Narzullayeva zilola samadovna

VI. SAKKIZTAPREZIDENT
XOQningbirinchiprezidentikimbo’lishikerak? Albatta, olimpiyaharakatiuchunko’pishlarniamalgaoshirgan, olimpizmgabutunqalbinibaxshidaetganPiyerdeKubertenbo’lishilozim.

Biroq, Xartiyadako’rsatilganqonunlarolimpiyaharakatiningbirinchiqadamlaridanoqbajarilishimajburiyedi. O’shapaytdagiXartiyadashundayyozilganedi: «XOQganavbatdagaOlimpiyao’yinlaritashkiletilayotgandavlatvakilirahbarlikqilishilozim».

YUnonistonjamoatarbobivaiqtidorlishoirDemetriusVikelas 1894 yidsagiKongressdaOlimpiadapoytaxtietibo’ziningjonajonAfinasinitanlashgaqatnashchilarniko’ndirdivakutilmagandaprezidentbo’libqoldi.

Biroqbuinsonjudanozikvavijdonliqalbegasibo’lib, AfinadagiOlimpiyao’yinlario’tkazibbo’lingandanso’ng, uo’zo’rniniPiyerdeKubertengaberishmaqsadidaiste’fogachiqsi. Buto’laolimpizm, olijanoblikvayuksakodobruhidaedi.

1896 yildaXOQprezidentio’rniniPiyerdeKubertenegalladi. Buyukolimpiyachiningbu «qirollikqilishi» deyarlio’ttizyil, 1925 yilgachadavometdi, ya’niPiyerdeKuberteno’zxoxishibilaniste’fogachiqsivauningfikricha, yoshroqhamdaishchanroqinsongao’zo’rninibo’shatibberdi.

PiyerdeKubertenrahbarligiostidavauningfaolishtirokida 1896—1924 yillarorasida yettitaOlimpiadao’yinlaritashkilqilindihamdao’tkazildi. Olimpizmuchunengqiyinvaengmas’uliyatliyillardaOlimpiyao’yinlari, hozirgilarikabi, amaldabuyuksportvaolijanoblikbayramigaaylandi.

1925 yildan 1942 yilgachagrafAnrideBayeLatur (Belgiya) XOQprezvdentibo’dsi. YOshligidaujudazo’rsportchiedi. Ulg’ayib, sportmashg’ulotlarinifaoltarg’ibqilishbilanshug’ullandi. 1906 yildauo’ziningvatanidaMilliyolimpiyaqo’mitasinitashkilqildi. Birinchijahonurushidanso’ngesaXOQgaolimpiyao’yinlariniuningvatanipoytaxtida, Antverpendao’tkazishtaklifibilanmurojaatqildi. Bilamizki, 1920 yildagio’yinlaraynano’sha yerdao’tkazilgan. BayeLaturhayotiningso’nggikunlarigachaXOQprezidentibo’libqolgan.

Keyingito’rtinchiprezident — bushvetsiyalikZigfridEdstrembo’lib, uningma’lumotiinjenerelektrchiedi.

Edstremtalabalikyillaridasportbilanshug’ullandi, sprinteryugurishbo’yichao’zmamlakatirekordchisibo’ldi. Keyinujamoatchilik — sportfaoliyatibilanshug’ullanib, olimpizmg’oyalariningixlosmandigaaylandi. SHvetsiyasportharakatigarahbarlikqildi. Xalqaroolimpiyaqo’mitasiStoktolmdaOlimpiyao’yinlarinio’tkazishto’g’risidaqarorqabulqilganpaytda, ularnitashkilqilishdafaolishtiroketaboshladi. 1912 yildagaOlimpiadamuvaffaqiyatlio’tdi.

BumuvaffaqiyatdaZigfridEdstremninghizmatlarikattabo’ldi.

SHuyilningo’zidafaolshved, Xalqarohavaskorlar yengilatletikafederatsiyasinitashkilqildi. Hozirgikundaujahondaengommaviy, kuchlivahurmatgasazovorfederatsiyalardanbirihisoblanadi.

3. Edstremprezidentlavozimini 1942 yidsan 1952 yilgachaegallabturdi. U 1964 yidda 94 yoshidavafotetdi.

EveriBrendedj (AQSH) 1952—1972 yillarichidaXOQprezidentibo’ldi. Bungaqadaruo’zmamlakatiningengkuchli yengilatletikachisibo’lib, StokgolmOlimpiadasida, ya’niundanodsinprezidentlikqilgan 3. Edstremtashkiletgano’yinlardaqatnashdi.

EveriBrendedjsportdagihizmatiyuksakdarajadabo’lganholdasportarbobi, olimpizmg’oyalarinihayotgatatbiqqiluvchifaolkurashchisifatidahammagatanish. Uo’zdavriningko’zgako’ringan yetakchixalqarosportharakatirahbarlaridanbirihisoblanadi. Brendedjkattahizmatlariuchunko’pginadavlatlarningordenlaribilanmukofotlangan.

EveriBrendedjbirinchiOlimpiyaOltinordenisohibibo’ldi. UningnomizamonaviyOlimpiyao’yinlaritarixidasalmoqpio’rinegallaydi.

1972—1980 yillardavomidaxalqaroolimpiyaharakatigataniqpiirlandiyalikjurnalistMayklKillaninrahbarlikqildi. Bundantashqari, usportnitarg’ibqilishdafaolshug’ullandi, lordKillanin yetakchiinglizgazetalarisharhlovchisihisoblanardi.

IkkinchijahonurushiyillaridabubotirinsonBritaniyaqurollikuchlariofitseriedi. Urushdanso’ngiste’fogachiqib, ko’pvaqtiniMilliyvaXalqaroOlimpiyaqo’mitalariishigasarfladi.M. Killaniningbuyukhizmatiyanashundaniboratki, qo’polsiyosiytazyiqqaqaramasdan, MoskvadagiOlimpiyao’iinlarinafaqato’tkazildi, balkijahonsportiningkatgabayramigaaylandi.Ettinchivahozirgipaytgachafaoliyatko’rsatganprezident — XuanAntonioSamaranch. U 1920 yildaBarselonadadunyogakeldi. XX asrning 70yillarioxi^idasobiqIttifoqdaIspaniyaelchisietibtayinlangan.

0yillarboshidaolimpiyaharakatio’ztarixidakushshrniooshidankechirayotgandavredi. Siyosatchilarsportgafaolroqaralashabordilar. Sovuqurushxavfsolibturardi. 1980 yidsaAmerikajamoasiMoskvadagiOlimpiyao’iinlaridaishtiroketishdanboshtortdi. Ulargaqo’shilibAQSHortidanborayotganbirqatordavlatlarhamMoskvadagio’yinlardaqatnashishdanvozkechdilar.

To’rtyildanso’ngsobiqIttifoqrahbarlariAmerikaningLosAndjelesshahridabo’libo’tganOlimpiyao’yinlaridao’zsportchilarigaishtiroketishnimanqiddi.

Samaranchningobro’si, shijoati, olijanobligihamdaoqilonaxattiharakatlarinavbatdagi (ikkitaqayg’uliOlimpiadadankeyin) KalgarivaSeulda (1988) o’tkazilgano’yinlarningo’zarohamkorlikvado’stlikbelgisiostvdamuvaffaqiyatlio’tishigayordamberdi.

1992 yildaBarselonada — XuanAntonioSamaranchvatanidao’tkazilgano’yinlarolimpizmninghaqiqiyg’alabasigaaylandi.

Buhaqiqatdanhamyoshlarningulkansportbayrami, do’stlikvabirodarlikfestivalibo’ldi. Unda yershariningbeshtaqitasidanbiryo’z yetmishtadavlatlardansportchilarqatnashdi.

YAnashunarsajudamuhimki, Samaranchrahbarligiostidabutunolimpiyaharakatimustahkamlandi. Buharakatdadeyarliikkiyo’ztadavlatishtiroketadi.

1999 yiloxiridaolimpiyaharakatinimuhimdarajadademokratiyalashtiruvchibirqatorjidsiyto’zatishlarOlimpiyaXartiyasigakiritildi.

Lozannashahridabo’libo’tganXalqaroOlimpiyaqo’mitasiningnavbatdantashqari 110chisessiyasi «XOQ2000» komitetininghammatavsiyalarinichuqurmuhokamadanso’ngqabulqildi. USoltLeykSitidagiqishkio’yinlaratrofidakorrupsiyabilanbog’liqbo’lganjanjaddanso’ngtashkiletilganedi. Ushbuforumningasosiyqarorlariquyidagilardaniborat:

1. XOQa’zolarisoni 115 tadanoshmasligilozim, ulardan 15 tasisportdafaoliyatko’rsatayotgansportchilar, MOQparprezidentlari, shuningdek, xalqarosportfederatsiyalarirahbarlariorasidansaylanadi.

2.XOQgaa’zobo’lishimumkinbo’lgannomzodlarniko’rsatishvadastlabkisaralashzaruriyxattiharakatdebtanolindi.

3 XOQa’zolariuchunyoshchegarasi 80 yoshdan 70 yoshgaqisqartirildi.

4. Ijroiyaqo’mitaa’zolarisoni 15 kishigachakupaitiriladi.

5. XOQprezidentimuddati 12 yilbilanchegara

landi.

6. XOQgaa’zoqilib 8 yilmuddatgasaylash (keyinchalikhamqaytasaylanishimkoniyatibilan).

7. O’yinlarniqabulqilishnixohlovchishaharlarnomlariniko’rsatishishlarirasmiyravishdanomzodmiqyosshsholishshartibilanto’dsirildi. Uch yeqpamashartnomato’ziladi: shahar — MOQ — XOQ. Agarshaharolimpiyapoytaxtigaaylansa, ushbushartnomao’zo’zidanamalqilishniboshlaydi.

8. XOQa’zolariningnomzodshaharlargatashriflaribekorqilindi.

9. XOQningmoliyaviyfaoliyatinioydinlashtirishgaerishishmaqsadida, undankelibtushadiganmablag’larmanbalariniochiqyoritibberadiganmoliyaviyhisobotlarnialbattae’lonqilish.

10. XOQsanpulolayotganharbirtashkilotushbuvositalardanqandayfoydalanilganligito’g’risidaXOQgahisobottaqsimetishilozim.

11. YOzgio’yinlardasturidagisportturlarisoni 280 tagachacheklandivabuOlimpiada2004 dakuchgakiradi. Sidney2000 da 300 tasportturidasturdano’rinolganedi.

12. Sportchilaruchunpasportlarkiritish. Undasamaralidopingnazorato’rnatishvasportchilarsog’lig’initekshirishuchunzarurma’lumotlarbo’lishilozim.

Olimpiyaxartiyasigao’zgartirishkiritilishinitalabqilganhammaqarorlaruchdanikkiovozbilan, qolganlarioddiyko’pchshshkovozbilanqabulqilingan.

2001 yil 13 iyuldaMoskvashahridabo’libo’tganXOQning 112sessiyasitarixgakirdi. Sessiyaniso’nggikuniXOQningyangisakkizinchiprezidentisaylandi.

Ma’lumki, prezidentlikkaamerikalikhuquqshunosAnitaDafrants, koreyalikdiplomatKimYngUn, kanadalikiqtisodchiRichardPaund, vengriyaliksobiqqilichbozPalSHmitvabelgiyalikvrachJak ^ogglarnomzoddariqo’iilganedi. Ovozberishikki27bosqichdao’tkazildivanatijadaJ. Roggnomzodiyutibchiqsi. Uendi 8 yilmobaynidaXalqaroOlimpiyaqo’mitasiniboshqaradi.

JakRogg 1942 yil 2 maykuniGentshahridatug’ilgan. Kasbibo’yichatibbiyotfanlaridoktori, jarroh, ingliz, franso’z, olmon, gollandvaispantillaridaso’zlashaoladi.

Regbiva yelkanliqayiqsportibilanshug’ullangan. yelkanliqayiqsportibo’yichaoltikarraBelgiyachempioni, uchborOlimpiya (1968, 1972, 1976) o’yinlariishtirokchisi, ikkikarrajahonchempioni, Regbibo’yichamampakatchempioni. Milliytermajamoao’yinchisi.

EvropaOlimpiyaqo’mitasiprezidenti (1989), qishki (Insbruk — 1976, Kalgari — 1988), yozgi (Moskva1980, Losanjeles1984, Seul1988) Olimpiyao’yinlarimissiyasirahbari 1991 yildanXOQa’zosi, xalqarosporttashkilotlarikomissiyalarigarahbarlikqilgan. OlimpiadadasturivaOlimpiyao’yinlarikomissiyasia’zosi. XXVII vaXXVIII Olimpiyao’yinlarikoordinatsionkomissiyasirahbari.

3.3 OLIMPIYAXARTIYASIVASPORTBIRLASHMALARIFAOLIYATLARI.

PiyerdeKuberten, zamonaviyolimpiyaharakatiningasoschisi, OlimpiyaxartiyasiasoslariniishlabchiqqanXartiyao’zmazmunigako’ra «konstruksiya» — qonunlarmajmuasiga (ungaasoslanibdavlat, tashkilothayotkechiradi) yaqin. OlimpiyaXartiyasiolimpizmharakatiuchunqonunlarmajmuasidir.

OlimpiyaXartiyasiyaratilgandanbuyonumumanolgandao’zgarmaganholdasaqlanibqolgan, biroqtarixiyjarayonlarningkechishi, insonjamiyatidagio’zgarishlar, olimpiyaharakatidagio’zgarishlargamuvofiqma’lumbiryangilanishlarsodirbo’ldi.

OlimpiyaXartiyasiningyangitahriri 1999 yilXOQning 101sessiyasidaqabulqilindi. Ubirnechtabo’limlardaniborat. Birinchibo’limolimpiyaharakatiningasosiytamoyillarigabag’ishlangan, undao’yinlarnio’tkazishsharafidavlattaemas, balkishahargaberiladi, chunkidavlat — bumamlakat, siyosat, shaharesa — siyosatdantashqari.

Shubilanbirgao’yinlarnitashkilqilishvao’tkazishshaharOlimpiyao’yinlaripoytaxtijoylashgandavlatningMOQgayuklatiladi.

Milliyolimpiyaqo’mitalariXOQbilano’zviyaloqadavabevositauningrahbarligiostidaisholibboradihamdao’yinlarnitashkilqilishvao’tkazishdato’liqjavobgarlikkaegabo’ladi.

Xartiyadata’kidlanadiki, hammaishlabtopilganmablag’larfaqatOlimpiyaharakatinirivojlantirish, sportnirivojlantirishga, ya’niinsonlartinchligivasalomatligiuchunyo’naltirilishilozim.

OlimpiyaXartiyasidaolimpiyaramzlari, emblemalari, bayrog’i, olimpiyamash’ali, rituallarimazmunihamdaahamiyatiyoritilgan.

Ikkinchibo’limdaXOQningboshqaruvorganlari, uningmaqsadlari, vazifalari, to’zilmasihamdafunksiyalari, shuningdekhuquqlarito’g’risidama’lumotlarberiladi.

Uchinchibo’limdaxalqarosportfederatsiyalarimaqsadlari, vazifalari, funksiyalarivaularningXOQbilano’zaroaloqalariochibberiladi.

To’rtinchibo’limdaXOQrahbarligiostidao’zdavlatlaridahammaolimpiyaishlariniolibboradiganMilliyolimpiyaqo’mitalarininghuquqvamajburiyatlaribelgilangan.

Beshinchibo’limdshxsanOlimpiyao’yinlari, ishtirokchilari, ularninghuquqlarivamajburiyatlarigabag’ishlangan.

Xartiyadaolimpizmmohiyatiningqisqachata’rifikeltirylgan: «Olimpizmtana, irodavaongqadrqimmatinimuvozanatlashtirilganbirbutunlikkabirlashtiruvchihayotfalsafasidir». Olimpizmsport, madaniyatvata’limnibog’laydi.

Olimpiyaharakatiningmaqsadi — sporshiinsonninghartomonlamarivojlanishigayo’naltirish, garmoniyaesahaqiqatdanhaminsonqadrqimmatinisaqlashkabig’amxo’rlikko’rsatadiganolijanobhamdatinchjamiyatniyaratishgayordamberishilozim.

Xartiyaturlixiltushunchavaatamalargata’rifberibo’tadi, «Olimpiada», «Olimpiyao’yinlari» atamalarinimanianglatadi?

Qadimgiyunonlaro’yinlarorasidagito’rtyillikniOlimpiadadebataganlar, ya’nibuyanabiryilnomahisoblangan. Hafta, oy, yilkabito’rtyillikniOlimpiadadebatashmumkinedi. YUnonlarma’lumbirvoqealarniularsodirbo’lganOlimpiadayiliningraqamibilannomlaredilar. Masalan, yetmishinchiOlimpyadadavah.k.

Olimpiyao’yinlaritarixishunitasdiqdaydiki, qadimgiolimpiyachilardao’zlarininghozirgizamondagigao’xshamaganmukofotlari — g’olibninglavrgulchambariyokizaytunbutog’ibo’lgan. Vaqto’tishibilanularo’zgarib, takomillashibborgan. TaqsirlovnishonlariXartiyadaqatiyravishdaaytibo’tiladi.

ZamonaviyOlimpiyao’yinlariningramziturlixilrangdagibeshtabirbirigao’ralganhalqatasviridaniborat. Buhalqalarbeshtaqit’asportchilariningbirdamligivaularninguchrashuvima’nosinibidsiradi.

Xartiyadaularningjoylashishianiqbelgilabberilgan: yuqorvdagiuchtahalqachapdano’nggaquyidagatarshbdakeladi: ko’k, qora, qizil, pastdaesasariq, yashil.

Olimpiyashiori: «Sitius, Altius, Fortius» («Tezroq, Balandroq, Kuchliroq») zamonaviyolimpizmyo’nalishinianiqifodalaydi. Buso’zlarfranso’zruhoniysiAnriDidongategishlibo’lib, ularPiyerdeKubertengama’qulbo’lganvauningtaklifibilanolimpiyashiorigaaylangan. BubelgilarXOQemblemasidaaksetgirilgan. EmblemahamXartiyadaaniqbelgilabberilgan. HarbirMilliyolimpiyaqo’mitasio’zemblemasigaega, undabeshtao’ralganxdlqaushbuemblemaasosinitashkiletadi. Masalan, O’zbekistonRespublikasiMOQemblemasi — beshtaolimpiyahalqasivaoqfondaHumoqushiningtasviri — g’alabahamdabaxtramzitasvirlangan.

Olimpiyabayrog’ito’g’risidagig’oya, boshqalarikabi, PiyerdeKubertengategishlidir. XOQuni 1913 yildatasdiqlagan. Bayroq 1916 yildao’tkaziladigano’yinlardako’tarilishilozimedi. Ma’lumki, birinchijahonurushitufaylio’iinlaro’tkazilmagan.

Bayroq — atlasdantayyorlangan, hajmi 2x3 mbo’lib, uvdaolimpiyaramzi — beshtaranglihalqatasvirlangan. Bayroqsagioqrang yersharqsagihammamillatlarningdo’stlikgoyasinibildiradi.

Bayroqbirinchimarta 1920 yildaAntverpenda (VII Olimpiadao’yinlari) qo’tarilgan.

Bayroqniberishmarosimi: bo’libo’tayotganOlimpiyapoytaxtimerio’yinlarbayrog’iniXOQprezidentigatopshiradi, uesahammaolimpiyachilaruchunmuqaddasbayroqnibo’lajako’yinlarshahrimerigatopshiradi.

Olimpiyamadhiyasihammavjud.

1912 yiddaPiyerdeKubertendaushbuajoyibbayramningqadimiyvatanidaolimpiyamash’aliniyoqishfikritug’idsi, u 1928 yildaAmsterdamdagi IX o’iinlarda (1952 yildaOslodagiqishki VI o’yinlarda) amalgaoshiriddi. Mash’alnitantanaliravishdayoqishmarosimiPiyerdeKubertentomonidantaklifqilingan. BumarosimqadimgiOlimpiada, qadimiyOlimpiyao’yinlariqahramonlarininghammasinibiladiganZevsibodatxonasixarobalaridabo’libo’tadi. 1926 yildanboshlabolimpiyamash’aliestafetasio’tkaziladi. Mash’aluyoqilganjoydanboshlabolimpiyastadionigachakunutunharqandayobhavodahammash’alko’taruvchilartomonidanolibkelinadi. Olimpiyastadioniyo’libo’ylaboxirgiaylanish, oxirgiqadamlarnibosibo’tisho’yinlaro’tkazilayotgandavlatningengtaniqpisportchisigatopshiriladi.

Sportchilar, ishtirokchilarvahakamlarningolimpiyaqasamyodihammuqaddasmarosimlarqatorigakiradi. Ma’lumki, uningmatnihamPiyerdeKubertentomonidantaklifqilingan. Birmunchao’zgarishlargauchraganholdaundashundaydeyiladi: «hammasportchilarnomidanmenqasamyodqilamanki, bizbuo’yinlardao’yinqoidalarinihurmatvaulargaamalqilganholdahaqiqiysportruxida, sportshuhratihamdao’zjamoalarimizsharafiuchunishtiroketamiz». Olimpiyaqasamyodibirinchibor 1920 yilda (Antverpen, VII o’yinlar) yangragan.

Olimpiyao’yinlarihakamlariningqasamyodi 1968 yildaMexikoda (XIX o’iinlar) sobiqIttifoqMOQtaklifigabinoanpaydobo’ldi. Undashundaydeyiladi: «hammahakamlarvarasmiyshaxslarnomidanqasamyodqilamanki, ushbuOlimpiyao’yinlaridavomidabizo’zvazifalarimiznixolislikbilan, qoidalarnihurmatqilibvaulargaamalqilganholdahaqiqiysportruxidabajaramiz».

Sportchilarvaishqibozlarningo’taishonuvchanligashungaolibkeldiki, Mexikodagian’ana, (1968 y.) Olimpiadadayangi, ya’niharqandayolimpidachiga, ishqibozgabaxtkeltiradigan — ramzpaydobo’ldi.Meksikaliklarningengsevimlijonivoriyaguarramzgaaylandi. Buodathammagamanzurbo’ldivakeyingio’yinlardaramz 'an’anaviytusoldi. MyunxendaValdilaqablitaksa, Monrealda — Kanadao’rmonlariyashovchisiqundo’z, MoskvadaMishalaqabliayiqcharamzgaaylandi.

Medallardasturningharbirturidatopshiriladi: g’olibvasovrindorlargamuvofiqravishda — oltin, kumushvabronzamedallariberiladi. SHuniaytishjoizki, uchinchio’rinuchunmedalhaqiqatdanhambronzali, ikkinchio’rinuchun — kumush, birinchio’rinuchunesakamida 6 grammlioltinbilanqalinqilibqoplangankumushmedaltopshiriladi.

Shularbilanbirqatordashaxsiyvajamoamusobaqalaridabirinchidansakkizinchigachao’rinniegallagansportchilargaXOQdiplomlaritopshiriladi.

Diplomlar, esdalikmedallario’yinlarninghammaishtirokchilarihamdarasmiyshaxslargaberiladi. YAqinyillardanberiesaOlimpiyao’yinlarig’oliblarivasovrindorlarigako’kraknishonlari (oltin, kumush, bronza) topshiraboshladilar. Bunishonnikundalikhayotdahamtaqibyurishmumkin.

XOQOlimpiyaharakatigaqo’shganalohidahizmatlariuchunsport, davlatarbobiniyokisportchiniOltinOlimpiyaordenibilantaqdirlaydi.

1996 yil 6 fevraldaO’zbekistonRespublikasiPrezidentiI. A. KarimovOltinOlimpiyaordenibilantaqsirlandi.

Olimpiyao’yinlariXartiyagabinoanqoidalargaqatiyamalqilganholdao’tkaziladi, qoidalarningbo’zilishigayo’lqo’yilmaydi.

Xartiyadabelgilanishicha, Olimpiyao’yinlariOlimpiadaningbirinchiyilida, qishkio’yinlaresa 1994 yildanboshlab — uchinchiyilida (bundanoldinqishkio’yinlaryozgilaribilanbirvaqtdao’tkazilaredi)_io’tkazibkelinadi.

O’yinlarningdavomiyligi 16 kundanoshmasligilozim. Olimpiyao’yinlaripoytaxtiniqat’iytanlashhuquqiXOQgataalluqlidir. O’yinlarnio’tkazishgatalabgornomzodshaharlartanlovio’tkaziladi, nomzodshaharlarimkoniyatlariXOQningmaxsuskomissiyasitomonidano’rganibchiqiladivakeyinuningsessiyasida (olimpiyahukumatiningOliyorgani) olimpiyapoytaxtio’zilkesiltanlanadi. ShaharnomzodiMilliyOlimpiyaqo’mitasitomonidantavsiyaetiladi.

Hammamusobaqalar, odatda, Olimpiyao’yinlaripoytaxtidao’tkaziladi. XOQningaloxidaruxsatibilanistisnotariqasidaayrimturdagimusobaqalarniboshqashaharlardao’gkazishmumkin.

O’yinlardamusobaqalarfaqatolimpiyasportturlaribo’yichao’tkaziladi. Dasturnio’zgartirishhuquqifaqatXOQgategishlidir.

OlimpiyasportturiXartiyagabinoananiqlanadi. Bu yerdashunarsako’rsatilganki, sportturierkaklaruchunkamida yetmishbeshtadavlatlardavabeshtaqitadanto’rttasida, ayollaruchunesakamidaqirqtadavlatlardahamdauchtaqit’ada (yozgio’yinlar), qishkio’yinlarsportturlariyigirmabeshtadavlatvauchtaqit’adakengtarqalganbo’lishilozim.

Olimpiyasportturlarigaxalqarofederatsiyalar, uyushmalarvaassotsiatsiyalarrahbarlikqiladi.

XOQOlimpiyao’yinlarigarahbarlikqiladi, musobaqalaresategishlixalqarofederatsiyarahbarligiostidao’tadi.

Trenirovka, musobaqalar, inventar, jihozlarqoidalarvafederatsiyame’yorlarigamoskelishilozim. Hakamlar, xronometristlar (vaqto’lchovchilar), shikoyatjyurisia’zolarivaboshqalarsportturifederatsiyasitomonidantayinlanadi.

Olimpiyao’yinlariningochilishvayopilishmarosimiXartiyadaaniqhamdabatafsilta’riflangan.

Ochilishboshidastadiongadavlatrahbarikeladi, so’ngraishtirokchilarparadiboshlanadi. Harbirvakillaroldidadavlatnomiko’rsatilgantransparantvadavlatbayrog’iko’taribboriladi. Jamoalaralfavittartibidao’tadi, lekinoldindaan’anagako’raYunonistonjamoasiyuribboradi — buOlimpiyao’yinlarivatanigabo’lgancheksizhurmatramzidir. Oxirgibo’libo’yinlaro’tkazilayotgandavlatjamoasio’tadi. Paradtugashibilantashkiliyqo’mitaprezidentivaMOQprezidentiningso’zgachiqishlaribo’libo’tadi. So’ngraOlimpiyao’yinlario’tkazilayotgandavlatrahbaritantanaliravishdaOlimpiyao’yinlariniochiqdebe’lonqiladi. Olimpiyamadxiyasiyangraydi, bukuyostidaturlidavlatlarningsportchilari — olimpiyachilariolimpiyabayrog’inistadiongaolibkiradilarvauniflagshtokkaqadab, yuqorigako’taradilar.

Engyaxshiolimpiyachishortchiolimpiyamash’aliniko’tarib, stadionnibirmartaaylanibchiqadivazinabilanolovyoqiladiganjomgako’tariladi. Bu yerdaumuqaddasolovniyoqadi. Buolovo’yinlarning 16 kunidavomidayonibturadi. Olovyoqilganzahotitinchlikelchilaribo’lganyo’zlaboqkabutarlarosmongaparvozqiladi. Tantanaliqasamyoddaqiqalariboshlanadi. Ishtirokchisportchilarnomidantashkilotchidavlatningengyaxshisportchisiqasamyodqiladi, so’ngtribunagajahondaengkattahurmatgaegabo’lgansporthakami, tashkilotchidavlatvakiliko’tariladivaqakamlarnomidanqasamyodqiladi. Tashkilotchidavlatmadhiyasiyangraydi, bayramningtantanaliochilishmarosimiboshlanadi.

Sportmusobaqalaritugashibilanbayramyakunlanadi. O’yinlarningyopilishmarosimiboshlanadi.. Stadiongaochilishmarosimidagitartibdabayroklardorlarkiribkeladi, jamoalardo’stlikramzisifatidaumumiysafdakiradilar. YUnonistonmadhiyasi, tashkilotchidavlatmadhiyasivabo’lajako’yinlarmezbonibo’lgandavlatmadhiyasiyangraydi, Olimpiyabayrog’initopshirishmarosimio’tkaziladi.

TashkilotchishaharhokimivaXOQprezidentiso’zgachiqadilar. XOQprezidentiOlimpiyao’yinlariniyopiqdebe’lonqiladi. Olimpiyamash’aliastasekino’chirildi. Olimpiyamadhiyasikuyiostidabayroqtushiriladi, stadiono’zraxayrlashuvqo’shig’iyangraydi.

Xalqarosportharakati — kuchliijtimoiyomilvainsonlarmuloqoti, butunjahonxalqlarininghamkorligivahamfikrlikvositasidir.

Xalqarosportharakatiningjadalrivojlanishixalqarosportaloqalarigarahbarlikqilishhamdaunimuvofiqlashtiribturishgayo’naltirilganmaxsusorganlarningtashkilqilinishigaasosbo’ddi.

Xalqarosportaloqalaridavlatlararomunosabatlarningorganikqismihisoblanadi. SHusabablisportbirlashmalarifaoliyatigama’lumdarajadaboshqa

xalqarotashkilotlar (sportfaoliyatigataalluqpibo’lmagan) ishtajribasita’sirko’rsatadi. SHubilanbirgasportmunosabatlarixalqaromunosabatlarnirivojlantirishningijtimoiysiyosiy, iqtisodiyqonuniyatlarigabo’ysunadi.

Hozirgipaytdaxalqarosportbirlashmalarisoni 200 danoshibkeggan, ulardanko’pchiliginisportturlaribo’yichaxalqarofederatsiyalartashkiletadi. YUqoriorgansifatidaularningmaqsadi — sportturlariningxalqaromiqyosdarivojlanishinita’minlashvaxalqaromusobaqalarnio’tkazishdir.

Xalqarosportbirlashmalarinodavlatjamoattashkilotitoifasigakiradi.

Milliysporttashkilotlari, ayrimhollarda — jismoniytarbiyavasportsohasidagixalqarobirlashmalar, shuningdek, aloxdaashaxslarxalqarosportbirlashmalaria’zosihisoblanadi.

Xalqarosportbirlashmalariularningfaoliyatmuddatlariga (vaqtinchalikyokidoimiy), geografikbelgisiga (Butunjahonyokimintaqaviy), a’zolikxususiyatiga (jamoali, alohida), kasbgaoidligiga, diniye’tiqodlarigako’ratasniflanishimumkin.

Xalqarosportbirlashmalario’zfaoliyatiniustav, tashkiliynizomlargaasosanamalgaoshiradivabirqatorumumiyvazifalargaega: o’zfaoliyatinidavlatlarda (a’zobo’lganyokia’zobo’lmagan) kengyoyish; milliytashkilotlarbilanaloqalaro’rnatishvaushlabturish, ularningfaoliyatinivaulartomonidanustavningbajarilishininazoratqilish; o’zfaoliyatigaoidtajribalarnio’rganishvakengyoyish; kongresslar, yig’ilishlar, simpoziumlaro’tkazish, ishnirejalashtirish; nashriyotishlari, moliyaviymasalalarnihaletishvah.k.

Aytibo’tilganlardantashqari, aloxdsasportturlaribo’yichaxalqarofederatsiyalardao’zigaxosvazifalarhammavjud: mazkursportturibo’yichaqoidalarniishlabchiqishvamusobaqalarnitartibgasolish, uningbajarilishininazoratqilish; xalqaromusobaqalarnirejalashtirish, tashkiletishvao’tkazish, hakamlarnitayyorlashhamdamalakasinioshirish; texniktalablarniishlabchiqish; rekordlarniqaydqilibborishhamdatasdiqlashvah.k.

Mazkursporttashkilotiningvakillariishtirokidagikongress (boshassambleya) sportbirlashmasiningOliyorganihisoblanadi. Kongressvaqtivaqtibilanyig’iladi, uustavdabelgilangan, xalqarosportbirlashmasifaoliyatiningengmuhimmasalalarinihaletadi.

Kongressprezidentboshliqrahbarorganlarnisaylaydi. Ukongressyig’ilishlariorasidagidavrichidabirlashmafaoliyatigarahbarlikqiladi, shuningdek, tarkibigako’ra, anchakichikroqbo’lganboshqaruvorganlari — ijroiyaqo’mitalartashkilqilinishimumkin.

Rahbarorganlargayordamsifatidaharbirxalqarosportbirlashmasidatexnikorganlar — komitetlarvakomissiyalartashkiletiladi. Ularningvazifalarihamdasonixalqarobirlashmatomonidanhaletiladiganvazifalarxususiyatigabog’liqbo’ladi.

Xalqarosportbirlashmalaribyudjetimilliytashkilotlar (umumiymajlisdaaniqlanadi) vaalohidashaxslarninga’zolikbadallari, xalqaromusobaqalarnio’tkazishdantushganajratmalar, televideniyedanamoyishqilish, marketing, nashriyotchilikfaoliyati, ko’kraknishonlari, suvenirlarnisotishdantushganfoydalarhamdaboshqatushumlarhisobigahosilbo’ladi.

Shundayqilib, xalqarosportbirlashmasitasdiqlanganustavga, mulkka, moliyagamustaqilegalikqiladivao’zfaoliyatidoirasidahuquqiyjavobgarbo’ladi.

Xalqarosportharakati, xalqaroolimpiyaqo’mitasibevositarahbarligiostidaturlixilsportbirlashmalari (MOQ, sportfederatsiyalarivah.k.) orqalirivojlanadi.

XOQOlimpiyao’yinlarivaolimpiyaharakatininghammamasalalarinihalqilishdayuqoritashkilothisoblanadi.

FaqatXOQtomonidantanolinganMOQlarOlimpiyao’yinlarigaishtirokchilarnitavsiyaetishimumkin. BundaMOQnitanolishuchunmamlakatdaOlimpiyao’yinlaridasturidagisportturlarigarahbarlikqiladigan, xalqarofederatsiyalargaa’zobo’lganbeshtasportfederatsiyalarimavjudbo’lishilozim.

Xalqarosportbirlashmalari^ shtabkvartiralariturlidavlatlardajoylashgan. O’zbekistondakurash

bo’iichaxalqaroassotsiatsiyaningrahbarorganlarijoylashgan. O’zbekistonRespublikasiPrezidentiI. A. Karimovuningfaxriyprezidenti, KomilYUsupovesa — prezidentietibsaylangan.

O’zbekistonRespublikasiningsportturlaribo’yichafederatsiyalari 31 taxalqarosportfederatsiyalariga (32 tasportturibo’yicha — Osiyosportbirlashmalariga) a’zo. VladimirSHin (boks), Ma’murRo’ziyev (kurash) sportturlaribo’yichaxalqarofederatsiyalarningvitseprezidentlarihisoblanadilar.

Xalqarosportfederatsiyalarimustaqilnodavlattashkilotlardir. Ularo’zfaoliyatida, Olimpiyao’yinlarinio’tkazuvchivauningdasturinibelgilabberuvchiXOKdantashqari, boshqaxalqarobirlashmalargabo’ysunadi. Sportfederatsiyalario’zsportturibo’yichao’tkaziladiganmusobaqalargatexnikrahbarlikqilishdato’liqjavobgardirlar.

Xalqarofederatsiyalarningasosiymaqsadi — buo’zsportturinikengyoyish, rivojlantirishhamdaommalashtirish, shuningdek, milliysporttashkilotlario’rtasidagio’zaroaloqalarnitartiblashtirishdir.