Namangan muhandislik-qurilish instituti

 

 . 

 

 

   . 

 

 

 

 

. .   

 

 

:  N 



 

+ 



  N  : 

——>   :  N  . .  N  : 

 

 

 . 

 

 

   . 

 

 

 

 

. .   

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

Lengmyur birikuvchi atomlar orasida hosil bo’ladigan elektron juftlarning soni shu element 

valentligiga  teng  deb  qabul  qildi.  Masalan,  ammiak  molekulasida  azot  uch  valentli,  vodorod  bir 

valentli,  yani  N–H    ning  hosil  bo’lishida  azotning  uch  elektroni  ishtirok  etdi.  Bir  jufti  ishtirok 

etmaydi.  Ana  shunday  bog’lanishda  ishtirok  etmay  qoladigan  elektronlar  jufti  ajralmaydigan  juft 

elektronlar deb ataladi. 

Lyuis  va  Lengmyurning  kovalent  bog’lanish  haqidagi  elektron  nazariyasi  murakkab 

bo’lmagan moddalardagi kimyoviy bog’lanishni izohlab beradi, lekin murakkab tuzilishli moddalar, 

masalan kompleks birikmalardagi kimyoviy bog’lanishni atom orbitallar (yoki valent bog’lanishlar 

usuli) va molekulyar orbitallar usuli yordamida to’la tushuntirib berilishi mumkin. 

Demak, atomlarning elektron juftlar vositasida bog’lanishi kovalent bog’lanish deb ataladi. 

Kovalent bog’lanish bir xil bo’lmagan ikki atom orasida hosil bo’lsa elektron juft ikki atom-

ga  nisbatan  simmetrik  joylashmaydi.  Bu  molekulalarda  qarama-qarshi  zaryadlarning  «og’irlik 

markazlari»  bir  nuqtada  yotmaydi.  Shuning  uchun  ular  polyar  (qutbli)  molekulalar  deb ataladi  va 

bog’lanish qutbli kovalent bog’lanish deyiladi. Qutbli birikmalarga suv, ammiak, vodorod ftorid va 

boshqalar  misol  bo’ladi.  Suv  molekulasida  elektron  juftlar  vodorod  atomidan  kislorod  atomi 

tomonga surilgan bo’ladi. 

Ko’p  atomli  murakkab  moddalarda  molekulaning  bir  qismidagi  atomlar  o’zaro  polyarmas 

yoki polyar bog’lanish bilan, ikkinchi qismidagi atomlar esa ion bog’lanish bilan birikkan bo’ladi. 

Masalan, KHSO

4

 moddasida K-O bog’lanish ionli, H-O, S-O bog’lanishlar qutbli kovalent xarakter-

iga  egaligini  ko’rish  mumkin.  Shuningdek,  H

2

O

2

  molekulasida  H-O  bog’lanish  qutbli  va  O-O 

bog’lanish qutbsiz xarakterga ega bo’ladi.