Намду филология факультети ўзбек тили йўналиши магистранти Саидаҳмедова Нигора Сулаймоновнанинг “Наманган вилояти агиотопоним ва экклезионимларининг социолингвистик тадқиқи” мавзуидаги магистрлик диссертацияси

Muammoning o’rganilganlik darajasi. Hozirga qadar Namangan viloyati toponimiyasi materiallari, xususan, agiotoponim va ekklezionimlari to’la to’planmagan, A. Muhammadjonov, S. Qoraev, N. Oxunov, A.Aliev, A.Faxriddinov, S.Tulakov,¹ va boshqalarning ayrim toponimlarga doir maqolalarini, T.Numonov, B. Turdaliev, A. Haydarov-larning² hudud toponimiyasi materiallariga doir lug’atini, N. Uluqovning³ gidronimlar tadqiqiga bag’ishlangan dissertatsiyasidagi ayrim qaydlarni e’tiborga olmaganda ligvistik nuqtai nazardan monografik tadqiq etilmagan. ⁴
Tadqiqotning ob’ekti va predmeti. Mustaqil izlanishlar, dialektologik ekspeditsiyalar asosida to’plangan 500 dan ziyod Namangan viloyati agiotoponim va ekklezionimlari dissertatsiyaning tadqiq ob’ekti hisoblanadi.
Agiotoponim va ekklezionimlarning tarixiy manbalari, nominativ-motivatsion, lug’aviy-ma’noviy xususiyatlari, strukturasi va yasalish modellari ishning predmetini tashkil etadi.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari. Namangan viloyati agiotoponim va ekklezionimlarining tarixiy hamda zamonaviy shakllarini, variantlarini to’plash hamda ularni sotsiolingvistik tadqiq etish dissertatsiyaning asosiy maqsadidir.
Ishning mavzusi mohiyati va maqsadidan kelib chiqib, tadqiqot oldiga quyidagi vazifalar qo’yildi:
1. Agiotoponim va ekklezionim tushunchalarini izohlash, ular sirasiga kiradigan obe’ktlarni belgilash.
2. O’zbek tili toponimikasidagi agiotoponim va ekklezionimlar tadqiqiga doir ishlar tahlilini berish.
3. Agiotoponimik va ekklezionimik indikatorlarni izohlash.
4. Namangan viloyati agiotoponim va ekklezionimlarining nomlanish tamoyili va motiviga ko’ra, ya’ni lug’aviy- ma’noviy tasniflash.
4. Agiotoponim va ekklezionimlarning tarixiy-etimologik, xronologik jihatdan izohlash.
5. Agiotoponim va ekklezionimlarning struktural va yasalish modellariga ko’ra tahlil qilish.
Tadqiqotning metodlari. Ishda O’zbekiston Respublikasining til siyosati, jumladan, toponimik siyosati: joy nomlarini tartibga solish, o’rganish bo’yicha qabul qilgan qaror va farmonlari hamda «Davlat tili haqida»gi Qonun talablariga tayanilgan holda ish ko’rildi.
Nazariy masalalar tadqiqida jahon toponimikasi, jumladan, turkiy toponimika, xususan, o’zbek toponimikasidagi tadqiqotlardan, ulardagi nazariy-ilmiy metodologik xulosalar va tadqiq usullaridan foydalanildi.
Ishda qiyoslash, lug’aviy-ma’noviy, nominativ va motivatsion, statistik tahlil metodlaridan foydalanildi.