Намду илмий ахборотномаси

Тадқиқот объекти, жойи ва усули
Тадқиқот объети сифатида Африка қўноғинигг Хашаки1 нави ва Гулистон давлат университети “Экспериментал биология” лабораториясидаги ўсимликлар генофондидан танлаб олинган Л-3 линияси олинди. Тадққот Сирдарё вилояти Ховас туман “Энерг насл чорва” МЧЖ дала майдонида олиб борилди. Тажриба майдони ўрта даражада шўрланган бўлиб навлар 4 қайтариқда, ҳажми 38 м² бўлган майдонларда ўрганилди. Соф фотосинтез маҳсулдорлик А.А.Ничипорович формуласи асосида аниқланди [9]
Олинган натижалар
Африка қўноғининг Сирдарё вилояти шаротида ўсиш ва ривожланиш кўрсаткичлари қуйидаги 1-жадвалда келтирилган. Жадвалдаги маълумотлардан ўсимликда 1-2 барг ҳосил бўлган даврда унинг бўйи 7,9-8,3 см ни ташкил этди. Ушбу даврда битта ўсимлик оғирлиги 0,53-0,56 г тенг бўлди. Тупланиш фазасининг бошланишида ўсимлик жадал ўсди. Тупланиш фазасида ўсимлик бўйи 20,5 см тенг бўлган бўлса, найчалаш фазасида ушбу кўрсатктч 48,7 см тенг бўлди. Гуллаш фазасида ўзининг максимал кўрсаткичиг эга бўлиб 145-148 см ни ташкил этди. Ўсиш жараёнида барг сони, барг узунлиги ортиб борди. Гуллаш даврига келиб ўсимликда 9 та барг шакланган бўлса унинг узунлиги 50-58 см ташкил этди. Буни 1-расмдаги маълумотлардан ҳам кўриш мумкин.
1-жадвал
Сирдарё шароитида Африка қўноғининг ўсиш ва ривожланиши

Навлар	Битта ўсимлик оғирлиги, г	Ўсимлик бўйи, см	Барг сони, дона	Барг узунлиги, см
	2-3 барг ҳосил қилиш фазасида
Хашаки-1	0,56±0,01	8,83±0,24	2,00±0,05	6,56±0,18
Л-3	0,53±0,01	7,96±0,25	2,5±0,06	5,55±0,16
	Тупланиш фазаси
Хашаки-1	0,67±0,07	20,53±0,91	3,7±0,14	10,92±0,65
Л-3	0,91±0,10	20,35±0,92	3,0±0,15	13,35±0,71
	Найчалаш фазаси
Хашаки-1	4,79±0,51	48,76±1,53	7,63±0,24	20,33±1,04

Л-3	5,60±0,50	48,70±1,52	7,50±0,22	17,30±1,02
	Гуллаш фазаси
Хашаки -1	169,7±11,09	145,57±5,61	9,04±0,20	58,22±1,62
Л-3	199,2±12,08	148,20±4,62	9,0±0,19	50,2±1,58

1. 
   расм. Африка қўноғи бўйининг ўсиш динамикаси
   

Фотосинтез маҳсулдорлик оганик моддалар мииқдори билан боҳаланади. Фотосинтезнинг маҳсули органик моддалар миқдори билан боҳаланиди. Ушбу кўрсаткич найчалаш ва пиши даврларида вегетациянинг дастлабки даврларига нисбатан ориди. Бундай ҳолатнинг қайд этилиши табиий. Чунки ўсиш ва ривожланиш жараёнлари гуллаш пишиш даврларида жадаллашди. Буни қуйидаги жадвалдаги маълумотлардан ҳам кўриш мумкин. Рўвак чиқариш фазасида барг эни 3,12-3,15 см тенг бўлган бўлса битта барг юза сатҳи 110-181 см², битта ўсимликда эса 1231,84- 1666,8 см² ташкил этди. Пишиш даври келиб барг юза сатҳининг 996-1093 см² тенг бўлди. Ушбу даврда барг юза сатҳининг камайиши поянинг паст қисмларида баргларнинг қуриши билан изоҳлаш мумкин. Қуруқ модда миқдори рўваклаш фазасида 29-30 г ни ташкил этган бўлса пишиш даврида 69-80 г ни ташкил этди. Пишиш даврида қуруқ модда миқдори икки бароварга ортди. Буни соф фотосинтез маҳсулдорликдан ҳам кўриш мумкин. Пишиш фазасида соф фотосинтез маҳсулдорлик Хашаки-1 навида кунлик 3,2 г/м² ни ташкил этган бўлса Л-3 да ушбу кўрсаткич 4,2 г/м² тенг бўлди. (2-жадвал). Бу ўз навбатида Африка қўноғининг Хашаки-1 навидан 19,2 ва Л-3 дан 21,5 ц/га дон олиш имконини берди.

2.