiqodini butun qiladigan, vijdonini 
uyg‗otadigan beqiyos kuch, uning barcha qarashlarining mezonidir.
Islom Karimov. “Yuksak ma‟naviyat – yengilmas kuch” asaridan, 2008 yil. 

---

Ma‘naviyat tafakkur qiladigan shaxsning fenomenologik mulki bо‗lib, uning 
butun qadriyatlar tizimiga kiradi, bu - axloq, estetika, biznes faoliyati, ta‘lim, 
tarixga, Vatanga, oilaga, jamiyatga va shu kabilarga munosabatda namoyon 
bо‗ladi. Bu - insonning ichki dunyosini tashkil etadigan bilimlar, g‗oyalar, 
xayolotlar, his-tuyg‗ular, kayfiyatlarga ega bо‗lishi demakdir. U ma‘naviy meros 
bilan belgilanadi, umuminsoniy madaniyat bilan mos keladi, moddiy va ma‘naviy 
qadriyatlar tushunchasini о‗z ichiga oladi, ta‘lim bilan ta‘minlanadi va milliy 
mafkuraga asos bо‗lib xizmat qiladi. 
Ma‘naviy rivojlanish - bu hayotning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy sohalari 
ta‘siri ostida о‗zgarib turadigan kо‗p qirrali hodisadir. 
Zamonaviy О‗zbekistonda ijtimoiy-siyosiy tizimni isloh qilish bilan bir 
vaqtda milliy о‗ziga xoslikni mustahkamlash boshlandi. Bu jarayonda tarixiy 
xotira, xalqning obyektiv va haqiqiy tarixini tiklash juda muhim о‗rin egallaydi. 
Tarixiy xotira milliy о‗zlikni anglashning asosidir. Bu ona tiliga, butun madaniy 
merosga nafaqat tarixiy obidalar xazinasi sifatida, balki, millat taraqqiyotiga 
yordam beradigan faol milliy о‗zlikni anglash instituti sifatida ehtiyotkorlik bilan 
munosabatda bо‗lishni talab qiladi. Ma‘naviy tiklanishni amalga oshirish uchun 
millat о‗zining boy tarixi, ming yillik madaniy tajribasi, buyuk ajdodlari merosi 
asosida О‗zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borayotganini anglab yetishi 
kerak. 
О‗rta Osiyo mintaqasida yashovchi xalqlarning boy tarixiy merosidan, shu 
jumladan, Sharqning Uyg‗onish davrida yashagan buyuk ma‘rifatparvarlar 
tomonidan yaratilgan boy tarixiy merosdan foydalanish mamlakatni ma‘naviy 
tiklanishining muhim sharti bо‗ldi. Ularning eng katta yutug‗i shundaki, ular 
insoniylik g‗oyalariga asoslangan jamiyat haqida fikr yuritganlar, inson qadr-
qimmatini hurmat qilishni ta‘kidlaganlar.
О‗zbekistonda buyuk ajdodlarimiz xotirasiga hurmat bajo keltirib, yubiley 
tantanalari tashkil etildi, yodgorlik majmualari barpo qilindi. Xususan, 1991 yilda 
buyuk shoir-mutafakkir va ma‘rifatparvar Alisher Navoiyga bag‗ishlangan yubiley 
tantanalari bо‗lib о‗tdi, ular milliy bayramga aylandi. Uning nomidagi davlat 
mukofoti ta‘sis etildi, yubiley kunida uning asarlari tо‗plami nashr etildi. Islom 
Karimov tashabbusi bilan milliy bog‗ va «Alisher Navoiy nomidagi xalqlar 
dо‗stligi» maydoni barpo etildi, uning markazida shoirning haykali о‗rnatildi. 
Ikkinchi chaqiriq О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasida 
Prezident Alisher Navoiy ijodini chuqur о‗rganishga, shuningdek, boy milliy, 
ma‘naviy merosni о‗rganishga chaqirdi. Bu benazir zot haqida gapirar ekan, Islom 
Karimov о‗zining ―Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch‖ asarida shunday deb 

---

yozgan edi: ―Agar bu ulug‗ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir 
desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir‖. 
1994 yil buyuk alloma va davlat arbobi Mirzo Ulug‗bek tavalludining 600 
yilligiga bag‗ishlangan yubiley tantanalari YUNESKO tashabbusi bilan Parijda 
kо‗rgazma bilan ochildi, bu uning iste‘dodi va dahosining dunyo miqyosida tan 
olinganligining isbotidir.
Amir Temurning tarixiy shaxsi haqidagi haqiqatni tiklash uchun katta ishlar 
qilindi. Bunda О‗zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom 
Karimovning 1996 yilni ―Amir Temur yili‖ deb e‘lon qilinishi tо‗g‗risidagi 
farmoni katta ahamiyatga ega bо‗ldi. YUNESKO о‗zining Parijdagi qarorgohida 
yubileyni nishonlash bilan ushbu bayramga katta hissa qо‗shdi. U yerda 
«Temuriylar davrida obodlik, ma‘naviyat va ma‘rifat» shiori ostida xalqaro 
konferensiya va Amir Temur shaxsiga bag‗ishlangan kо‗rgazma tashkil etildi. 
Respublikada «Amir Temur» ordeni ta‘sis qilindi. U tug‗ilgan, yashagan va 
umrining oxirigacha boshqargan Shahrisabz va Samarqand shaharlari mukofotga 
sazovor bо‗ldi. Amir Temur va temuriylar davridagi kо‗plab tarixiy obidalar 
tiklanib, qayta ta‘mirlandi. Sohibqiron nomini olgan bog‗lar va xiyobonlar barpo 
etildi.
Tarixiy qadriyatlar va milliy urf-odatlarni saqlash nuqtai nazaridan biz islom 
olamining buyuk allomalari va mutafakkirlarining yubiley tadbirlarining 
muhimligini yaxshi bilamiz. At-Termiziyning 1200 yilligi, Najmiddin Kubroning 
850 yilligi, Bahouddin Naqshbandiyning 675 yilligi, Mahmud Zamaxshariyning 
920 yilligi butun dunyoda keng nishonlandi, kо‗plab kechalar, seminarlar va 
konferensiyalar bо‗lib о‗tdi. «Alpomish» dostonining 1000 yilligi, afsonaviy 
sarkarda Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligi munosabati bayram 
tantanalari о‗tkazildi. 
―Oltin meros‖ jamg‗armasi milliy-ma‘naviy merosni tiklashda alohida rol 
о‗ynaydi. Shuningdek, 1994 yilda «Ma‘naviyat va ma‘rifat» jamiyatining tashkil 
etilganligini ham ta‘kidlash kerak va bularning barchasi xalqimizning ma‘naviy 
hayotini tiklash va rivojlantirishda katta ahamiyatga ega bо‗ldi. Imom al-
Buxoriyning 1225 yilligi doirasida uning «Ishonarli tо‗plam» (―Al jome as-sahih‖) 
«Adab durdonalari» (Al-adab al-mufrad‖) kabi asarlari nashr etildi. 
Ma‘lumki, Sovetlar davrida milliy va diniy urf-odatlar, marosimlar 
taqiqlangan, tanqid qilingan va xalqimizning milliy turmush tarzidan chiqarib 
yuborilgan edi. Faqat mustaqillik sharofati bilangina ularni qayta tiklash 
imkoniyati paydo bо‗ldi. Mamlakatimizning eng gо‗zal bayramiga aylangan 
«Navrо‗z»ning qaytarilishi bu boradagi eng katta yutuq bо‗ldi. 
Ma‘lumki, О‗zbekiston dunyoviy rivojlanish yо‗lini tanladi, ya‘ni, din 
davlatdan ajratilgan va davlat din ishlariga aralashmaydi. Ammo, vijdon erkinligini 

---

ta‘minlash, shu bilan birga, jamiyatni ma‘naviy sog‗lomlashtirish jarayonlarida 
dinning tarbiyaviy-axloqiy salohiyati davlatning din sohasidagi siyosatining asosiy 
prinsipidir. 
О‗zbekistonda din davlatdan ajratilgan, biroq shu bilan birga, u jamiyatdan 
ajratilmaganligini tushunish kerak, bu esa jamiyatning ma‘naviy hayoti va diniy 
munosabat о‗rtasidagi bog‗liqlik uyg‗un va muvozanatli bо‗lishi kerakligini 
anglatadi. Agar davlat dindorlarning diniy tuyg‗ulari va huquqlarini hurmat 
qiladigan bо‗lsa, unda dindorlar davlatning qonunlari va siyosatini hurmat 
qilishlari ham lozim. Faqat shunday muvozanatgina о‗zaro qarama-qarshilikka yо‗l 
bermaydi. 
Sovet davrida kо‗plab tarixiy, diniy yodgorliklar vayron qilingan, ruhoniylar 
jismonan yо‗q qilingan (ayniqsa, XX asrning 30-yillarida). Shu sababli, XX 
asrning 80-yillari oxirida О‗zbekistonda boshlangan va 90-yillarda kuchli turtki 
bо‗lgan diniy qadriyatlarning yuksalishi Islomning asl mazmunini, uning tabiiy 
kо‗rinishini tiklash imkonini berdi. 
Mustaqillik yillarida diniy hayotni tiklash, Sovetlar davrida taqiqlangan milliy 
va diniy urf-odatlar, bayram va marosimlarni qaytarish bо‗yicha ulkan ishlar olib 
borildi. Bugunga kelib respublika aholisi Navrо‗z, Qurbon hayiti, Ramazon hayiti, 
Rojdestvo, Fisih, Purim va Xanukkalarni о‗zgacha tarzda nishonlamoqda. 
Prezidentning 1992 yil mart oyidagi Farmoni bilan Respublika hukumati huzurida 
Din ishlari bо‗yicha qо‗mita tashkil qilindi. 
Prezident xalq irodasini bajara turib, mamlakatimizda mustaqillikning yana 
bir yutug‗i bо‗lgan, musulmon dunyosi hayotida katta ahamiyatga ega bо‗lgan 
«Muqaddas haj» ziyoratini tiklash tо‗g‗risidagi farmonga imzo chekdi. Agar, ilgari 
har yili 3-4 kishi haj qilgan bо‗lsa, mustaqillik yillarida О‗zbekiston Respublikasi 
hukumatining moliyaviy kо‗magi bilan minglab musulmonlar muqaddas Makka va 
Madinaga haj qildilar. Faqatgina 1997-1998 yillarda 3,5 ming, 1999 yilda - 4 
mingga yaqin, 2020 yilga kelib, 7,5 ming dindorlar ushbu shariat amrini bajardilar. 
Dinning ma‘naviy tarbiyadagi rolini inobatga olib, Prezidentimizning 1999 yil 
7-apreldagi Farmoni bilan Toshkent Islom Universiteti, Islomshunoslik ilmiy 
tadqiqot markazi va universitet qoshida kademik litsey tashkil etildi. 
О‗zbekiston hukumati masjidlar va musulmon ta‘lim muassasalarini qayta 
tiklash tashabbusi bilan chiqdi. Mustaqillik yillarida 3 mingdan ortiq masjidlar 
qayta tiklandi yoki qayta qurildi, diniy ma‘lumot olishni istaganlar uchun 10 ta 
madrasalar ochildi. Taqqoslash uchun keltiradigan bо‗lsak, sobiq Sovet Ittifoq 
davrida bunday о‗quv muassasalar atiga ikkita edi. 
Yuqorida ta‘kidlanganidek, 1999 yilda О‗zbekiston Respublikasi Birinchi 
Prezidenti Islom Karimovning «Toshkent Islom Universitetini tashkil etish 
tо‗g‗risida» gi Qarori diniy qadriyatlarning tiklanishiga katta hissa qо‗shdi. 

---

Markaziy Osiyodagi ushbu nufuzli universitet chuqur dunyoviy va diniy bilimlarga 
ega yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlaydi. 2003 yildan boshlab, davlat tilida 
о‗qitishdan tashqari, rus tilida о‗qishga kirish boshlandi. 
Mustaqillik yillarida respublika dindorlari ziyoratgohlarni ziyorat qila 
boshladilar: Haj va Umra marosimlarini о‗tkazish uchun Saudiya Arabistoniga 
musulmonlar, xristianlar Rossiya, Gretsiya va boshqalarga, yahudiylar Isroilga 
bemalol tashrif buyura boshladilar. Umuman olganda, mustaqillik yillarida 
respublikaning 72 mingdan ortiq fuqarolari Makkaga, minglab fuqarolar esa 
Rossiya, Gretsiya va Isroilga hajga borishlari mumkin bо‗ldi. Ziyoratchilarga har 
tomonlama yordam berilmoqda: charter reyslar tashkil etilib, tibbiy xizmatlar 
kо‗rsatilmoqda, aviachiptalar narxi pasaytirilib, viza hujjatlari tez va oson 
rasmiylashtirilmoqda. 
Islohotlar jarayonida diniy bag‗rikenglikka alohida ahamiyat qaratildi. 90-
yillarda О‗zbekistonda 16 konfessiyaning 2200 dan oshiq diniy tashkilotlari 
rо‗yxatga olingan, ulardan 2046 nafari musulmon tashkilotlari (umumiy sonining 
92%). Ular bilan bir qatorda respublikada 165 xristian tashkilotlari, 8 yahudiy 
jamoalari, 6 bahayi jamoalari, bitta Krishna jamiyati va buddistlar ibodatxonasi 
mavjud. 
1995 yil 21-noyabrda Toshkentda nufuzli jamoat instituti - Ma‘naviy merosni 
tiklash bо‗yicha xalqaro harakat tashkil etildi, undan mintaqadagi ijtimoiy-siyosiy 
barqarorlikni mustahkamlashda, fuqarolik jamiyatini qurishda, ijodiy ziyolilarning 
roli va mavqeini oshirishda, xalqaro hamkorlikni kuchaytirishda keng 
foydalanilmoqda. 
Mamlakatdagi dinlararo va millatlararo totuvlik suveren О‗zbekiston 
siyosatining ustuvor yо‗nalishiga aylandi. Istiqlolning dastlabki yillaridanoq, 
nafaqat ma‘rifatli, balki Imom al-Buxoriy, Imom at-Termiziy, Imom al-Moturidiy, 
Burhoniddi Marg‗iloniy, Abdulxoliq G‗ijduvoniy, Najmiddik Kubro kabi 
dinshunoslarning merosini asrash va kengaytirishga asoslangan tolerantlik 
jamiyatini barpo etish yо‗nalishi qabul qilindi.
Respublikada Islom me‘moriy yodgorliklarini tiklash bо‗yicha katta ishlar 
qilindi Xususan, 2007 yilda Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qurildi. 
Toshkentda Islom olamida mashhur bо‗lgan shayx Hazrati Imomning me‘moriy 
majmui qayta barpo etildi. Surxondaryoning Termiz shahrida at-Termiziyga 
bag‗ishlangan yodgorlik majmuasi qad rostladi. Bularning barchasi, ma‘naviyatni 
tiklash va odamlarning axloqiy qadriyatlari tizimini mustahkamlashga xizmat 
qiladi, albatta. 
Respublikada musulmonlardan tashqari, boshqa kо‗plab dunyo va milliy 
dinlarning vakillari istiqomat qiladilar, shuning uchun vijdon erkinligi kabi nozik 

---

masala bо‗yicha davlat siyosati nafaqat respublika jamoatchiligining, balki jahon 
hamjamiyatining diqqat markazida turibdi. 
Aholisining aksariyati islom diniga e‘tiqod qiladigan mamlakat sifatida 
О‗zbekiston uchun ikkita asosiy vazifa dolzarb hisoblanadi: 
• haqiqiy islomni mintaqada buzg‗unchi vaziyatni yaratish maqsadida diniy 
shiorlardan foydalanadigan, siyosiylashtirilgan va jangari soxta islomdan himoya 
qilish; 
• diniy bag‗rikenglikni, barcha diniy qadriyatlarni hurmat qilishni 
chuqurlashtirish uchun yaqin aloqalar о‗rnatish. 
Mazkur vazifalarni odilona amalga oshirilishi mamlakat barqarorligi va 
mustaqilligini mustahkamlashda о‗ta muhim ahamiyat kasb etgan. Sababi, har 
qanday mamlakat barqarorligiga milliy nizolar, diniy ixtiloflar va mahalliychilik 
kabi illatlar xavf solib turadi. Bunday vaziyatda esa hukumat ichki siyosatida 
nihoyatda vazminlik va oqillikni talab etadi. Aynan О‗zbekiston hukumati mazkur 
amallarni uddasidan chiqib kelmoqda.
О‗zbekiston rahbariyati milliy an‘analarni asrab-avaylash va rivojlantirish, 
respublikada istiqomat qiluvchi xalqlar va millatlarning ona tili va madaniyatini 
tiklash borasida keng kо‗lamli ishlarni amalga oshirmoqda. О‗zbekistondagi turli 
konfessiyalarning izdoshlari tinch va hamjihatlikda yashamoqda. Uzoq yillar va 
hatto asrlar davomida birga yashab kelgan musulmonlar, xristianlar va boshqa din 
vakillari bir-birini tushunishni о‗rgandilar, natijada bag‗rikenglik an‘analari 
shakllandi. Buning yorqin namunasi - Samarqand yaqinida joylashgan Xо‗ja 
Doniyor maqbarasi (Xо‗ja Doniyor diniy manbalarda uch din payg‗ambari sifatida 
talqin qilinadi) Injilda payg‗ambar Doniyorning dafn etilgan joyi sifatida 
xristianlar, musulmonlar va yahudiylar uchun muqaddas hisoblangan. Farq 
shundaki, musulmonlar uni payg‗ambar Xо‗ja Doniyor, xristianlar - Doniyel 
payg‗ambar, yahudiylar - Doniel payg‗ambar deb atashadi. 
Qur‘on, hadislar (Muhammad payg‗ambarning sо‗zlari), Injil (Yangi Ahd), 
eski Ahd qismlari (Shoh Sulaymonning hikoyalari, Payg‗ambarlar tarixi) va 
boshqalar о‗zbek tiliga tarjima qilindi va ommaviy tirajda nashr etildi. 
2007 yilda Ta‘lim, fan va madaniyat bо‗yicha xalqaro islom tashkiloti 
(ISESCO) Toshkentni islom madaniyati va ilm-faniga, yodgorliklarni saqlash va 
islomiy merosni boyitishga qо‗shgan ulkan xizmatlari uchun ―Islom 
madaniyatining poytaxti‖ deb e‘lon qildi. Bu О‗zbekistonda amalga oshirilayotgan 
dinlararo totuvlik va ma‘naviy qadriyatlarni tiklash siyosatiga xalqaro hamjamiyat 
tomonidan berilgan yuqori baho deganidir. 
Shunday qilib, mustaqillikning qisqa vaqti ichida tо‗plangan О‗zbekiston 
tajribasi zamonaviy о‗zbek jamiyatida dinga munosabat tubdan о‗zgardi. Din - 
madaniy va ma‘naviy sohaning ajralmas qismiga aylandi, ma‘naviy qadriyatlarni 

---

tiklash vazifalari davlat darajasida hal qilinmoqda. Diniy bag‗rikenglikning 
huquqiy asosi О‗zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi va «Vijdon erkinligi va 
diniy tashkilotlar tо‗g‗risida» (1998 y.) Qonunlarda mustahkamlab qо‗yilgan. 
Ushbu huquqiy hujjatlar, nafaqat xalqaro huquqiy meyorlarni, balki о‗zlarining 
kо‗p asrlik tо‗plangan tajribalarini ham birlashtiradi. 
Ma‘naviyatni tiklash jarayonida О‗zbekiston intellektual, axloqiy va estetik 
tadbirlarni о‗tkazishda kо‗plab nufuzli xalqaro tashkilotlar, shu jumladan, 
YUNESKO bilan hamkorlik qiladi. YUNESKO ning asosiy vazifasi «BMT 
Nizomida e‘tirof etilgan umuminsoniy hurmat, adolat, qonuniylik va inson 
huquqlari, shuningdek, asosiy erkinliklarni ta‘minlash maqsadida xalqlar о‗rtasida 
ta‘lim, fan va madaniyat sohasidagi hamkorlikni kengaytirish orqali tinchlik va 
xalqaro xavfsizlikni mustahkamlashga kо‗maklashish» dir.
О‗zbekiston va YUNESKO о‗rtasidagi hamkorlik orqali muhim voqealar 
yangi xalqaro bosqichga kо‗tarilmoqda. YUNESKO nafaqat О‗zbekistonda, balki 
butunjahon miqyosidagi tarixiy obidalar, noyob shaharlar va me‘moriy obidalarni 
targ‗ib qilmoqda. YUNESKOning Jahon tarixiy va madaniy merosi rо‗yxatiga 
7000 dan ortiq tarixiy me‘morchilik va san‘at yodgorliklari kiritilgan. 
YUNESKO ning Umumjahon merosi rо‗yxatiga kiritilgan birinchi sayt Xiva 
edi. 1997 yilda YUNESKOning bevosita ishtirokida ushbu tarixiy shaharning 2500 
yilligi nishonlandi. Shu yili Buxoroning 2500 yillik yubiley ham YUNESKO 
sha‘feligida nishonlandi. 2005 yilda YUNESKO homiyligida, shuningdek, 
YUNESKO ning Jahon merosi rо‗yxatiga kiritilgan Shahrisabzning 2700 yilligi 
nishonlandi. 2007 yilda YUNESKO homiyligida va dunyo hamjamiyatining har 
tomonlama kо‗magi bilan Samarqand shahri о‗zining 2750 yilligini tantanali 
ravishda nishonladi. 
Jamiyatning ma‘naviy hayotida shaxsning rivojlanishiga ta‘sir qiluvchi xalq 
an‘analari va urf-odatlari muhim rol о‗ynaydi. An‘analar - bu ijtimoiy 
munosabatlarning bir qismi bо‗lgan marosimlardir. Ular chirishga moyil emaslar, 
bu katta avloddan yoshlarga ma‘lumot uzatishda bog‗lovchi bо‗g‗in hisoblanadi. 
An‘analar tarixiy xotiraga asoslanadi. Ularni urf-odatlar kabi ijtimoiy hodisalardan 
ajratish kerak. 
Xalq an‘analari kо‗p asrlar davomida shakllangan bо‗lib, ular zamonaviy 
hayotda namoyon bо‗ladi, ammo tarixiy an‘analarni tiklash jarayoni ancha faol. 
О‗zbekistonda, ayniqsa, qishloq joylarda keng nishonlanadigan Navrо‗z, Qovun 
sayli, Gul bayrami, Mehrjon, Hosil bayrami kabi qadimiy xalq bayramlari tobora 
ommalashmoqda. Viloyat bayramlariga Navrо‗z, Boychechak, Lola sayli, Birinchi 
jо‗yak va boshqalar kiradi. Ushbu bayramlar mintaqaning barcha xalqlariga tanish, 
ular qishloq xо‗jaligi bilan bog‗liq va shuning uchun Markaziy Osiyoda yashovchi 
kо‗plab xalqlar uchun muhimdir. 

---

Mustaqillik yillarida birlashuv jarayonlari nafaqat о‗zbeklar, balki boshqa 
xalqlar va millatlar о‗rtasida ham etnik va madaniy asosda amalga oshirildi. Milliy 
va madaniy markazlar paydo bо‗ldi. 1989 yilda Madaniyat vazirligi huzurida 
Respublika millatlararo madaniyat markazi tashkil etildi. Uning tarkibiga qozoq, 
koreys kabi 12 ta milliy markazlar kirgan.
1990 yillar о‗zbek kinematografiyasida sezilarli о‗zgarishlar davri bо‗ldi. Tez 
orada televizion ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun zamin yaratildi. Masalan, 
SH.Junaydullayevning «Charxpalak» («Suv tegirmoni»), M.Muhamedovning 
«Mehrobdan Chayon», F.Haydarovning «Adolat manzili» , «Diqqot, motor!» 
kabilar dunyo yuzini kо‗rdi. О‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
2006 yil 12-iyundagi 115-sonli «Milliy serial» dasturini yaratish tо‗g‗risida‖gi 
qarori televizion kinoning mavqeini yanada mustahkamladi. Hozirgi vaqt barcha 
televizorlarning о‗zgarishi bilan tavsiflanadi. Bu yil О‗zbekiston raqamli va kо‗p 
kanalli telekо‗rsatuvlarga о‗tdi, bu esa eski uslubdagi televizorlarga xos bо‗lmagan 
yangi imkoniyatlarni taqdim etadi.
Zamonaviy о‗zbek adabiyotining asosini boy folklor-og‗zaki xalq ijodi tashkil 
etadi. Odamlar qahramonlik dostonlarini og‗zidan og‗izga oshirishgan.
Sо‗nggi о‗n yilliklar ichida zamonaviy о‗zbek adabiyoti rang-barang bо‗lib, 
shakl va uslubni tanlashda jasurroq bо‗lib qoldi. Kо‗p asrlik an‘analarni davom 
ettirgan о‗zbek she‘riyati milliy adabiyotning yetakchi janri bо‗lib qolmoqda. 
Omon Matjon, Barot Boyqobilov, Sirojiddin Sayyid, Normurod Narzullayev, 
Shavkat Rahmon, CHо‗lpon Ergash, Azim Suyun, Usmon Azim, Ikrom Otamurod, 
Abduvali Qutbiddin, Aziz Said, Muhammad Yusuf she‘rlarida nazmiy idrok yangi 
darajaga kо‗tarildi, bunda asosiy e‘tibor axloqiy ta‘limotlar va falsafiy g‗oyalar 
emas, balki murakkab ruhiy holatning namoyon bо‗lishi va insonning ichki 
tuyg‗ularini anglash, uning boy va xilma-xil ruhini о‗rganish bilan bog‗liq. 
Bugungi kunda she‘riyat о‗z kelib chiqishiga qaytmoqda. Ularning estetik darajasi, 
badiiy sо‗zni tushunish darajasi, obrazli ifodasi sezilarli darajada oshib bormoqda. 
Zamonaviy she‘riyat bilan bir qatorda о‗zbek nasri ham yuksalib bormoqda. 
Bugungi kunda turli avlod yozuvchilari mazkur janrda samarali mehnat 
qilmoqdalar ( Omon Muxtor, Tohir Malik, Murod Muhammad Dо‗st, Tog‗ay 
Murod, Erkin A‘zamov, Xayriddin Sultonov, Xurshid Dо‗stmuhammad, Nazar 
Eshonqul, Normurod Norqobilov, Tо‗xtamurod Rustamov va boshqalar).
2019 yilda О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 
tashabbusi bilan о‗zbek adiblari sharafiga ―Adiblar xiyoboni‖ barpo etildi. Bu о‗z 
navbatida yosh avlod ongida milliy adabiyotimizga qiziqishini yanada oshirishga 
xizmat qiladi. 
О‗zbekistonda milliy an‘analarni saqlash va rivojlantirish, respublikada 
yashaydigan xalqlar va millatlarning ona tillari va madaniyatini tiklash bо‗yicha 

---

keng kо‗lamli ishlar olib borilmoqda. Asosiysi, о‗z tarixini о‗rganish asosida 
axloqiy qadriyatlarni tiklash bо‗yicha aniq maqsadli ishlar yо‗lga qо‗yildi. Bugun 
О‗zbekistonimizda ―Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari‖ shiori ostida 
Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek ulug‗ maqsadlarni kо‗zlayotgan 
ekanmiz, buning uchun xalqimiz, qolaversa, yoshlar ongida milliy va ma‘naviy 
dunyoqarashni yuksaltirish muhim ahamiyat kasb etadi.
Jamiyatni demokratik yangilash, iqtisodiyotni liberallashtirish, ma‘naviy-
ma‘rifiy masalalarni hal qilishda, hech qanday holatda, islohotlar islohotlar uchun 
emas, balki inson manfaati uchun, uning farovonligini ta‘minlash uchun olib 
borilishini unutmaslik kerak. 
О‗zbekistonda ilm-fanning о‗z chuqur ildizlari bor. Bu hududda dunyoga 
mashhur bо‗lgan matematika, astronomiya, geografiya va tibbiyot, falsafa va 
huquqshunoslik, tilshunoslik maktablari bо‗lgan.
IX asrda Bog‗dodda tashkil etilgan al-Ma‘mun akademiyasi (Olimlar uyi) 
ning asosiy vakillari Markaziy Osiyodan kelgan olimlar bо‗lgan. IX-XV asrlarda 
musulmon dunyosida 700 dan ortiq taniqli olimlar ishlagan bо‗lsa, ularning 500 
nafari О‗rta Osiyoliklar edi. Musulmon mamlakatlaridagi о‗nta ilmiy markazlardan 
5 tasi (Buxoro, Samarqand, Marv, Urganch, Quva) О‗rta Osiyo hududida mavjud 
bо‗lgan. 
Hozirgi mustaqil О‗zbekiston Respublikasi mustahkam ilmiy-texnik kadrlar 
zahiralariga ega. Mamlakatning ilmiy-tadqiqot kompleksi Fanlar akademiyasining 
362 ta institutini, oliy о‗quv yurtlari va sanoat yо‗nalishlari institutlarini 
birlashtiradi. Ular orasida 101 ta ilmiy-tadqiqot institutlari, 55 ta oliy о‗quv 
yurtlarining ilmiy-tadqiqot bо‗limi, 65 ta loyiha tashkilotlari, 32 ta ilmiy-ishlab 
chiqarish birlashmalari, 30 ta axborot markazlari mavjud. Xorazmda al-Ma‘mun 
akademiyasi tiklandi. 
Respublikada 46 mingga yaqin odam ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqda. 
Ularning orasida 2,8 ming fan doktorlari, 16.100 dan ortiq fan nomzodlari bor. 
Ilm-fanning 20 sohasida yuqori malakali ilmiy kadrlar tayyorlanmoqda. 
Respublika olimlari eng muhim ilmiy yо‗nalishlar bо‗yicha jahon 
miqyosidagi ilmiy maktablarni yaratdilar. Bularga matematika, geologiya va 
seysmologiya, molekulyar genetika va materiyaning fizik-kimyoviy tarkibini 
kompleks о‗rganish sohasidagi tadqiqotlar kiradi. 
О‗zbekiston olimlari dunyoning etakchi universitetlari va ilmiy markazlarida 
chet ellik hamkasblari bilan birgalikda ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. 
О‗zbekiston Milliy universiteti, Toshken davlat texnika universiteti, Jahon tillari 
universiteti va boshqa oliy о‗quv yurtlarining tadqiqotchilari AQSh, Yaponiya va 
Yevropaning etakchi universitetlari olimlari bilan birgalikda ishlamoqdalar. 
Kitobdagi Ulug‗bek nomli stansiya olimlari AQSh, Italiya va Yaponiya olimlari va 

---

mutaxassislari bilan birgalikda xalqaro ilmiy-tadqiqot ishlarida faol ishtirok 
etmoqda. Respublika Fanlar akademiyasining Matematika instituti olimlari 1995 
yildan beri Fransiya universiteti Matematika markazining tadqiqotchilari bilan 
hamkorlik qilib kelmoqdalar. Bir vaqtning о‗zida AQSh, Angliya va Gollandiyada 
ikki mamlakat matematiklarining О‗zbekiston va Fransiya matematiklari 
tomonidan tahrir qilingan maqolalari va ma‘ruzalari tо‗plami nashr etildi. 
Uzoq yillar davomida О‗zbekiston arxeologlari Surxondaryoda Yaponiya 
olimlari bilan, Qoraqalpog‗istonda Sidney universiteti arxeologlari bilan birgalikda 
ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. О‗zbekiston Milliy universiteti 
tarixchilari Angliya, Fransiya, Daniya universitetlaridagi hamkasblari bilan bir 
necha yillardan buyon hamkorlik qilib kelmoqdalar.О‗zbekistonning bir qator 
taniqli olimlari xorijiy mamlakatlarning tarmoq akademiyalariga a‘zo bо‗lishdi.