Namangan muhandislik-qurilish

1.4. Generator qurilmalari. 
Elektr  ta‟minot  tizimiga  kiruvchi  asboblarning  tahlili  quydagicha.  Elektr 
ta‟minot  tizimiga  avtomobildagi  barcha  iste‟molchilarni  elekrt  energiyasi  bilan 
ta‟milash  uchun  xizmat  qiladi  va  uning  tarkibiga  asosan  akkumulyator  batareyasi, 
generator, kuchlanish roslagichikiradi. 
Akkumulyator  batateyasi  yordamichi  elektr  energiya  manbai  bo‟lib,  u  asosan 
dvigatelni  startyor  vositasida  ishga  tushirish  hamda  dvigatel  ishlamaganda  yoki 
uning aylanishlar chastotasi me‟yoridan past bo‟lgan hollarda iste‟molchilarni elektr 
toki bilan ta‟milash vazifasini bajaradi. Generator avtomobildagi elektr energiyaning 
asosiy  manbai  bo‟lib,  dvigatelь  o‟rta  va  katta  aylanishlar  chastotasi  bilan  ishlab 
turganda 
hamma 
iste‟molchilarni 
elektr  toki  bilan  ta‟minlaydi  hamda 
akkumulyatorni zaryad qiladi.  
Generator  tasmali  uzatma  orqali  dvigatelning  tirsakli  validan  harakat  olganligi 
sababli,  uning  aylanishlar  chastotasi,  ishlab  chiqarayotgan  kuchlanish  juda  keng 
doirada  o‟zgarib  turadi.  Generatorni  kuchlanishini  belgilangan  qiymat  darajada 
avtomatik ravishda ushlab turish xizmatini kuchlanish rostlagichi bajaradi. 
 

---

 
34 
4.1-rasm. O‟zgarmas tok generatori. 
1-  orqa  qopqoq;  2-  biriktirish  bolti;  3-  yakor;  4-  zichlama;  5,  14-  vintlar;  6- 
sharikli  podshipnik;  7-  qalpoqcha;  8-  gayka;  9-  shlitsalar;  10-  izolyatsiya;  11- 
g‟altak;  12-  qutbli  boshmoq;  13-  induktor  korpusi;  15-  vint,maydon;  16-  yuritish 
shkivi; 17- shponka; 18- oldi qopqoq; 19- qistirmali himoya lentasi. 
 
Generatorning tuzilishi 
 
 
 
O‟zgaruvchan tok generatorlarning ishlash printsipi. 
 
Elektr  toki  hosil  qiladigan  mashina  elektr  generatorideb  ataladi.  Generatorda 
mexanikaviy  energiya  elektr  energiyaga  aylanadi.  Zamonaviy  avtomobi  elektr 
jihozlarida  generator  elektr  energiyaning  asosiy  manbai  hisoblanadi,  bunda  manba 
faqat  iste‟molchilarni  tok  bilan  ta‟minlab  qolmasdan,  akkumulyator  batareyasini 
ham zaryadlaydi. Akkumulyatorlarga quyidagi talablar quyiladi: tuzilishining oddiy 
bo‟lishi,  uzoqqa  chidamlilik,  ishonchli  ishlashi,  gabarit  o‟lchamlari  kichik  va 
massasi  yengil  bo‟lishi,  tayyorlanishi  arzonga  tushishi,  dvigatel  sekin  aylanishda 
ishlayotganda  kerakli  zaryad  tokini  bera  olishi,  aylanish  chastotasi  oshganda  tokni