Namangan muhandislik qurilish

 
Nazorat savollari. 
1. Tirsakli vallarni ta'mirlash jihozlari. 
2. Taqsimlash vallarini ta'mirlash jihozlari. 
3. Kapirovkalovchi-jilvirlash dastgohi. 
10-Mavzu. Dastaki usulda payvandlash jihozlari. Gazaviy payvandlash 
 jihozlari va apparatlari. 
 
Reja: 
1. Payvandlash mohiyati. 
2. Yoy dastakli payvandlash. 
3.
 
Yoyli dastakli payvandlash rejimlari. 
4. Payvandlash jihozini tanlash. 
5. Gazaviy payvandlash jihozlari va apparatlari. 
Payvandlash mohiyati.
Payvandlash – bu atomlararo kuchlarning ta’siri 
natijasida qattiq materiallarni biriktirish texnologik jarayoni bo’lib, bular 
payvandlanayotgan qismlarda mahalliy bosim yoki birgalikdagi plastik 
deformatsiya natijasida hosil bo’ladi. Atomlararo kuchlar ta’siri oqibatida 
birikmalar hosil qilish jarayoniga materiallarni payvandlash deyiladi. Ma’lum 
bosqichgacha, detal metali yuzasidagi atomlarning erkin, to’yinmagan aloqalari 
mavjud bo’lib, bular atomlararo kuch ta’siri masofasida bo’lgan har xil atom va 
molekulalarni o’z ichiga oladi. Agar ikki metall detalni atomlararo kuch ta’siri 
masofagacha yaqinashtirsak, ya’ni metall ichida qanday masofada bo’lishsa 
shungacha, unda tutashgan yuzalarning bir butun ulanishini ko’ramiz. Birikish 
jarayoni energi xarjisiz, tez, beixtiyor, amaliy va oniy ravishda kechadi. Ayrim 
metallar xona haroratida nafaqat oddiy tutatishda, balki kuchli qisishda ham 
birikmaydi. Qattiq metallarning birikishiga ularning qattiqligi xalaqit beradi, 
tutashish qismiga qanchalik ishlov berilsa ham ularni yig’ish jarayonida ko’p 
joylari tutashmaydi 10.1 – rasm. Metalli detalning mexanik tutashishi: ∆Ar – 
elementar (yagona) mikrotutashuv maydoni. 
10.1 – rasm. Metalli detalning mexanik tutashishi:
∆Ar – elementar (yagona) mikrotutashuv maydoni. 

---

76 
Birikish jarayoniga metall yuzalarining (10.2 – rasm) kirligi – oksidlar, 
yog’li plyonkalar va boshqalar hamda gaz molekulalarining absorblashgan qatlami 
katta ta’sir etadi va yuzani qanchalik uzoq vaqt toza saqlash faqat yuqori 
vakuumga bog’liq (1–10-8 mm sim ust.). Payvandlashdagi qiyinchiliklarni 
bartaraq etish uchun bosim va qizdirish usullari qo’llaniladi. Haroratni oshirib 
borish bilan qizdirishda metall mayin bo’la boshlaydi. Metallni yanada qizdirish 
bilan uni suyuqlantirish mumkin; bu holatda suyuq metall hajmi umumiy 
payvandlash vannasini hosil qiladi. Payvandlash davrida suyuq metall havoning 
azot va kislorod tarkibi bilan faol ta’sirlashadi, bu esa chok mustahkamligini 
pasaytiradi va nuqsonlar paydo bo’lishiga olib keladi. Payvandlash zonasini havo 
muhitida himoya qilish uchun hamda chok sifatini oshirish uchun kerakli bo’lgan 
elementlarni qo’shish uchun, metall o’zakning yuza qatlamiga maxsus moddalar 
qoplanadi yoki kukunsimon holatida kovak o’zak ichiga presslanadi. Payvandlash 
zonasini havo muhitida himoya qilish uchun. Inert va faol gazlar va ularning 
aralashmalari keng qo’llaniladi.