Namangan viloyati Yangiqo’rg’on tumani Nanay qishlog’ida joylashgan 33-sonli maktab va Namangan Ixtisoslashtirilgan Olimpiya zaxiralari sport-maktabi tarix fani o’qituvchisi Ma’rufxonov Muhammadjon

Belgilangan vaqt.

1.	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2.	O`tilgan mavzuni takrorlash	12 daqiqa
3.	Yangi mavzu bayoni	14 daqiqa
4.	Mustahkamlash	12 daqiqa
5.	Baholash	2 daqiqa
6.	Uyga vazifa	2 daqiqa

Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.

O`tilgan mavzuni so`rash:

1. Buddaviylik asosiy manbasining nomlanishi «Tipitaka» qanday ma’noni anglatadi?

2. Buddaviylik ta’limotidagi oqimlarning umumiy va o‘ziga xos tomonlari nimalardan iborat ekanligini ayting.

Yangi mavzuning bayoni:

Reja:

2. 
   Buddaviylik
   
3. 
   Markaziy Osiyoga Buddaviylikning kirib kelishi
   

Buddaviylik O‘zbekiston janubining qadimgi va ilk o‘rta asrlar tarixida chuqur iz qoldirgan din hisoblanadi. Mamlakatimiz hududida buddaviylik madaniyatiga oid yodgorliklarning ochilgani va o‘rganilgani, yuksak darajali ko‘rinishdagi badiiy asarlar va buyumlarning topilgani ham bundan dalolat berishini siz tarix darslarida o‘qigansiz.

Buddaviylikning eng mashhur qadimgi yodgorliklari milodning III–I asrlariga mansub. VII asrning boshlarida Termizda 10 ta buddaviylik monastiri (sangarama) va mingta rohib bo‘lgan. Markaziy Osiyoda V–VIII asrlarda buddaviylik o‘rnini islom dini egallay boshladi. 1927-yilda qadimiy Termizda buddaviylikka oid noyob yodgorliklar mavjudligi aniqlandi. Termiz arxeologik

kompleks ekspeditsiyasining (TAKE) ishlari na tijasida Qoratepa va Chingiztepa balandliklarida ikkita yirik buddaviylik monastiri bo‘lganligi aniqlandi va grek-buddaviylik me’morchiligi va haykallarining parchalari topilgan o‘nlab joylar qayd etildi B. tarixi 2500 y.dan ortiq davrni o’z

ichiga oladi. Unga dastlab braxmanizm va jaynizmniit ta'siri kuchli bўlgan. Imperator Ashoka

(mil. av. 3-a.) davrida B. kuchli mustaqil din sifatida shakllandi. 9 a. muvaffaqiyatli faoliyat

kўrsatgan B. Hindistonda inqirozga yuz tuta boshladi va pirovardida bu yerda uning ўrnini

xinduizm tўliq egalladi. Ammo B. Shri Lanka, Jan.Sharkiy Osiyo va Markaziy Osiyo orkali Xitoy,

Koreya, Yaponiya va Tibetga yoyilib ulgurgan edi. Shri Lanka va Jan.Sharqiy Osiyoning materik

qismida B. txeravadasi (qad. an'analarga sodiqlik), Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetda esa maxayana (yangicha yondashuvlar) tarkaldi. 15-a.da Osiyo ?it'asida paydo bўlgan yevropaliklar B. b-n tanishdilar. Ularning ba'zilari B.ga kirgach, Angliya, Germaniya, AQShda ўz jamoalarini tashkil etdilar. Xitoylik va yaponiyalik muhojirlar bu e'tihodni Gavay orollari va AQShning G’arbiy sohillariga olib keldilar. yoz. paytda AShga kўplab yapon va tibet rohiblari hamda olimlarining kirib kelishi natijasida mamlakat bўylab yirik B. jamoalari tashkil topdi. B.ning bir necha xalqaro tashkilotlari ham mavjud.B.da kundalik, davriy,maxsus va bayram marosimlari ado etiladi. Monastir, butxona va xonadonlarda ertalabki va kechki ibodatlar uyushtiriladi. Odatda, 12-13 yoshli ўspirin 20 yoshgacha, ya'ni balog’atga yetgunga qadar monastirda rohiblikni ўtaydi, lekin , taxm. ularning uchdan bir qismi umrbod shu maqomda qoladi. Oddiy qevm yoki dunyoviy kishilarning eng asosiy kundalik vazifasi - rohiblarni ovqat b-n ta'minlashdir. Bu b-n ular xayrli xizmat qilgan bўladilar.20-a.da ja?on bўylab dunyoviy kishilarni ushbu dinga jalb etish odat tusiga kirdi. hatto Hindistonning ўzida ham B. dunyoviy haklda qayta tiklanmoqda. Yaponiyada dunyoviy kishilar "sinsyuko" ("yangi dinlar") deb atalgan olimlarni (Rossiyada katta shovshuvga sabab bўlgan "Aum sinrikyo" shulardan) tashkil etmosdalar. Amerikadagi "yangi buddizm" jamoalari asosan dunyoviy kishilardan tarkib topgan.