Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

 

Parmalash jarayoniga oid umumiy ma’lumotlar 

Kesuvchi  asbob-parmaning  o’z  o’qi  atrofida  aylanma  va  ilgarilama  harakat  qilishi 

tufayli  yaxlit  materialni  teshib,  undan  qirindi  hosil  qilish  jarayoni  parmalash  deb  ataladi. 

Mahkamlash  detallari  bolt,  vint,  parchin  mix,  shpilьka  va  boshqa  detallar  uchun  teshiklar 

ochish,  rezьba  kesish,  kengaytirish,  zenkerlash  uchun  detallar  hamda  ularning  qismlari 

parmalanadi. 

 

Yuqori 

darajadagi 

aniqlik 

talab 

qilinadigan  teshiklar  (parmalangandan 

keyin) 

zenkerlanadi. 

Parmalash 

aniqligi 

va 

sifati 

ko’p  jihatdan 

dastgohning 

sozligi 

va 

kesuvchi 

asbobning  to’g’ri  charxlanganligiga 

bog’liq.  Parmalar  legirlangan  va 

uglerodli 

po’latdan 

tayyorlanadi. 

Teshiklarni ochish, kengaytirish uchun 

spiral  parmalar  ishlatiladi.  Spiral 

parma  ikki  tishli  kesuvchi  asbob 

bo’lib,  u  ishchi  va  quyruq  qismlardan 

tuzilgan.  Ishchi  qismi  konussimon 

(kesuvchi) 

va 

tsilindrsimon 

(yo’naltiruvchi) qismlarga bo’linadi. 

Kesuvchi  qismida  ikkita  kesuvchi  qirra  (uchidagi  burchak)  va  ular  orasida,  45-55 

burchak hosil qilib tutashtirgich joylashgan. Tutashtirgich ariqchalar orasida diametri 0,15-0,2 

mm  li  o’zak  borligi  tufayli  hosil  bo’ladi.  Parmalashda  tutashtirgich  kesmaydi.  Balki  metallni 

qiradi. U parmani chetlatishga teshikni kengaytirishga yordam beradi. 

Tasmalar-parma  vint  ariqchalari  bo’ylab  tsilindrsimon  sirtda  joylashgan  ikkita  ensiz 

polosadir.  Ular  parmaning  teshik  doirasida  ishqalanishini  kamaytirish  uchun  xizmat  qiladi, 

parmani teshikka yo’naltiradi va chetga chiqib ketmasligini ta’minlaydi. Diametri 0.25-0,5 mm 

bo’lgan parmalar tasmasiz tayyorlanadi. 

---

 

- 30 - 

Tish-kesuvchi  qirrasi  bo’lgan,  parmaning  pastki  uchidan  chiqib  turadigan  qismi. 

Tishning  kesuvchi  qismi  torets  yuzaga  ega.  Oldingi  yuza  ariqchaning  qirindidan  tushadigan 

bosimini qabul qiladigan yuzasi. 

Vint  ariqchalar  parmaning  tsilindrsimon  qismida  bir-birining  ro’parasida  joylashgan. 

Ular  parmalanayotgan  teshikdan  qirindilarning  chiqishini  ta’minlaydi.  Ariqchalar  parma 

kesayotgan  qirralar  to’g’ri  chiqishini  va  qirindining  chiqishi  uchun  zarur  bo’shliq  bo’lishini 

ta’minlaydigan maxsus profilga ega. 

 

 

Spiral  parmalar  U10  va  U12  rusumli  uglerodli  asbobsozlik  po’latidan,  legirlangan  9X 

(xromli),  xrom-kremniyli  9XS  va  tezkesar  R9,  R18,  R6M5,  VK8  va  T15  K6  rusumli 

po’latlardan  yasaladi.  Bo’larning  ichida  eng  ko’p  tarqalgani  tezkesar  po’latdan  tayyorlangan 

parmalardir.