Namangan muhandislik-qurilish instituti

Kimyo  va  energetika  muammolari.  Hozirgi  vaqtda  jamiyatning  moddiy farovonligi  dara-

jasi  aholi  jon  boshiga  ishlab  chiqariladigan  energiya  miqdoriga  ko’ra  belgilanadi.  Uylarni  isitish, 

tezyurar transportdan foydalanish imkoniyati va sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish ko’p jihatdan 

energiyaning  yetarli  ekanligiga  bog’liq.  Energetik  muammolar  mohiyat  e’tibori  bilan  insoniyat 

moddiy madaniyatining yanada o’sishi uchun real to’siq bo’lib qoldi. Buni G’arbda XX asrning 70-

yillari boshida energetik taqchillik (krizis) nomini olgan davrda ayniqsa o’tkir his qilindi. Energetik 

muammolar  energetika,  shu  jumladan,  atom  energetikasini  rivojlantirishning  ekologik  okibatlariga 

yetarlicha baho bermaslik tufayli yanada qiyinlashdi 

 

Hozirgi  vaqtda  energiyaning  talaygina  qismi  kimyoviy  jarayonlar,  jumladan,  neft,  gaz  va 

ko’mir  yoqish  hisobiga  ishlab  chiqilmoqda.  Yorug’lik  va  issiqlik  energiyasini  elektr  energiyaga 

aylantirish  muammolari  ham  kimyoviy  jarayonlar  asosida  hal  qilinadi.  Nihoyat,  energiya  olish 

uchun mo’ljallangan zamonaviy moslamalar, yangi konstruksion materiallar va issiqlik tashuvchilar 

barpo  qilishni  talab  etadi.  Bu  —  energetika  muammolarini  hal  qilishda  kimyogarlar  asosiy  rol 

o’ynaydi, degan gapdir. 

Rivojlangan  mamlakatlarda  kimyoviy  mahsulot  qiymati  umumiy  milliy  mahsulot 

qiymatining  16-20%ga  yetadi  va  bu  tasodifiy  hol  emas:  kimyo  sanoati  xo’jalikning  energiya  eng 

ko’p sarf bo’ladigan sohasidir. Masalan, 1 t xlor yoki kalsiy karbid olish uchun 3,5 ming kVt/soat 

elektr energiya, 1 tonna alyuminiy yoki magniy ishlab chiqarish uchun esa 18 ming kVt/soat elektr 

energiya sarflanadi. Ilg’or mamlakatlarda kimyo korxonalari uchun sanoat sarf qiladigan butun en-

ergiyaning 1/3 qismi sarflanadi. Buning hammasi kimyoning energetika bilan uzviy aloqasi borligi-

dan  dalolat  beradi:  kimyo  sanoatini  energetikani  rivojlantirmasdan  taraqqiy  ettirib  bo’lmaydi  va 

aksincha, energetikaning taraqqiyoti kimyoviy jarayonlardan foydalanishga chamchabchas bog’liq.