Namangan muhandislik-qurilish instituti

Kovalent  bog’lanish.  Ko’pgina  noorganik  va  organik  moddalarning  tuzilishini  1916 yilda 

Lyuis  tomonidan  yaratilgan  kovalent  bog’lanish  nazariyasi  orqaligina  izohlash  mumkin  bo’ladi. 

Kovalent bog’lanish nazariyasi asosida «sirtqi qavati sakkiz (yoki ikki) elektrondan iborat atom bar-

qaror»  degan  tushuncha  yotadi.  Bu  bog’lanishda  barqaror  konfiguratsiya  bir  atomdan  ikkinchi 

atomga  elektron  kuchishi  natijasida  emas,  balki  ikki  atom  orasida  bir  yoki  bir  nechta  umumiy  el-

ektron  juftlar  hosil  bo’lishidan  kelib  chiqadi.  Elektron  juftlar  hosil  bo’lishida  ikkala  atom  ham 

ishtirok qiladi. Shuning uchun har bir atom umumiy juft uchun o’zidan albatta elektron beradi. Ko-

valent  bog’lanish  hosil  bo’lishini  bir  necha  misollarda  kuzatish  mumkin.  Har  birida  bittadan  el-

ektron bo’lgan ikki vodorod atomlari o’zaro yaqinlashganida vodorod molekulasini (H) hosil qiladi. 

Bu jarayon quyidagicha ifoda qilinadi: 

 

H



    +    H



   



    H:H 

 

 

Har  qaysi  atomning  umumiy  juft  uchun  beradigan  elektronlari  sxemada  nuqta  bilan  tas-

virlangan. Vodorod molekulasida bir juft elektron ikki yadro orasida aylanish bilan barqaror konfig-

uratsiyani hosil qiladi. 

Ftor  atomida  oktet,  yani  sakkiz  elektronli  qavat  hosil  bo’lishida  ftorning  bir  atomi  uning 

ikkinchi  atomi  bilan  birikkanida  kovalent  bog’lanish  hosil  bo’lishini  quyidagicha  ifodalash  mum-

kin: 

 

 

.. 

 

 

  .. 

 

 

 

.. 

 

.. 

 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   25    

 

:  F 



 

+ 



  F 

: 

——>   :  F  :  F  : 

 

 

.. 

 

 

  .. 

 

 

 

.. 

 

.. 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

Azot  atomida  oktet  hosil  bo’lishi  uchun  uch  elektron  yetishmaydi.  Ikki  atom  azotdan  azot 

molekulasining hosil bo’lishini quyidagicha yozish mumkin: