Намду филология факультети ўзбек тили йўналиши магистранти Саидаҳмедова Нигора Сулаймоновнанинг “Наманган вилояти агиотопоним ва экклезионимларининг социолингвистик тадқиқи” мавзуидаги магистрлик диссертацияси

3. Maqbara tarkibli qo’shma agitoponim va ekklezionimlar: Alkomacha maqbarasi (Chor. t. Koroskon q.), Oqtom sahoba maqbarasi (Yangi.t. Oqtom QFY), kabi.
4. Ziyoratgoh tarkibli qo’shma agitoponim va ekklezionimlar: Chinorbobo ziyoratgohi (Kos. t.) kabi.
5. Masjid tarkibli qo’shma agitoponim va ekklezionimlar: Atoullohxon to’ra masjidi ( Nam. t.), To’da masjidi (Pop t.),
Toponimlar yasalishida ishtirok etuvchi lug’aviy birliklar topoleksemalar deb yuritiladi. Topoleksemalar tarixan mustaqil leksik birlik bo’lib, davr o’tishi bilan affiksga yaqinlashib, o’z lug’aviy ma’nosini ma’lum darajada yo’qotgan so’zlardir. Bunday til birliklarining xususiyatlari haqida turlicha fikrlar mavjud. B.A.Serebrennikov bunday birliklar haqida fikr yuritib: “Toponimika ma’lum tilning so’z yasalish modelida shunday so’zlar yaratadiki, ular tilda hech qanday ma’no anglatmaydi. Mazkur so’zlar topoleksemalar deb nomlanishi mumkin”, – deb yozadi.¹ A.L.Xromov fikricha, topoleksemalarga ikki turdagi morfemalar kiradi:
a) toponimlar tarkibidan boshqa o’rinda uchramaydigan morfemalar;
b) qachonlardir konkret tilda ishlatilib, keyinchalik iste’moldan chiqqan hamda toponimlar tarkibidagina saqlanib qolgan morfemalar.¹ Masalan, Bulgadaraztepa (Pop t.), Shaydontepa (Nor. t.), Gungalak (Koson. t.) kabi.
Bu Namangan viloyati toponimiyasining o’ziga xos xususiyati bo’lib, o’z navbatida, boshqa viloyatlar toponimiyasidan farqlovchi belgi hamdir.
Qo’shma tarkibli Namangan viloyati agitoponim va ekklezionimlari guruhida uch asosli nomlar ko’p uchraydi: Xo’jaobodtepa (Pop t. Xo’jaobod QFY), G’ishtmozortepa (Pop t. To’da QFY), Go’dakmozortepa (Norin t. Haqqulobod sh.) kabi.
Bunday qo’shma tarkibli nomlarni tuzilishiga ko’ra quyidagicha guruhlash mumkin:
1) ot+ot+ot modelidagi nomlar: Tariqmozortepa (Uychi t. Qizilravot q.), Ovchibuloqtepa (Uychi t. O’nxayat q.), G’urumsaroytepa (Pop t. G’urumsaroy QFY), Laylakuya masjidi ( Chust t. Karkidon MFY) kabi. Bu model asosida hosil bo’lgan nomlar turli so’zlarga tepa, mozor kabi topoformant va indikatorlarini qo’shiluvidan iborat bo’ladi.
2) sifat+sifat+ot modelidagi nomlar: Ko’kto’nli ota (Chust t. Xo’jaobod MFY),