Namangan muhandislik-qurilish instituti xalilov azimjon maxamadaliyevich

Shamol turbinasini quvvati va FIKini hisoblash

• Shamol tezligi shamol turbinasini loyihalash va ishlatishda muhim element hisoblanadi. Ishlab chiqarilgan quvvat shamol tezligi kubiga va rotor diametrining kvadratiga proportsionaldir. Bu shuni anglatadiki, agar shamol tezligi ikki baravar oshirilsa, hosil bo'lishi mumkin bo'lgan quvvat 8 barobar ortadi

• bu yerda ρ= 1,22 havo zichligi (standart), kg/m3
• V - shamol tezligi, m/s
• ηg·ηm - generatorning samaradorligi va shamol g'ildiragi va generator o'rtasidagi mexanik uzatish,
• Cp - shamol energiyasidan foydalanish koeffitsienti (ShEFK), pichoqlar profiliga va boshqa rejim parametrlariga qarab, chegara qiymati 0,593 va ishda erishilgan qiymat 0,4-0,45

• A - shamol turbinasi maydoni; propeller turbinasi uchun u quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi.
• Bu erda D, m - rotorning diametri, π=3,14.

Shamol energiyasidan foydalanish imkoniyatlarini baholash

• O'zbekiston hududida elektr energiyasini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan shamol elektr stantsiyalarini (ShES) yaratish bo'yicha istiqbolli yo'nalishlar mavjud. 2014 yilda Jahon banki ko'magida O'zbekiston Respublikasi Shamol Atlasi ishlab chiqilgan, unga muvofiq shamolning texnik quvvati 520 GW quvvatga ega ekanligi Germaniya olimlari tomonidan aniqlangan.
• Mazkur Shamol Atlasi asosida ko’rishimiz mumkinki, O'zbekiston hududida Qoraqalpog’iston Respublikasi, Navoiy, Toshkent, Qashqadariyo va Samarqand viloyatlarida shamol energiyasidan oqilona foydalangan holda elektr energiya ishlab chiqarish mumkin.

Shamol elektr qurilmalarining energiya ko’rsatkichiga ta’sir ko’rsatuvchi unsurlar

• Atmosfera havosining ekvatordan shimoliy qutbgacha aylanishi

• Shamolning energetik tavsifi asosida generator tanlash

Quvvati, W	Pichoqlar soni bilan shamol g'ildiraklarining diametri
	2	3	4	6	8	16
10	2	1,64	1,42	1,16	1	0,72
20	2,82	2,32	2	1,64	1,42	1
30	3,44	2,82	1,44	2	1,72	1,22
40	4	3,28	2,84	2,32	2	1,42
50	4,48	3,68	3,18	2,6	1,24	1,58
60	4,9	4	3,48	2,84	2,44	1,74
70	5,3	4,34	3,76	3,08	2,64	1,88
80	5,66	4,64	4	3,28	2,82	2
90	6	4,92	4,26	3,48	3	2,12
100	6,34	5,2	4,5	3,68	3,16	2,24
300	10,94	8,98	7,76	6,34	5,46	3,88
500	14	11,48	9,94	8,16	7	5

Shamol elektr stansiyalarini loyihalash

• Shamol energetik qurilmalarini elektr tarmog’iga ulash sxemalari

• Ikki qatorda joylashgan ShESning shamol agregatlari orasidagi ruxsat etilgan minimal masofalar

Shamol energetik qurilmasining iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlarini aniqlash

Tumanlar nomi	Joylashgan hududi	Kenglik	Uzunlik	Shamol tezligi oʼlchanadigan balandlik (m)	Obʼektda oʼlchangan shamolning oʼrtacha tezligi, m/s
Chortoq	Chortoq shahri	41.0721	71.8151	10	3,5
Uychi	Shimoliy Fargʼona Kanali I - boʼlim	41.0809	71.9502	10	4,0
Uchqoʼrgʼon	Uchqoʼrgʼon shahri	41.1114	72.0674	10	4,5
Uchqoʼrgʼon	Katta Fargʼona Kanali GES - 1	41.0718	72.1521	10	4,5-5

• Namangan viloyati hududida olib borilgan tadqiqotlar joylari va olingan natijalar

Shamol energetik qurulmasining tarkibi

• Fundament(asos)
• Kuch elektr boshqaruv shkafi
• Minora
• Zina
• Burulish mexanizmi
• Gandola mexanizmi
• Elektr generator
• Anemometr (shamol tezligini o’lchash uchun)
• Tormozlash tizimi
• Uzatmalar qutisi
• Parraklar
• Parraklarni qayrilish burchagini boshqarish tizimi
• Rotor qopqog’I

Shamolning atmosfera kengligida tarqalishi

Shamolning turbulent harakat trayektoriyasi

ShEQ minora balandligi va quvvatining bog’lanish tavsifi

• 1,5 MW

• 2,5 MW

• 3,6 MW

• 5,4 MW

• A  3800 m2
•   70 m

• A  5000 m2
•   80 m

• A  8500 m2
•   104 m

• A  12300 m2
•   125 m

• ShEQ minora balandligi va quvvatining bog’lanish ko’rsatkichlari

• Samaradorlik ko’rsatkichlari

Shamol o’lchash asboblari

• a) Kosachali rotoanemometr;
• b) Kontaktli rotoanemometr;
• v) Tretyakov shamol o’lchagichi;
• g) Akustik anemometr;
• d) Raqamli anemometrlar.

• a)

• b)

• v)

• g)

• d)

• O’zbekiston respublikasi bo’yicha shamol energiyasi potensiallari:
• 1. Toshkent viloyatining shimoliy-sharqiy tog’li hududi va Jizzax va Samarqand viloyatlarining tog’li hududi;
• 2. Navoiy viloyati va Qoraqalpog’iston respublikasi hududi;
• 3. Shamol tezligi 80 metr balandlikda o’lchangan

• Dunyo mamlakatlarining shamol energiyasidan foydalanish holati

• Dunyodagi eng katta quvvatli ShEQ

Xulosa

• SHamol energiyasi iqtisodiy va ekologik nuqtai nazardan bir qator af­zalliklarga ega. Masalan, SHESni qurish boshqa ener­giya manbalariga nisbatan arzon va qulay. Ishlab chiqarilayotgan energiya tannar­xining asosiy qismini SHESni qurishga sarflangan dastlabki xarajatlar tash­kil etadi. Bundan tashqari, stantsiya minorasining aso­si odatda to’laligicha yer ostida bo’lga­ni uchun, unga yaqin yerlarda ham qishloq xo’jaligi ekin­larini ekish imkoniyati saq­lanib qolinadi. Oddiyroq qilib aytganda, bunday qurilmalar uchun ajratilgan hududlar dehqonchilikka sal­biy tahsir qilmaydi. Yana bir jihati, shamol elektr stantsiyalari boshqa energiya ishlab chiqa­ruvchilardan farqli ravishda atrof-muhitni zararli chiqindilar bilan iflos­lantirmaydi. Eng muhimi, shamol tabiatan bitmas-tuganmasdir. Zero, mazkur tabiiy hodisa quvva­ti yer yuzidagi barcha daryo­larda mavjud suv energiyasi manbalaridan 100 marta ko’pligi aniqlangan. Bularning barchasi shamol energe­tikasi istiqboliga bo’lgan ishonchni mustahkamlaydi.
•