Namangan muhandislik-qurilish instituti kimyoviy texnologiya

Eruvchanlik ko’paytmasi. Ma’lumki, kattik moddalarning erish jarayonida tuyingan eritma xosil bo’lishida eruvchi modda bilan uning eritmadagi molekulalari urtasida muvozanat vujudga keladi. Elektrolitlar eriganda eritmaga molekulalar emas, balki ionlar utadi. Masalan, tuzning tuyingan eritmasida tuz kristallari bilan eritmaga o’tgan ionlar urtasida muvozanat vujudga keladi. Kam eriydigan bariy sulfat BaSO₄ ning tuyingan eritmasida kuyidagi muvozanat holati vujudga keladi:

BaSO₄  Ba²⁺ + SO₄^2-

Bu jarayonning muvozanat konstantasi kuyidagi kurinishga ega bo’ladi:

yoki

K_muv.*[BaSO₄] = [Ba²⁺][SO₄^2-]
Тuyingan eritmada [BaSO₄] ayni haroratda o’zgarmas kiymatga egaligini e’tiborga olinsa, Kmuv.*[BaSO₄] ifodani eruvchanlik ko’paytmasi (EK) deb ataladi.

BaSO₄ ning tuyingan eritmasi uchun EK quyidagicha yoziladi:

EK(BaSO₄ ) = [ Ba ²⁺] [ SO₄ ^2- ] = 1,1 * 10 ^-10 (t=25^oC)

Yomon eriydigan elektrolitning tuyingan eritmasidagi ionlar konsentratsiyalari kupaytmasiga eruvchanlik kupaytmasi deyiladi. Eruvchanlik ko’paytmasi qiymatidan foydalanib, ayni elektrolitning umumiy eruvchanligini xisoblab agmati mumkin :

C ( mol/ l) = EK
Kimyoviy reaksiyada ishtirok etuvchi ionlar konsentratsiyalari kupaytmasi eruvchanlik kupaytmasi kiymatidan agm bo’lsa , yomon eruvchi modda chukmasi xosil bo’ladi.

Тoza suvda vodorod va gidroksid ionlarining konsentratsiyalari teng bo’lib, pH = 7 ga teng. Agar suvda tuz eritilsa, suvning dissotsilanish muvozanati vodorod va gidroksid ionlarining konsentratsiyalari o’zgarishi xisobiga bo’zilishi mumkin va pH = 7 dan o’zgaradi. pH ning o’zgarishi tuz molekulalarining gidrolizga uchraganligini bildiradi.

Eritmalarning vodorod ko’rsatgichi (pH) odatda agmatic yordami bilan aniqlanadi.