Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

 
5.5. Mahsulot sifatini nazorat qilish 
 
Boshqarilayotgan ob’ekt to’g’risida ma’lumotlar to’plash maqsadida sifatni nazorat 
qilishning  zaruriyligi  GOST  15467-79  da  ko’rsatilgan:  «Mahsulot  sifatini  boshqarish  – 
mahsulotni  ishlab  chiqarishga  tayyorlash,  ishlab  chiqarish,  ekspluatatsiya  yoki  iste’mol 
sohasida  mahsulot  sifatida  muntazam  nazorat  qilish  va  sifatga  ta’sir  qiluvchi  omillarni 
maqsadga  yo’naltirilgan  ravishda  boshqarish  orqali  zaruriy  sifat  darajasini  o’rnatish, 
ta’minlash va saqlab turishdan iboratdir».  
Mahsulotni nazorat qilish ikki bosqichda amalga oshiriladi: haqiqatda mahsulotning 
holati to’g’risida ma’lumotlar olish (uning miqdoriy va sifat belgilari to’g’risida); olingan 
ma’lumotlarni  oldindan  o’rnatilgan  texnik  shartlar  bilan  taqqoslash,  ya’ni  ikkilamchi 
ma’lumotlarni olish. Haqiqatdagi ko’rsatkich, normativ shartlarga mos kelmagan hollarda 
nazorat  ob’ektiga  normativ  shartlardan  chekilanishni  yo’qotish  maqsadida  boshqaruv 
ta’sirini amalga oshiriladi.  
Nazoratning  asosiy  tushunchalari  GOST  16.501-81  da  ko’rsatilgan.  Nazorat 
turlarining  klassifikatsiyasi  1.10-rasmda  keltirilgan.  Sifat  muammosining  murakkabligi 
korxonada  mahsulot  sifatini  boshqarishga  kompleks  yondoshishni  talab  qiladi.  1.11-
rasmda yirik korxonalarda sifatni boshqarish xizmatlarining funktsiyalari keltirilgan. 
Yirik  korxonalarda  sifatni  nazorat  qilish  sistemasiga  mahsulotni  ishonchlilik 
ko’rsatkichlari  bo’yicha  nazorat  qilish,  mahsulotning  tajriba  namunalarini,  maketlarni 
tekshirish bo’linmalari kiradi.  
  Nazorat  funktsiyalariga  bevosita  o’lchov  vositalaridan,  elektron,  kompьyuter 
qurilmalaridan  to’g’ri  foydalanishni  ta’minlaydigan,  ularning  holatini  nazorat  qiladigan 
ishlab chiqarishni metrologik ta’minlash ham qo’shilib ketadi.  
  Nihoyat, dasturlarni tayyorlash va kadrlarni o’qitish va malakasini oshirish, ularni 
motivlashtirish  va  rag’batlantirish  sifat  masalalarining  muvaffaqiyatli  yechilishi  uchun 
zarurdir. Har bir korxona ham sifatni boshqarish sifatlarini to’liq imkoniyatiga ega emas. 
Kichik  korxonalar,  odatda,  maxsus  maslahatchi,  injiniring  firmalarining  xizmatidan 
foydalanadilar, sifat bo’yicha muhandis bo’lishi bilan cheklanadilar.  
  Zamonaviy  texnikaviy  nazoratning  asosi  bo’lib  matematika-statistik  uslublar 
hisoblanadi. Mahsulot sifatini boshqarish ikkita usulda ta’minlanishi mumkin: mahsulotni 
yaroqli va yaroqsizga ajratish bilan va texnologik aniqlikni oshirish yo’li bilan. Ko’pdan 
beri nazorat usullari mahsulotni  yakuniy bosqichda murakkab tekshirish orqali yaroqsiz