Namunalar va ko‟rsatmalar mavzu: Asosiy makroiqtisodiy kо‘rsatkichlar va ularni hisoblash

 
 
Mavzu:
Byudjet-soliq siyosati
 
Masalalarni yechilishi bо‘yicha namunalar
 
1-masala
A va V mamlakatlarning iqtisodiyoti quyidagi ma‟lumotlar bilan yoritib berilgan:
Kо„rsatkichlar
A mamlakat
V mamlakat
1.Moliyaviy yil boshida davlat qarzi qiymati
( mln. dol.da)
2000
2000
2. Moliyaviy yil davomidagi nominal davlat 
xarajatlari(mln.dol.da)
200
200
3. Narx darajasi (yil boshida)
1,0
1,0
4. Inflyatsiyaning yillik sur‟ati
0,0
0,1
5. Davlat qarzi bо„yicha nominal foiz stavkasi
0,03
0,13
6. Davlat byudjetiga nominal soliq tushumlari 
(mln.dol.da)
260
260
Hisoblang:
a) Mamlakatda davlat qarzlariga xizmat kо„rsatish bо„yicha foiz tо„lovlarining 
nominal miqdori qanday?
b) Har bir mamlakatda byudjet defitsitining rasmiy bahosi qanday?
v) Har qaysi mamlakatda davlat qarzining nominal va real qiymati qanday (yil 
oxirida)?
Yechish:
a) A mamlakat uchun statistik ma‟lumotlardan foydalangan holda, nominal foiz 
stavkasi va davlat qarzi miqdorini kо„paytirish orqali davlat qarziga xizmat kо„rsatish 
bо„yicha foiz tо„lovlarining nominal miqdoriga ega bо„lamiz:
0,03 x 2000 = 60 (mln.dol.)

---

17 
b) mamlakat uchun ham xuddi shu tarzda hisoblab chiqamiz: 0,13 x 2000 = 260 
(mln.dol.).
b) Har qaysi mamlakatda davlat byudjeti defitsitini rasmiy (ya‟ni nominal) bahosi 
milliy davlat xarajatlari hamda qarzga xizmat kо„rsatish bо„yicha nominal foiz tо„lovlari 
bilan birga byudjetga nominal soliq tushumlariо„rtasidagi farq sifatida yuzaga keladi:
A mamlakat uchun quyidagiga egamiz:
.
V mamlakat uchun bunga:
.
v) Yil oxirida davlat qarzining nominal qiymati yil boshidagi qarz miqdori hamda 
yil davomida hosil bо„lgan davlat byudjetining nominal defitsitiga teng.
A mamlakat uchun quyidagiga egamiz:
2000 + 0 = 2000 (mln.dol.).
B mamlakat uchun shunga о„xshash:
2000 + 200 = 2200(mln.dol.).
Ikki mamlakatda davlat qarzining real qiymatini baholash uchun ularning har 
qaysisida yil oxiridagi narx darajasini hisoblab chiqish zarur. Dastlabki ikki mamlakatda 
narx darajasi bir xil va 1,0 teng, lekin yillik inflyatsiya sur‟ati boshqacha: A mamlakatda 
0,0 va B mamlakatda 0,10.
Binobarin, yil oxirida narx darajasi A va B mamlakatlar uchun 1,0 va 1,1 tashkil 
etdi (muvofiq tarzda).
Yil oxirida davlat qarzining real qiymati yil oxiridagi narxlar darajasiga bо„lingan 
uning yil oxiridagi nominal qiymatiga teng. Muvofiq tarzda quyidagiga egamiz:
A mamlakat uchun: 2000 : 1,0 = 2000 (mln.dol);
B mamlakat uchun: 2200 : 1,1 = 2000 (mln.dol.);
ya‟ni ikkala mamlakatda real qarzdorlik bir xil.