Nano kimyo-fazalar ajralish sirtidagi jarayonlar

MAVZU
NANO KIMYO-FAZALAR AJRALISH SIRTIDAGI JARAYONLAR

Reja

1) Nanotexnologiya nima?

2) Ultratovush Nano-tizimlash haqida tushunchalar
3) Nano-kimyoga oid rasmli misollar



Nano nima?
Keyingi o‘n yillikda jahon jamoatchiligi lug‘at boyligiga «nano» so‘zi kirib keldi. Xo‘sh, «nano» nima? Qisqa qilib aytganda, nano milliarddan bir qismdir.
Nanotexnologiya tushunchasi uchun tugal va aniq ifoda yo‘q, ammo mavjud mikrotexnologiya asosida bu o‘lchamlarni nanometrdagi texnologiya deb yuritish mumkin. Shuning uchun mikrodan nanoga o‘tish bu moddani boshqarishdan atomni boshqarishga o‘tish demakdir. Sohaning rivoji deganda esa asosan uchta yo‘nalish tushuniladi:
- o‘lchami atom va molekulalar o‘lchamlari bilan solishtirarli elektron sxemalarni tayyorlash;
- nanomashinalarni loyihalash va ishlab chiqish;
- alohida atom va molekulalarni boshqarish va ulardan alohida mikroob'ektlarni yig‘ish.
Bu yo‘nalishdagi izlanishlar ancha vaqtdan buyon olib borilmoqda. 1981 yilda tunnelli mikroskop yaratilib, alohida atomlarni ko‘rish mumkin bo‘ldi. Shundan buyon texnologiya sezilarli takomillashtirildi. Bugun bu yutuqlarni kundalik hayotda ishlatamiz: lazerli disklarni ishlab chiqarish, jumladan, DVD disklardan nanotexnologik usulsiz foydalanish mumkin emas.
Soha taraqqiyotidagi asosiy bosqichlarni bir eslab ko‘raylik.
Nanotexnologiyalar- bu XXI asr texnologiyasi bo’lib, uglerod nanotrubkalar aosida katta natijalarga erishish mumkin. Bu natijalar elektronika va texnikada, meditsinada, kimyoviy texnologiyalarda qo’llanish perspektivalarini ochadi.
“Nanotexnologiyalar materiyani manipulyatsiyalab, shunday revolyutsiya qiladiki, kompyuterlar informatsiyani manipulyatsiyalagani kabi bo’ladi”.
Nanotexnologiyalar –bu eng yuqori texnologiyalar bo’lib, ularni rivojlantirishga iqtisodiy rivojlangan davlatlar mlrdlab pullarni sarf qilmoqda. Olimlarning taxminlariga ko’ra ularni rivojlanishi yozuv, bug’ mashinasi va elektr energiyasidan ham ko’proq insoniyat hayotini o’zgartiradi.
Ishlab chiqarish g’oyasini bir marta Nobel mukofoti laureati Richard Feynman aytib o’tdi. 1959- yilda u modda tuzilishining kichik o’lchamlardagi muammosi haqida gapirib, “Pastda ham juda ko’p joy bor” (“There is plenty of space on the bottom”) ma’ruzasida “biron bir fizikaviy yoki kimyoviy qonun atomlarning o’zaro vaziyatini o’zgartirishga xalaqit bermaydi” deb aytgan edi.
“Nanotexnologiya” tushunchasining o’zi 1974-yilda yaponiyalik Norio Taniguchi (Norio Taniguchi) tomonidan kiritilgan edi. U o’lchamlari bir mikrondan kichik bo’lgan texnologiya va mexanizmlarni nanotexnologiya deb atash taklifini kiritdi.
Nanotrubkalar sohasida “Ikki o’lchovli materiallar-grafenni” tadqiq etish bo’yicha Andrey Geym va Konstantin Novosyolov 2010- yilda Nobel mukofotiga sazovor bo’lishdi.
1985-yilda Richard Smolli (Richard Smalley) fullerenlarni – shar shaklidagi uglerod molekulalarini (C₆₀, koptok shakliga ega bo’lib, uglerod atomlari va uning burchaklarida besh va olti burchaklar joylashagan) kashf etdi.
1991-yilda Nec kompaniyasidan Suomi Iiyama (Suomi Iiyama) uglerod nanotrubkalarini ochdi.