Наргис Қосимова

Wiki концепциясининг моҳияти
. Уорд Каннингем ва унинг 
ҳаммуаллифи Бо Леуфлар томонидан ёзилган The Wiki Way: Quick 
Collaboration on the Web (Wiki йўл: интернетда тезкор ҳамкорлик” номли 
китобда Wiki тушунчасининг моҳиятини қуйидагича тасвирланади: “Wiki 
барча 
фойдаланувчиларни 
бирон-бир 
саҳифани 
таҳрирлаши 
ёки 
кенгайтмасиз стандарт веб-браузер ёрдамида викида янги саҳифалар яратиши 
мумкин”
109
. Википедия турли саҳифалар орасидаги алоқаларни қўллаб-
қувватлайди ва улар бошқа саҳифаларга боғланган саҳифаларни яратиб, 
ушбу саҳифалар мавжуд ёки йўқлигини кўрсатиб беради. Wiki - тасодифий 
ташриф буюрувчилар учун диққат билан тайёрланган сайт эмас. Аксинча, 
Wiki доимий ташриф буюрувчиларни жалб этиш ва сайтнинг кўринишини 
мунтазам равишда ўзгартирадиган ҳамкорликни жалб этишга интилади. 
Wiki қуйидаги хусусиятлар билан тавсифланади: 
Вики муҳити (сайт) орқали матнни муҳаррир тарафида махсус 
воситалардан фойдаланмасдан қайта-қайта таҳрир қилиш қобилияти; 
Махсус форматлаш тили - матндаги алоҳида элементларни 
шакллантириш ва форматлашга имкон берувчи “Wiki” белгиси;
Саҳифаларнинг ўзгаришларини (версияларини) ҳисобга олиш: 
солиштириш ва уларни қайта тиклаш қобилияти; 
Янги ўзгаришлар киритилганидан кейин дарҳол ўзгаришларнинг пайдо 
бўлиши; 
Контентни кўрсатилган саҳифаларга ажратиш; 
Гиперматн: сайтнинг саҳифаларини ва кичик бўлимларини контекстли 
кўприклар орқали улаш; 
Кўп муаллифлар. Баъзи викилар барча сайтга ташриф буюрувчиларни 
таҳрирлаши мумкин. 
Медиа Wikiда Wiki матнини таҳрирлаш. Wiki муҳитини яратиш учун 
махсус дастурий таъминот - Wiki қидируви керак. Контентни тузиш ва қайта 
ишлаш бўйича деярли барча ҳаракатлар фойдаланувчилар томонидан қўлда 
бажарилади. Википедия ва Викимедиа фондининг бошқа сайтлари фаолияти 
МедиаWiki двигателига асосланган. 
Вики сайтлар онлайн журналистика кўринишларидан бири бўлган 
ҳамкорлик журналистикасида муҳим аҳамият касб этади. Унинг моҳияти 
108
Шестаков В. К. Извлечение онтологии из Wiki-системы. — Статья. — Научно-технический вестник. — 
Статья 1 (77) — Январь-февраль 2012.
109
Уорд Каннингем. Переписка по этимологии вики. http://c2.com/doc/etymology.html

---

130 
шундаки, материал бир шахс томонидан эмас, балки бир нечта 
кўнгиллиларнинг биргаликдаги саъй-ҳаракатлари билан яратилади. Вики 
журналистика Википедия ёки Викиликс каби ҳар қандай вики ресурсларда 
ҳар бир фойдаланувчини таҳрирлаш ёки янгиликлар яратиш функцияси 
билан таъминлайди. Қизиғи шундаки, Би-би-си ёки Нью-Йорк Таймс каби 
кўплаб анъанавий медиа-сайтлар ҳамкорликдаги журналистикага хос 
янгиликларни йиғиб, материалларга изоҳ бериш ва бошқа манбаларга 
алоқадор мавзуларни тақдим этади.
Веб 2.0 технологиялари ривожланиши натижасида юзага келадиган 
ҳамкорлик журналистикаси, шубҳасиз, оммавий ахборот воситаларида ўзига 
хос инқилобдир. У янгиликлар яратиш, сўз эркинлигини демократлаштириш 
жараёнини олиб келди, фойдаланувчини ахборот жараёнининг қуйи 
қисмидан тўлиқ иштирокчилар тоифасига кўчирди. Кўплаб маълумот 
манбалари вазиятни турли нуқтаи назардан қарашга ва биринчи қўлдан 
фойдаланишга имкон беради. Аксарият ҳолатда ҳамкорлик журналистикаси 
онлайн тизимда янгиликлар базасини яратиш. Уларни янги маълумотлар 
билан тўлдириб бориш, янги, ўрганилмаган мавзуларни топишига ёрдам 
беради.