Namangan muxandislik-texnologiya instituti «yuqori kuchlanish texnikasi»

II. Ishni bajarish tartibi
Кo‘rinuvchan tojlanishning paydo bo‘lishini kuzatish qorong‘i xonada, kuchlanishning tojlanishning izi (mahalliy tojlanish) yoki o‘tkazgichning butun yuzasining yallig‘lanishi (turg‘unlashgan tojlanish) paydo bo‘lishdagi qiymatini o‘rnatish yo‘li bilan sub’yektiv usul orqali amalga oshiriladi. Bu tajribada kuchlanish manbai rolini ikki chiqishli Simen-Shukkert firmasining sinash transformatori bajaradi, uning chiqishlariga ikkita yaxshi tortilgan parallel sim ulanadi.
Tojlanishning paydo bo‘lishi simlarning sirtida yallig‘lanish orqali amalga oshiriladi, chunki tojlanishning boshqa belgilari (ozonning hosil bo‘lishi, shovqin) tojlanishning boshlang‘ich bosqichlarida kichik intensivlikda o‘zgaradi va tashqi begona sabablardan paydo bo‘lishi mumkin.
Yana shuni ta’kidlash lozimki, tojlanishga bo‘layotgan isrof yallig‘lanish paydo bo‘lgunga qadar hosil bo‘ladi va bunga tojlanish razryadining qorong‘i bosqichi deyiladi.
Barcha o‘tkazgichlarning sirti bo‘ylab yallig‘lanish paydo bo‘lganda tojlanishga bo‘layotgan energiya isrofi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan darajada oshib ketadi. Shuning uchun elektr uzatish yo‘llarini loyihalashda liniyaning parametrlari shunday tanlanadiki, unda ko‘rinuvchan tojlanish yo‘q bo‘lsin. Shu sababdan tojlanish ayrim nuqtalarda, ya’ni simlarning qisqichga biriktirilgan joylarida paydo bo‘lishiga ruxsat etiladi.
Yetarlicha aniqlikda yallig‘lanishning boshlanishini belgilash maqsadida, ya’ni kuzatuvchilarning ko‘zi qorong‘ilikka o‘rganishi (akkomodatsiya) uchun, ular tajriba o‘tkaziladigan xonaga biroz oldin kirishi kerak.
Кuchlanish berilgandan keyin, uni yallig‘lanishning aniq ko‘rinishi paydo bo‘lgunga qadar ko‘tarib borish kerak. Кeyinchalik esa kuchlanishni asta sekin (1 kV/s) tezlikda oxirgi yallig‘langan nuqtaning yo‘qolishigacha pasaytirib boriladi. Tojlanish to‘la yo‘qoladigan kuchlanish minimum uch marta o‘lchanishi kerak. Shu uchta o‘lchovning o‘rtachasi olinadi. Tojlanishning paydo bo‘lish nuqtalarini aniqlashda teskari yo‘nalishda borish biroz noqulay, chunki kuchlanishni asta-sekin ko‘tarib borilishida qorong‘ilikda paydo bo‘layotgan yallig‘lanayotgan nuqtalarni izlab topishdagi qiymati uning yo‘qolishidagi kuchlanishdan yuqori.
Tajribadan olingan qiymatlarni adabiyotdagisi bilan solishtirish uchun Pikning (1) va (2) formulalari bilan hisoblangan bog‘lanishni ko‘rish kerak. Barcha olingan qiymatlar quyida keltirilgan jadvalga kiritiladi.
Tajriba ishini bajarishda simlarning parallelligini, buralmaganligini, tirnalmaganligini tekshirish kerak. Simlarning diametrlari uning ikki–uch joyida shtangensirkul yoki mikrometr bilan o‘lchanadi va ularning o‘rtachasi olinadi. Simlarning namunasi o‘qituvchi tomonidan beriladi. Har bir tajriba uchun 5-7 nuqta olinadi va quyida keltirilgan jadvalga kiritiladi.
r=const

Tajriba natijalari									hisobiy natijalar
S	U1[V]				U2		E2	P		U'2	E'2
sm	1	2	3	sm		kV max	kVmax/sm	mm sim. us		kV max	kVmax /sm

Xuddi shunday jadval o‘tkazgichlar orasidagi masofa o‘zgarmas bo‘lgandagi hol uchun ham to‘ldiriladi.