Naotexnologiyaga kirish

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

17 

 

 

2- bob. NANOMATERIALLAR  VA  ULARNI  OLISH  TEXNOLOGIYALARI   

 

2.1 Nanomateriallarni guruhlash 

 

 

Struktura    deyilganda  materialning    tuzilishidagi,    shaklidagi,  o’lchamidagi  

xususiyatlarni    tushuniladi.  Tabiatda  shar,  igna,  disk,  daraxt,  ip  va  h.  strukturali 

materiallar    uchraydi.  Nanostrukturali    materiallar  (yoki  soddagina    nanomateriallar) 

deb nanometr  o’lchamli strukturaga  ega  bo’lgan  materiallarga  aytiladi. 

 

Modda  makroo’lchamdan  nanoo’lchamga  o’tganida  uning  xossalari  keskin  

o’zgaradi. O’zgarishlar ikki  asosiy sababga  bog’liq: sirt ulushining  ortishi  va  kvantli  

effektlar hisobiga    elektronli strukturaning o’zgarishi. 

 

Sirt  yaqinida  joylashgan  atomlarning  xossalari  material  hajmida  joylashgan 

atomlarning    xossalaridan    farq    qiladi,  shu    sababli  materialning    sirtini  moddaning  

alohida  holati deb  qaralishi  mumkin. Sirtda  joylashgan  atomlarning  ulushi  qancha  

ko’p  bo’lsa,  sirt  bilan  bog’liq  effektlar  shuncha  kuchli bo’ladi.  Nanoob’ektlarning  

elektronli  strukturasini   alohida  xususiyatlari  o’lchamlarning  kichrayishiga  bog’liq 

kvantli  xossalarning  kuchayishi  bilan  tushuntiriladi.  Zarra –to’lqin  dualizmi har-bir 

zarrachaga    ma’lum    to’lqinning    uzunligini    kiritishga    imkon    beradi.  Xususan,  bu 

kristalldagi    elektronni  xarakterlovchi    to’lqinga,    elementar    atom    magnetiklarning  

harakati  bilan  bog’liq  to’lqinlarga va h. tegishli. Nanostrukturalarning  g’ayrioddiy  

xossalari  texnikada  oddiy,   odatiy  qo’llanilishini  qiyinlashtiradi,  va  bir  vaqtning  

o’zida  butunlay  kutilmagan  texnikaviy  istiqbolni  ochib beradi. 

Ma’lumki, ba’zi  moddalarning  nanozarrachalari  yomon  bo’lmagan  katalitik  

va  adsorbtsion    xossalarga    egalar.    Ba’zi    nanomateriallar    noyob    optik  xossalarga  

egalar,  masalan, organik  moddalarning  o’tayupqa  pardalari  quyosh  batareyalarini  

tayyorlashda  foydalanilmoqda. 

 

Hozirgi  vaqtda  texnologlar etarlicha  katta  sondagi  turli-tuman  nanomateriallar  

olishni  o’rgandilar. Zamonaviy  fan  nanomateriallarning  quyidagi  turlarini  guruhlaydi: 

nanozarrachalar,    fullerenlar,    nanotrubka  (nanoquvurlar)  va  nanotolalar,    nanog’ovakli  

strukturalar,    nanodispersiyalar,    nanostrukturalangan    sirtlar    va  pardalar,    nanokristalli  

materiallar. Ularni  batafsil  qarab  chiqamiz.