Namangan muhandislik-qurilish instituti

3.5. Mehnat muhofazasi 
Emulsiya  tayyorlash  uchun  qo’llaniladigan  neft  va  slanets  bitumlari,  toshko’mir 
smolasi, pek va antratsen moylari qichishtirish va teri kasalliklarini keltirib chiqaradi. 
Ayniqsa, qichitishni quyosh nuri ta’siri (radiatsiya)da teriga toshko’mir qatroni, pek 
va moy keltirib chiqaradi. Bu materiallarni ombordan keltirish va kotelga ortish ishlari 
tunda, erta tongda yoki kechqurun quyosh chiqishi va botishidan keyin amalga oshiriladi. 
Ishlar mexanizatsiyalashtiriladi. Bog’lovchi materiallarni isitishda ishchilar zararli 

---

parlar  tarqaladigan  joydan  chetrokda  shamol  tomonga  qaragan  joyda  turadilar. 
Materiallarni isitish vaqtida kotellar qopqokdar bilan berkitiladi. 
Emulsiya  qurilmalarida  faqat  mashinani  boshqarish  xuquqiga  egalik  haqida 
guvohnomasi bo’lgan va mutloq sog’lom bo’lgan ishchilar ishlay oladilar. 
Ish  joyida  eng  zarur  dorilar  to’plami  va  shunday  to’plam  turadigan  quticha 
(aptechka) va neytral moddalar bo’lishi shart: ichimlik suvi, borat kislotasi, kuchsiz sirka 
kislotasi, spirt, leyqoplastf, paxta, bint va boshq. 
Albatta, shaxsiy kiyim va maxsus kiyimlar saqlash uchun xona, xonani va jihozlarni 
zararli mikroblardan tozalash, kiryuvish va quritish xonalari bo’lishi shart. 
Agar  emulsiya  yopiq  xonalarda  tayyorlansa  unda  xonada  havo  almashinish 
(ventilyatsiya) ta’minlanadi (havo almashinuvi 15-20 marta). Emulgatorlar, o’tkir natr va 
uning eritmalarini metall baklarda, qopqog’i mahkam yopiladigan tsisternalarda sakdash 
joiz. 
Xlorid  kislota  faqat  mahkam  yopiladigan  shisha  probkali  shisha  butilkalarida 
saqlanadi. 
Ishchilarda  maxsus  kiyimlar  bo’lishi  shart:  ip  gazlamali  eritma  singdirilgan 
kostyum, rezina perchatkalari, himoya ochkilari va rezina etiklari. 
Dispergator  voronkasi  oldidan  operatorga  issiq  bitum  va  emulgator  eritmasini 
sachrashini  oldini  oladigan  himoya  oynasi  o’rnatiladi.  Ishchilar  maxsus  kiyimi  — 
kombinezonlar,  fartuklar,  qo’lqoplar,  charm  teridan  poyabzal,  ochki.  Bazalarda  yoki 
zavodlarda iliq suvli dush (hammom) bo’lishi lozim. 
Pekda  ishlashdan  oldin  badanning  ochiq  joylarini  maxsus  malham  (maz)  bilan 
surkaladi. 
Tayyor yo’l emulsiyalari zararli moddalar hisoblanmaydi, ular bn ishlagavda baxtsiz 
hodisalar ro’y bermaydi. Emulsiya kiyimga, betga, qo’lga tekkanda uni sovuq suv bilan 
yuvish tavsiya etiladi; emuLsiya suv bilan tez va yengil aralashadi va yuviladi. 
Teskari emulsiyalar benzin va kerosin bilan yuviladi. 
Nazorat savollari 
 Bitum va emulsiya baza (zavod)larini tayinlanishi va klassifikatsiyasi. 
 Qaysi ko’rsatkichlarga ko’ra bazalarning ko’chib yurilishi aniqlanadi? 
To’g’ri  va  teskari  emulsiyalarni  tayyorlash  jarayoni  va  ularda  qo’llaniladigan 
mashina va uskunalar.